Fons Leroy, de Administrateur Generaal van de VDAB, haalde dinsdag in een veelbesproken blogpost over het ambtenarenstatuut een dubbele discussie aan. Hoe ervoor zorgen dat de openbare sector zich verder goed positioneert, met de ‘war on talent’ in het achterhoofd? En moet het onderscheid tussen contractuelen en statutairen in de openbare sector niet worden weggewerkt om dit doel te bereiken?
Uiteraard moet de overheid een aantrekkelijk personeelsbeleid voeren voor het geheel van zijn personeelsleden. Dat is trouwens ook in het voordeel van de burger-klant. Uit de blog van Fons Leroy zou de indruk kunnen ontstaan dat de overheid geen modern personeelsbeleid kan voeren. Niets is minder waar: de afgelopen jaren zijn er heel wat stappen vooruit gezet in die richting. Waar 20 jaar terug, de arbeidsvoorwaarden in de openbare sector achterop hinkten, dient de openbare sector zich vandaag aan als een aantrekkelijke werkgever.
Het is natuurlijk zaak dit zo te houden. Want de komende jaren zal de openbare sector vermoedelijk nog stevig de gevolgen ervaren van de problemen in de overheidsfinanciën. Zal men politiek bereid zijn voldoende middelen vrij te maken om ervoor te zorgen dat de openbare sector goede arbeidsvoorwaarden kan blijven aanbieden? Het feit dat de er afgelopen jaren (toegegeven, mee omwille van de politieke onzekerheid bij de federale regeringsvorming) geen algemene sociale akkoorden voor het overheidspersoneel konden worden afgesloten, is wat dat betreft alvast een veeg teken.
Anders dan men zou kunnen denken na het lezen van de blog van Fons Leroy, is het ook niet zo dat de openbare sector te weinig kan inspelen op de noden rond competentiemanagement. Wervings- en selectieprocedures zijn de afgelopen jaren totaal bijgestuurd, zodat men vandaag gewoon uitgaat van competenties, niet van schoolse kennis. Het principe van de erkenning van verworven competenties (zeg maar ‘ervaring’) is vandaag reeds ingeschreven in verschillende personeelsregelingen. Dit zal in de toekomst nog verder moeten op punt gesteld en uitgebouwd worden. Maar werken op basis van functieclassificaties en competenties heeft dus zeker al een plaats verworven in de openbare sector. En dat zal in de toekomst verder het geval zijn. De stappen vooruit in de privésector op dit terrein die via de SERV zijn gezet, zijn trouwens net zo goed vrij recent.
Maar hoe zit het dan met die kwestie van het verschil tussen statutairen en contractuelen? Want daar is het in de media toch vooral om te doen. Deze situatie bestaat al lang. En is evenmin eigen aan ons land, want bestaat ook in ons omringende landen. Het verschil vloeit voort uit het gegeven dat via contractuele tewerkstelling de overheid regelmatig haar eigen regels over arbeidsvoorwaarden in de openbare sector wou omzeilen. In sommige sectoren, lokale besturen bv., is daardoor het aandeel contractuele tewerkstelling ondertussen overdreven opgelopen. Men dwingt al jarenlang lokale besturen tot meer contractueel personeel, omwille van het systeem van de gesubsidieerde tewerkstelling (geco’s en andere regelingen). Besturen worden daardoor verplicht contractuelen aan te werven, omdat ze anders subsidies mislopen.
Tot nu toe was het de facto quasi onmogelijk aan dit soort mechanismen te verhelpen, omwille van het feit dat de kwestie verweven is met patronale sociaal zekerheidsvrijstellingen en de bevoegdheden verdeeld zijn over de federale overheid en de deelstaten. Morgen worden de deelstaten volledig bevoegd. Zullen we die nieuwe bevoegdheden zo gebruiken dat de gesubsidieerde tewerkstelling wordt genormaliseerd? ACV-Openbare Diensten heeft bijvoorbeeld al voorgesteld dat personeelsleden die na een zekere periode als contractueel zijn tewerkgesteld in een overheidsdienst het recht krijgen om (waar nodig met een examen of proef) automatisch vastbenoemd te worden.
En jazeker, het zou eenvoudiger zijn mocht er maar één personeelsregeling zijn. Maar het is zeer de vraag of we de komende tijd wel evolueren in die richting. Integendeel, men wil bijvoorbeeld uitzendarbeid invoeren in de openbare sector. Men dreigt dus op korte termijn een derde regeling in te voeren, eerder dan te komen tot een groter samenhang! Wil men bereiken wat Leroy voorstelt, dan worden die plannen best in de diepvries gestopt.
Het is ook niet de eerste keer dat de discussie over de gelijkschakeling van de statuten opduikt. Frank Van Massenhove, topman bij de Federale Overheidsdienst Sociale Zaken, schreef vroeger al dat het verschil tussen de statuten “een vorm van administratieve archeologie is die een massa energie vreet die in belangrijkere problemen kan gestoken worden”. Hij voegt eraan toe: “De enige relevante piste is om aan alle overheidspersoneel statutaire tewerkstelling te verzekeren, met dien verstande dat twee negatieve evaluaties leiden tot afscheid van de werknemer” ( ‘Rood zonder roest, Een sociaaldemocratie voor de 21e eeuw’, Van Halewijck, 2009, p. 315). Dat is een redenering waarin we ons perfect vinden.
Ook Fons Leroy stelt dat de discussie niet mag worden benaderd vanuit de invalshoek van sociale afbraak. Sommige commentatoren waren nochtans al in die richting aan het vissen. “De vakbonden zullen niet bereid zijn om de overheidspensioenen af te staan om de situatie van de contractuelen te verbeteren…”. En inderdaad, ACV-Openbare Diensten is niet zinnens om overheidspensioenen als pasmunt te laten gebruiken. Want niet de overheidspensioenen zijn te hoog, het pensioen op basis van het algemeen wettelijk werknemersstelsel is veel te laag. En wat met de consensus in het gemeenschappelijk comité voor alle overheidsdiensten die al dateert van 2006 om te voorzien in een kaderwet die aanvullende pensioenen mogelijk maakt voor contractueel overheidspersoneel? Die is tot op vandaag nog niet in wettelijke teksten omgezet. Wil men daar nu dan wel werk van maken? Het zou alvast een eerste concrete stap in de goede richting zijn.
Luc Hamelinck, voorzitter ACV-Openbare Diensten
