Het gebruik van natuurgronden door landbouwers biedt voordelen voor beide partijen. In de praktijk zien we prachtige voorbeelden van samenwerking, maar ook de grootste ruzies en teleurstellingen. Dikwijls gaat het mis omdat mensen niet over de juiste instrumenten beschikken om tot een vlotte samenwerking te komen.

De huidige toestand:

Vooral graslanden zijn in gebruik bij landbouwers. De percelen worden gemaaid en gehooid, of ze worden begraasd, of een combinatie van beiden. Heel beperkt worden ook enkele natuurakkers beheerd door landbouwers.

De opdrachtgevende instanties zijn voornamelijk Natuurpunt (NP), Limburgs Landschap (LL) en Agentschap Natuur en Bos (ANB). Daarnaast zijn er ook de Provincies, de gemeenten, het Ministerie van Landsverdediging, en nog een aantal kleinere organisaties.

De pachtwet beschermt de landbouwer heel sterk. Indien een pachtcontract wordt opgesteld is het onmogelijk voor de opdrachtgever om gebruiksvoorwaarden op te leggen aan de landbouwer. Niemand kan zich aan deze wet onttrekken. Een onderling opgesteld contract is nietig als de boer de pachtwet wenst te gebruiken. Er moet voor de landbouwer aan 2 voorwaarden voldaan zijn om aanspraak te kunnen maken op pacht van een perceel. Er moet een vergoeding zijn en het perceel moet 2 jaar ononderbroken in gebruik zijn.

NP werkt bijgevolg met seizoenscontracten van minder dan een jaar. Dit zorgt voor een grote bedrijfsonzekerheid bij de landbouwer en kans op willekeur vanuit NP. Gelukkig zijn er veel conservators die geen woordbreuk plegen en mondeling toestemmen dat de boer in kwestie voor langere tijd eenzelfde perceel in gebruik mag houden. ANB gebruikt dezelfde contracten, maar kiest op heel wat plaatsen voor concessies. Dit is een systeem waarbij het beheer tegen vergoeding voor een langere tijd aan een derde wordt afgestaan. Waar verondersteld wordt dat een aantal gunningscriteria de meest geschikte persoon of organisatie zal aanduiden, zien we hier dat in de praktijk de bieder met het hoogste bod de concessie krijgt toegewezen. Dit is niet noodzakelijk de beste beheerder, maar dikwijls de persoon die het meeste landbouwpremies kan of moet activeren en dat dan kan op deze natuurgronden. Kritisch bekeken worden landbouwsubsidies op deze manier doorgesluisd naar natuur.

Met mijn bedrijf hebben we de zaken omgedraaid. Ik voer, over meerdere jaren, een opdracht uit voor de Provincie Limburg (Met mijn machines en dieren beheer ik hun natuurgronden) en zij betalen mij daarvoor. Voor beide partijen is dit een comfortabele situatie. Zij bepalen de gebruiksvoorwaarden, bespreken die op geregelde tijden met mij en luisteren naar mijn voorstellen. Het is een prachtig partnerschap. Helaas kunnen de meeste landbouwers geen werken voor derden aannemen omdat ze niet het juiste statuut hebben.

Het ideaalbeeld:

In een ideale situatie zijn de opdrachtgever en de uitvoerder partners. Een aantal centrale doelen worden uitgeschreven. De dagdagelijkse praktijk wordt in onderling overleg uitgevoerd. Als de uitvoerder voldoende onderlegd is in natuurbeheer zal hij geen fouten maken tegen de centrale doelen.

De staatshervorming maakt de pachtwetgeving tot Vlaamse materie. Dit is de ideale gelegenheid tot aanpassingen die de samenwerking tussen landbouwers en natuurbeheerders eenvoudiger kan maken, met voordelen voor beide partijen. Ik ben er voorstander van om in een aantal situaties het mogelijk te maken om gebruiksvoorwaarden in te schrijven in het pachtcontract. Dit biedt zekerheden voor beide partijen.