Nabih Berri, vroegere Libanese krijgsheer en welsprekende sjiitische advocaat, bondgenoot van het Syrische regime, klampt zich sinds 1992 vast aan het voorzitterschap van het parlement. Een portret.
De recentelijk georganiseerde parlementaire verkiezingen in Libanon, de eerste sinds 2009, noch de nieuwe kieswet die in 2017 gestemd is, hebben de figuren van het verleden kunnen verhinderen aan de macht te blijven. En dan vooral Nabih Berri, die op 23 mei voor de zesde keer op rij verkozen werd tot voorzitter van het Libanese parlement.
En dit zonder dat iemand zich kandidaat durfde stellen tegen deze traditionele bondgenoot van het naburige Syrische regime. Vanop zijn verhoging heerst de sjiitische advocaat met de stenen stem onverdeeld over deze sleutelinstelling die hij sinds1992 orkestreert.
“Nabih Berri is een behendige tacticus, uiterst geslepen en berekend, alsook een zowel realistische als redelijke politicus, legt een oude Libanese afgevaardigde uit die nauw omging met de sjiitische leider. Hij heeft een buitengewoon politiek overlevingsinstinct, en zijn langlevendheid valt te verklaren uit het gemak waarmee hij op vijandig gebied manoeuvreert, en waarmee hij zich in tijden van crisis, waarvoor hij soms zelf verantwoordelijk kan zijn, weet op te dringen als een onontbeerlijke speler.”
Gevreesde militieleider
Geboren in 1938 te Sierra Leone in een immigrantengezin afkomstig uit Zuid-Libanon dat zich verrijkt heeft met de diamantindustrie, leek Nabih Berri, gediplomeerd in de rechten en doordrongen van poëzie, niet voorbestemd tot een politieke carrière, een domein dat lange tijd voorbehouden bleef aan de grote sjiitische feodale families.
Het leven van deze polyglot en vader van negen kinderen, die al in zijn studentenjaren een zeer actief militant was, slaat om in de jaren ’60 wanneer hij de imam Moussa Sadr, stichter in 1974 van de “Beweging der misdeelden”, leert kennen, een gebeurtenis die naar zijn eigen woorden zijn bestaan “getransformeerd” heeft. Deze even charismatische als populaire geestelijke die in Iran geboren is in een familie van geestelijken uit Zuid-Libanon, stond aan de bron van de politieke en sociale emancipatie van de sjiitische gemeenschap, die lange tijd gemarginaliseerd werd en aan haar lot werd overgelaten door haar eigen elite en door de Libanese Staat. “Zeer vroeg reeds heeft Nabih Berri een opstandig gevoel overgehouden aan de ontzeggingen en het onrecht waaronder zijn gemeenschap gebukt ging, een misnoegen dat zijn politiek engagement en zijn bewondering voor Moussa Sadr heeft bepaald,” verklaart de vroegere afgevaardigde die tot Berri’s naasten behoorde.
De jonge advocaat wordt eerst tot woordvoerder en vervolgens tot president van het politieke bureau van de “revolutionaire” beweging benoemd, die echter haar stichter verliest in 1978, nadat hij op raadselachtige wijze in Libië verdwijnt waarheen hij op uitnodiging van kolonel Kadhafi gegaan was. De verdwijning van Moussa Sadr, die tot op vandaag niet werd opgehelderd, en die ieder jaar opnieuw herinnerd wordt, betekent een kentering in het leven van Nabih Berri, die in 1980 de leiding neemt over de gewapende factie van de “Beweging der misdeelden”, Amal genaamd (hoop in het Arabisch), en deze ombouwt tot een geduchte oorlogsmachine.
