Hoewel er intussen bibliotheken vol geschreven zijn over racisme, bleek er in Vlaanderen nog geen boek te bestaan dat focust op de slachtoffers. Naima Charkaoui, politicologe en voormalig kinderrechtencommisaris ad interim , brengt hier met ‘Racisme : over wonden en veerkracht’ verandering in.
Nadat haar boek in februari van dit jaar uitkwam, begon Cherkaoui aan een kleine tour door Vlaanderen om haar boek voor te stellen en het debat over racisme verder te voeren. Ondertussen wordt het boek verplichte lectuur genoemd voor iedereen die racisme beter wil begrijpen.
Hoe ga je om met iemand die het slachtoffer wordt van racisme? Of wat als je zélf het slachtoffer bent van racisme? Het zijn pertinente vragen, waar tot voor kort geen antwoord voor te vinden was. Nochtans bestaat het wél, zegt Naima Charkaoui: “We spreken vaak over structurele oplossingen voor racisme, terwijl we in onze analyse vaak het slachtoffer over het hoofd zien.” Charkaoui gebruikt daarvoor graag de metafoor van een gevaarlijk kruispunt, waar telkens weer een fietser wordt aangereden: “Je kan wel eisen dat het kruispunt veiliger wordt gemaakt, en dat automobilisten voorzichter zijn, maar wat met de slachtoffers? Bellen we dan geen ambulance?”
In het boek bundelt Charkaoui verschillende wetenschappelijke artikels tot een overzichtelijk geheel. Ze koppelt ze aan dagelijkse ervaringen, zowel van zichzelf als van anderen. De concrete voorbeelden en de wetenschappelijk gefundeerde tips maken het boek toegankelijk voor iedereen. Zowel voor professionals, slachtoffers, als getuigen van racisme biedt het boek verschillende strategieën. Goedbedoelde uitspraken als “Je moet racisme gewoon negeren.” Of: “Je moet je niet laten doen. Vecht terug!” worden resoluut afgeraden.
Verder krijg je als lezer een breder beeld van wat racisme kan inhouden: “Bij extreme gevallen van verbale of fysieke agressie voelt de meerderheid wel dat er iets niet klopt, maar racisme is ook vooral een dagelijkse realiteit waarmee iedereen met een migratieachtergrond regelmatig wordt geconfronteerd. Het is ook belangrijk om dit racisme los te bekijken van de intenties van iemand. Racisme zit dus veel vaker in kleine, zelfs goedbedoelde dingen. Denk maar aan de gediplomeerde m/v/x, in België geboren, die tijdens het solicitatiegesprek het compliment krijgt dat “hij/zij al verrassend goed Nederlands spreekt”. Racistisch gedrag betekent daarom dus nog niet dat je ook racistisch bent.”
Het boek leert je hiervoor een grotere gevoeligheid te ontwikkelen en vanuit het standpunt van het slachtoffer te kijken. Om de polariserende gesprekken te overstijgen en eindelijk de dialoog aan te gaan, is wederzijds respect en begrip essentieel.
Als voormalig kinderrechtencommisaris ad interim focust Naima in het boek op kinderen en jongeren, waarop racisme vaak een grotere impact heeft. Het onderwijs en de rol van de leerkracht zijn essentieel voor haar. Ook hier wordt er vanuit goede bedoelingen vaak meer kwaad dan goed gedaan. Kinderen die geen Nederlands spreken zo snel mogelijk de taal willen aanleren is volgens Charkaoui een goede doelstelling. “Maar als uit wetenschappelijke studies blijkt dat het verbieden van de moedertaal te spreken op school eerder een negatieve impact heeft op het welbevinden en de schoolse resultaten, moet je dit niet verderzetten,” zegt ze.
Het boek is vooral bedoeld als aanzet tot verdere actie en wil het debat stimuleren. “Ik hoop dat organisaties, onderzoekers en experten verder zullen werken op wat ik in het boek beschrijf,” aldus Charkaoui. We hebben immers allemaal baat bij een racismevrije samenleving.
Quinten Bronckars – © StampMedia 2019
