Hoe sta ik dan tegenover het akkoord van Parijs? Ik heb er een erg dubbel gevoel bij. Aan de ene kant ben ik blij dat er een akkoord is. Dat is op zich een essentiëel punt. Er zijn zelfs zaken in opgenomen die voorheen onmogelijk leken. Het streefdoel van 1,5°C is er één van. De ondertekening door zovele landen, veel meer dan ooit voorheen, is een ander hoopgevend teken.
Tegelijk voel ik me erg gemobiliseerd om het hierbij niet te laten. Want ondanks pluspunten, zijn er belangrijke punten onvoldoende of zelfs helemaal niet aanwezig. Ik ben erg verontrust dat er wel een doel wordt gesteld, maar dat er een manifest gebrek aan middelen is voor de uitvoering ervan. Vergelijk maar bij wijze van voorbeeld even met eender welk internationaal handelsakkoord: daar zijn soms zware sanctiemechanismen voorzien. In heel de discussie in verband met het TTIP speelt het argument in verband met de ISDS een belangrijke rol (ISDS, Investor State Dispute Settlement, een soort van ondemocratisch arbitrageorgaan dat oordeelt over geschillen tussen voornamelijk multinationals en staten), juist omdat dit zo bedreigend is voor mens en milieu. Zo’n bepalingen – in omgekeerde zin dan – zitten niet in het akkoord van Parijs. Alles zal gebeuren op een “non-punitive, facilitative way” – lees: zonder sancties, en met faciliterende maatregelen. Het samenbestaan van sanctionerende handelsakkoorden en een niet sanctionerend klimaatakkoord leidt tot de onvermijdelijke dominantie van de eerste boven de tweede.
Maar daar blijft het niet bij. Niet alleen is er een gebrekkig arsenaal aan middelen in het akkoord. Ook het doel zelf is erg controversieel. De wetenschappers van het IPCC spreken zich – in het kader van hun werk in het IPCC – nergens uit of de 2°C grens veilig zou zijn. Zij hebben tot taak te onderzoeken welke klimaatwijzigingen er zich voordoen, welke gevolgen bepaalde toekomstscenario’s hebben en hoe opwarming kan voorkomen worden. In hun rapporten staat voor de eerste keer een kwantificering van (slechts) één kritische drempelwaarde van temperatuurstijging, waarboven zich dramatische en onomkeerbare ontwikkelingen kunnen voordoen. Zij geven weer dat de ondergrens van temperatuurstijging die kan leiden tot het volledig afsmelten van het Groenlands ijs, en bijgevolg een stijging van de zeespiegel met 7 (zeven!) meter, reeds bij 1°C ligt. Zij sommen ook de gevolgen op van een structurele klimaatopwarming van 1°C, en die zijn allesbehalve opwekkend. Waarom is niets terug te vinden in het akkoord over deze kritische grens van 1°C? En evenmin van het daarbijhorende noodzakelijke beleid van relatief snelle netto koolstoffixatie, in plaats van slechts koolstofneutraliteit binnen meer dan een halve eeuw?
Het antwoord is helaas erg simpel en alarmerend tegelijk: het is niet de wetenschap die beslissingen neemt, maar regeringsleiders. Het “haalbare” in een vrije marktomgeving haalt het boven het “noodzakelijke”, zelfs in dit akkoord. Zoals Naomi Klein het gevat verwoordt, dit akkoord is tegelijk politiek historisch én wetenschappelijk katastrofaal. Deze waarheid onder ogen zien behoedt ons voor vele kwalen (en dwalingen). Enerzijds is het historische akkoord inderdaad mee vrucht van de massale mobilisaties voor en tijdens de klimaattop. Dat leert ons: voortdoen, yes we can! Maar tegelijk is ze absoluut onvoldoende. En dat leert: voortdoen met verdubbelde kracht, yes we will!! Gelukkig zijn er ook nog jongeren die, naast anderen, het inzicht, de kracht en de moed hebben om dat te zien en dat ook te willen doen, waarvoor trouwens van harte dank.
Marc Alexander is klimaatactivist en ACV-syndicalist
