In het benauwend realistische portret ‘Once Upon a Time in Anatolia‘ combineert de Turkse regisseur Nuri Bilge Ceylan (bekend van eerdere filmpareltjes als ‘Three Monkeys‘, ‘Iklimler‘ en ‘Uzak‘) elementen van een politiedetective met die van een zwarte misdaadkomedie.

Eigenlijk gebeurt er zo goed als niets, terwijl de film 157 minuten duurt. Toch grijpen de indrukwekkende beelden van een desolaat en nachtelijk steppelandschap van Centraal-Anatolië waarin de protagonisten meer en meer met elkaar worden geconfronteerd de kijker – die er zich voor wil openstellen – naar de keel.

Nuri Bilge Ceylan toont zich eens te meer als een haarscherp en eigentijds analyticus van de menselijke en politieke verhoudingen in zijn land. Ook uit zijn vorige films bleek zijn groot gevoel voor humor, zelfs in situaties waarin je dat helemaal niet zou verwachten, zoals bij de zoektocht naar een lijk.

Queeste naar lijk brengt nieuwe raadsels naar boven

Het uitgangspunt van zijn nieuwste film is heel eenvoudig. In de landelijke omgeving van het Turkse provinciestadje Keskin is een moord gepleegd. De zwijgzame hoofdverdachte Kenan heeft de moord al bekend, maar het lijk is nog niet gevonden.

Kenan was dronken op het moment van de moord en kan zich niet meer herinneren waar hij het lijk precies begraven heeft. Er was een fontein of bron in de buurt. En er stond een boom. Dat is zowat het enige wat Kenan nog weet over de plek van de misdaad. Zo begint de queeste, die laag na laag, soms tergend traag, nieuwe elementen aan het licht brengt, maar ook nieuwe raadsels oproept.

Midden in de nacht rijdt een colonne politieauto’s door een verlaten landschap, ergens in Anatolië. Lokale politieagenten, een procureur uit de nabije stad, zijn assistent, een gerechtsarts, een paar verveelde soldaten van de jandarma (de Turkse versie van de ‘gendarmerie’) en hoofdverdachte Kenan en zijn handlanger. Allemaal zijn ze op zoek naar het verborgen lijk. En steeds weer blijken ze op de verkeerde plaats te zoeken. In dit nachtelijke landschap lijkt ook elke vallei op de andere, elke boom op een andere boom…

Het is aardedonker op het platteland. De sfeer tussen de mannen is gespannen en raadselachtig. Om de verveling bij het lange wachten wat te verdrijven, praten de mannen over de meest diverse, vaak banale onderwerpen: de beste yoghurt van de streek, lamskoteletten, problemen met de familie, echtgenoten, ex-vrouwen, maar ook over dood, zelfmoord, hiërarchie, bureaucratie, ethiek en hun baan bij de gerechtelijke politie.

Hierbij toont Ceylan zich een verhalenverteller. Hoe banaal het onderwerp ook, telkens zit er een diepere laag in. Raadsels worden opgelost en grotere raadsels komen ervoor in de plaats. De queeste naar het verborgen lijk verandert gaandeweg in een zoektocht naar de betekenis van het leven en van de dood. Niets meer of minder.

Wanneer het gezelschap uiteindelijk het spoor helemaal bijster raakt, stranden ze in een klein dorpje in het holst van de nacht. De lokale burgemeester wordt opgetrommeld om voor eten te zorgen. Daar ventileren de protagonisten hun kijk op de moderne Turkse samenleving. In soms droevige, maar tegelijk originele en zelfs humoristische gesprekken komt de kijker wat meer te weten over de zwijgzame hoofdverdachte en de aanleiding tot de moord.

Kijker op de proef gesteld

De ronduit schitterende beelden, het sterke acteerwerk, de droge humor en de haarscherpe observaties van de protagonisten maken van deze film een melancholisch meesterwerk voor de echte filmliefhebber. Grotendeels gefilmd in een duister landschap, alleen verlicht door koplampen van de politieauto’s, stelt Once Upon a Time in Anatolia de kijker aardig op de proef. Maar behalve een op zijn kop gezette, meditatieve misdaadfilm is Ceylans zesde speelfilm ook een ontroerende vertelling over liefde en wraak, ontgoocheling en hoop.

Toch zal dit meesterwerk niet direct grote zalen doen vollopen, daarvoor is hij wat te traag en te veelgelaagd. Daarom is het een goede kans om de film nu in Flagey te gaan bekijken. Een politiedetective, die het genre ruimschoots overstijgt. Er gebeurt bijna niets, maar toch is de sfeer tussen de hoofdpersonages te snijden.

De regisseur heeft er bovendien niet voor teruggeschrokken om heikele thema’s in de Turkse samenleving aan te snijden, zoals politiegeweld tegen verdachten, de rechten van gevangenen, corruptie, verstikkende bureaucratie, hiërarchie en hoe die relaties tussen mensen diepgaand kunnen beïnvloeden. Kortom een echte aanrader.

‘Once Upon a Time in Anatolia‘ van regisseur Nuri Bilge Ceylan (oorspronkelijke Turkse titel: ‘Bir zamanlar Anadolu’da‘) loopt nog tot eind juli in de Brusselse Flagey (Heilig Kruisplein, 1050 Elsene).

Voor data en uren van de voorstellingen:
http://www.flagey.be/nl/programma/12494/once-upon-a-time-in-anatolia/nuri-bilge-ceylan