Enkele tienduizenden strijders sterk op het hoogtepunt van zijn macht (30 000 volgens experts) treedt Nabih Berri, van wie de portretten vandaag nog steeds, naast die van de imam Sadr, in bepaalde sjiitische dorpen hangen, naar voren als een van de machtigste spelers van de Libanese Burgeroorlog (1975-1990). De verdediger van de sjiitische belangen ontpopt zich tot een onhandelbare krijgsheer door gebruik te maken van zijn connecties met de Sierra Leoonse diamantenindustrie, alsook van de financiële en militaire steun die het Syrische regime van Hafez al-Assad, vader van Bachar al-Assad, hem verstrekt.
Zijn strijders dragen zijn wet, het recht van de sterkste, uit in alle regio’s van het land met een sjiitische meerderheid, van het zuiden van Libanon tot en met de vlakte van Bekaa, over de zuidelijke buitenwijken van Beyrouth, waarvan Nabih Berri gedurende enige tijd het westelijke gedeelte beheerst, wanneer de hoofdstad opgesplitst is in twee delen, tussen moslims in het westen en christenen in het oosten.
Strijd van broedermoord met de Hezbollah
Als overtuigd seculier en fervent voorvechter van de Arabische identiteit verzet hij zich tegen het “fanatisme dat van Iran uitgaat”, wanneer Teheran probeert de islamitische revolutie van 1979 in de regio te verspreiden. Hij slaat bovenal de oprichting van de Hezbollah in 1982, op bevel van de Iraanse opperste leider Ruhollah Khomeini, wantrouwend gade omdat hij haar beschouwt als een gevaar voor zijn autoriteit te midden van de sjiitische gemeenschap.
De Amal-beweging die links georiënteerd is, wordt dooreengeschud door de verschijning van deze nieuwe zeer religieuze speler die haar rol als verzetsstrijdster tegen de Israëlische bezetter in het zuiden van het land betwist. Een deel van de leden en strijders van Amal die zich niet kan vinden in de strategie van Nabih Berri, die onder meer een genadeloze strijd voert tegen de Palestijnse PLO-facties, omdat hij ze beschouwt als een struikelblok voor de hegemonie van zijn beweging, voegt zich bij de pro-Iranese militie. Dissidenten van Berri’s beweging richten de “islamitische Amal” op, en zoeken toenadering tot Iran.
De spanningen lopen buitengewoon hoog op en uiteindelijk vangt vanaf 1987 een gruwelijke broederstrijd tussen sjiieten aan, tussen de militie van Nabih Berri en de Hezbollah. De gevechten hebben honderden doden en duizenden gewonden tot gevolg. De leider van Amal, die meermaals tot minister benoemd werd gedurende de oorlog en enkele moordpogingen overleefde, wordt dan door de Hezbollah, die hem “Dracula” noemt, afgeschilderd als een “oorlogsmisdadiger die zijn ziel aan Washington verkocht heeft.”
Op het terrein is Nabih Berri, streng geruggesteund door Syrië dat de tussenkomst van zijn Iranese bondgenoot op de Libanese scène afkeurt, meerdere malen in staat de Hezbollah van Zuid-Libanon uit te schakelen, maar tevergeefs. Uiteindelijk zullen onderhandelingen in oktober 1990, voorgezeten door Damascus en Teheran na de oorlog leiden tot een akkoord, dat Nabih Berri ertoe dwingt samen te leven met “de partij van God”.
De wapens voor de Hezbollah, de politiek voor Berri
Nadat hij de wapens heeft neergelegd wordt Nabih Berri, die de bijnaam Istez heeft (meester in het Arabisch, een verwijzing naar zijn advocatenopleiding), beloond door Syrië, die zijn leiderschap in Libanon heeft weten verzekeren. “Nabih Berri is al te goed vertrouwd met de methodes van het Syrische regime, dat tijdens de Libanese Burgeroorlog niet geaarzeld heeft enkele van zijn bondgenoten uit te schakelen om zijn [Syriës] doel te bereiken, hij heeft dus altijd al geleerd om te gaan met dit gevaar, zonder Damas ooit te krenken, legt de vroegere afgevaardigde uit. Hij is een pragmaticus die zich altijd handig overeind heeft weten te houden door snel in te zien dat er in de jaren ’80 niks kon gebeuren in Beyrouth zonder de goedkeuring van de Syriërs, die een toekomstige hegemonie vertegenwoordigden.”
