Cijfers voor huishoudelijk afval, en zeker cijfers voor de recyclage ervan, zijn een moeilijke zaak. Zo telt OVAM alle PMD ‘ingezameld voor recyclage’ mee als ‘gerecycleerd’, en zo eindigt IVC, de interregionale verpakkingscommissie, soms met recyclagecijfers van boven de 100% van de hoeveelheid op de markt gezet. Daarnaast is huishoudelijk afval geen vaststaand begrip. Hoeveel ‘met huishoudelijk afval vergelijkbaar’ en hoeveel ‘aan huishoudelijk afval gelijkgesteld’ (twee wettelijke begrippen) telt men mee? Dat huishoudelijk afval, na een eerste verwerkingsstap zoals sorteren, is dat nog huishoudelijk afval of wordt dat secundair afval uit de afvalverwerkingsindustrie en dus industrieel afval? Er is werk aan de winkel, zeker voor huishoudelijk afval, bij OVAM om tot betrouwbare, stabiele en doorzichtige cijfers te komen. Vandaag zitten we in een situatie waar dergelijke cijfers vaak naar de hand te zetten zijn van wie er baat bij heeft, bijvoorbeeld om te bewijzen wie afvalkampioen is. Toch alle respect voor zowel OVAM als IVC in deze moeilijke materie, – de cijfers in de meeste andere lidstaten zijn nog wankeler, al blijf ik pleiten voor een onafhankelijke afval-statistiekverzamelaar.

Zijn we afvalkampioen? Hieronder een grafiekje dat ik een tijd geleden publiceerde, een update met de meest recente beschikbare cijfers (Eurostat COMEXT cijfers voor internationale handel). We zijn geen afvalkampioen maar wel ‘eervol’ tweede als het gaat om export van plastiekafval naar niet-Europese landen. Vooral China. En bij de Sloveense cijfers heb ik vragen.

Plastiek leeft door. Hier heeft Toon groot gelijk. De cijfers die ik gebruik komen van het Coördinatiepunt Duurzaam Kustbeheer in Oostende.  Het gaat over de levensduur van afval in en aan zee…

• Toiletpapier : 2-4 weken
• Kranten en tijdschriften : 6 weken
• Klokhuis, karton : 1 – 5 maand
• Lucifer, touw, foto : 3-14 maand
• Wol, sigarettenpeuk, vezelplaat : 1-3 jaar
• Beschilderd hout : 13 jaar
• Conservenblik : 50 jaar
• Aluminium, kwikbatterij : 200 jaar
• Plastic : 400-450 jaar
• Nylon visdraad en netten (ook plastic) : 600 jaar
• Glas : Eeuwig

Niets blijft dus zo lang in het milieu als plastiek, tenzij glas maar zoals Toon zegt, dat is inert. In feite is glas hetzelfde als natuursteen of zand, even onschadelijk en even langlevend. Maar plastiek blijft een bron van toxines, gevaarlijk voor mens en dier.

Recyclage als oplossing?  Beter dan hergebruik, beter dan statiegeld? Straf dat er nog mensen zijn die dit durven geloven of beweren. Een rekenvoorbeeld ontleen ik aan Herman Wijffels, hoogleraar duurzaamheid en maatschappelijke verandering: Neem 100 ton van een eenmalige plastiekverpakking aan het begin van het jaar. Neem een héél hoog en héél effectief recyclagepercentage, 80% bijvoorbeeld. Neem een omlooptijd van 4 weken voor productie, consumptie en afval. Na 4 weken wil je 80% van 100 ton terug, of 80 ton. Na 8 weken win je 80% van 80 ton of 64 ton terug. Na 12 weken zit je al aan de helft, en na een jaar heb je nog maar 5 ton in handen. Recyclage alleen kan het tij niet keren. In het ‘beste’ geval is het verloren materiaal verbrand, in het slechtste geval is het ‘nog ergens’. In ieder geval is alle materiaal, alle ervoor opgedolven fossiele grondstoffen, verloren. Zonder recyclage is het natuurlijk erger, en verloopt de verspilling van materiaal sneller, maar zolang 100% recyclage niet bestaat blijft preventie en hergebruik steeds beter.

 Wat dan wel? Heel eenvoudig, afkicken van onze plastiekverslaving, een algemeen verbod op ‘wegwerp’  – wat een gruwelijk concept is dat, wegwerp in een tijd van grondstoffenschaarste, een ecologische en economisch vloek die helemaal uit de tijd is – en een integraal overschakelen op hergebruik, met of zonder statiegeld, als het maar geen afval wordt en nooit in de zee terechtkomt. Of nog beter, overschakelen op verpakkingsloze winkels. Voor veel zaken kan dat. En op beleidsvlak, Europese afdwingbare normen voor de reductie van marien afval, waarbij men niet vergeet dat de oplossing voor de zee voor een groot deel aan land ligt.

Mike Van Acoleyen