De leider van de Amal-beweging krijgt dan de taak de sjiieten te vertegenwoordigen op de politieke scène, in het Parlement en in de regering, terwijl de Hezbollah de enige militie blijft die niet ontwapend moet worden, in naam van de strijd tegen Israël, dat het zuiden van Libanon tot in 2000 bezet. Na de parlementaire verkiezingen van 1992, de eerste sinds 1972, wordt hij verkozen tot voorzitter van het Parlement, een sleutelpositie die gewoonlijk de sjiitische gemeenschap toekomt, in overeenstemming met het geloofsbelijdenissensysteem van de Libanese Republiek.
Hoewel zijn politieke invloed toeneemt moet hij paradoxaal genoeg met lede ogen de voortschrijdende macht van de Hezbollah in de gebieden met overwegend sjiitische bevolking aanschouwen. De Amal-beweging, die niet kan opboksen tegen de “partij van God”, sinds 1992 door Hassan Nasrallah bestuurd, en financieel door Iran ondersteund, wordt snel vervangen. “De Hezbollah heeft nood aan Berri’s beweging, die geen enkel gevaar betekent voor zijn belangen, om de illusie van een politiek pluralisme te midden van de sjiitische gemeenschap te waarborgen, terwijl hij haar in werkelijkheid volkomen domineert.”
En inderdaad, in de loop der jaren heeft Nabih Berri zich ertoe beperkt de regionale agenda van het Syrische regime te verdedigen, en heeft hij zich in de schaduw van zijn sjiitische rivaal geplaatst, die van een anti-Israëlische militie is uitgegroeid tot een regionale speler die vandaag op meerdere fronten in het Midden-Oosten een voorname rol bekleedt. “Ik ben geen collaborateur van Syrië, bevestigde hij niettemin in 2002: ik ben Syriër in Libanon en Libanees in Syrië.”
Zijn rivalen, daarentegen, beschuldigen hem ervan de instellingen te omzeilen en gebruik te maken van politieke chantage. Ze betichten hem er onder meer van zijn macht aan te wenden om een vriendjespolitiek te voeren ten voordele van aanhangers en verwanten van zijn beweging. “Hij neemt graag de rol van bemiddelaar op zich, een manier van hem om in het centrum van het spel te blijven, of zelfs erbuiten, maar hij kan ook gemakkelijk grote schade aanrichten; indien iets hem niet bevalt, of indien er geen rekening wordt gehouden met zijn belangen of die van zijn gemeenschap, kan hij ertoe beslissen het Libanese politieke leven lam te leggen door het Parlement te blokkeren of door zijn aanhangers de straten in te sturen.”
Bij de parlementaire verkiezingen op 6 mei, de eerste die gehouden werden sinds 2009, hebben Nabih Berri en zijn partij 16 zetels verkregen, tegen 13 voor de “partij Gods”. Dit maakt duidelijk dat hij een onwankelbaar stuk is op het Libanese politieke schaakbord, waarvan hij, met enkele andere Libanese leiders, het immobilisme incarneert, tot grote vreugde van zijn aanhang, hoofdzakelijk afkomstig uit de populaire sjiitische buurten, die een bewondering zonder grenzen koesteren voor ‘de Meester’.
Deze blog is een zelfgeschreven vertaling van het op 26 mei 2018 gepubliceerde artikel “L’indéboulonnable Nabih Berri, symbole de l’immobilisme politique libanais.”
Het origineel is raadpleegbaar op: http://www.france24.com/fr/20180526-liban-nabih-berri-president-parlement-chiite-amal-hezbollah
