Eerste voorzittersdebat na de verkiezingen. Bron: Screenshot KIES19, Vrt NWS
Analyse -

Na de VS nu ook in België: knock down the house

maandag 27 mei 2019 17:34
Spread the love

Het zal wel nog even duren voor de impact van de verkiezingsuitslag duidelijk wordt. Termen uit het verleden zoals ‘zwarte zondag’ of ‘communautaire spanningen’ zijn al lang niet meer toereikend om te beschrijven wat er op zondag 26 mei gebeurde.

België voegde zich zondag bij het rijtje van Nederland, Italië, de VS en zoveel andere landen. Het traditionele midden werd weggespoeld en maakt plaats voor een radicalisering aan de linker- en rechterzijde.

Om goed te begrijpen wat er gebeurd is, moeten we wel eerst omschrijven wat we bedoelen met de traditionele midden. Het gaat om partijen die groot geworden zijn en hun vaste vorm gekregen hebben na de Tweede Wereldoorlog. Het gaat om partijen die een grote achterban hadden, niet alleen in de vorm van leden, maar ook in de vorm van sociale bewegingen die deel waren van het netwerk rond de partij. Via die partijen verdedigden de sociale bewegingen de belangen van hun achterban. Dat liep niet altijd zonder fricties. De partijen maakten vervolgens compromissen en ruilden de breekpunten in hun partijprogramma in voor pragmatisme. Hun achterban overtuigden ze met het argument dat het zonder hen nog veel erger zou zijn. Wheelen en dealen waren de belangrijkste politieke werkwoorden van die periode.

Die politici zijn er nog altijd. Ze heten Nancy Pelosi, Mark Rutte of Wouter Beke. Of in een vorige generatie Johan Vande Lanotte, Jean-Luc Dehaene en Clinton. Maar waar ze vroeger het spel domineerden, moeten ze nu machteloos toekijken en ondergaan. Om nog enigszins greep te krijgen op het verkiezingsspel doen ze een beroep op reclamebureaus. Het is op een brainstormmoment met zo’n reclametypes dat beslist werd om Hilde Crevits naar voor te schuiven. #MetHilde werd de hele campagne. Inhoudsloos en krampachtig, maar hé, als hashtags regimes kunnen doen in elkaar storten en aardverschuivingen veroorzaken in Hollywood, dan helpen ze misschien ook om als middenpartij stand te houden in deze nieuwe tijden? Nee, dus. Ondanks de hype in kranten en op tv – dankzij de altijd gewillige journalisten – verloor #Crevits zelfs in haar eigen fief.

Wat je wel krijgt, is politieke bewegingen die die oude logica van het verleden doorbreken. In de VS gebeurt dat – door het specifieke kiessysteem – binnen de oude partijen, met Trump aan de éne kant en Alexandria Ocasio-Cortez aan de andere kant. In België heetten die respectievelijk De Wever/Van Grieken en Hedebouw/Mertens.

Net als in de VS is het in België opmerkelijk dat die twee uitersten tegelijk opduiken. Straks zitten in het federale parlement de Vlaamse exponent van de alt-rightbeweging én iemand als Maria Vindevoghel, arbeidster en 15 jaar geleden even bekend geworden toen ze met haar onafscheidbare megafoon de ontredderde werknemers van het failliete Sabena toesprak.

Op Netflix moet je zeker eens naar Knock down the house kijken. De manier waarop de jonge barvrouw Ocasio-Cortez een wheeler en dealer van de Democraten versloeg, is niet zo heel erg verschillend van de methodes waarmee PVDA in het federaal parlement nu even groot is als CD&V. Radicaal voor een linkse inhoud gaan en stem per stem veroveren met heel veel vrijwilligers op plaatsen waar politici zich al decennia niet meer durven te vertonen.

De titel van de Netflix-documentaire is interessant: Knock down the house. Het gaat er niet om deel te worden van het bestel maar om keihard aan de boom te schudden. De mensen die op Ocasio-Cortez stemmen weten dat zij niet in haar eentje – zelfs niet met een grote fractie – wetten zal gestemd krijgen die hun leven ingrijpend zullen verbeteren. Zij krijgen wel iemand in het parlement die op hen lijkt en die hun verzuchtingen vertolkt. De rest zullen ze samen moeten doen. Of zoals Peter Mertens in een verkiezingsinterview op deze site zei: “Stemmen is belangrijk. Maar wat echt uitmaakt is dat je je mond opentrekt en dat je je organiseert.

Het zadelt beide kanten van die nieuwe beweging met een enorme verantwoordelijkheid op. Er zal georganiseerd moeten worden. Twintig keer op straat komen en dan hopen dat ‘de politiek’ luistert naar het signaal zal niet genoeg zijn, zo bleek uit deze verkiezingen. En de nieuwe linkse groep in de parlementen zal er alles aan moeten doen om de mensen die hun hoop op hen vestigen niet te ontgoochelen.

Het klimaat waarin die veranderingen plaatsvinden is beangstigend. Eén op de vijf Vlamingen gaf haar of zijn stem aan de parlementaire afdeling van Schild&Vrienden. Zij kunnen, geholpen door een oorlogskas van 7,7 miljoen per jaar, een versnelling hoger schakelen. Het VB zal daarmee een extra troef hebben die ze vroeger ontbeerden: jeugdig en militant voetvolk dat de racistische bagger mee helpt verspreiden en dat wellicht ook echt een fysiek gevaar zal vormen voor mensen van kleur in de eerste plaats en alles wat links is in de twee plaats. N-VA ziet blijkbaar maar één optie: verder radicaliseren. Linkse stemmen zullen luider klinken maar dan wel in een stadium vol schuimbekkende hooligans.

Straks slaat de communautaire koorts ook weer toe. Een federale regering zonder PS of Ecolo is politieke fictie. Maar als één van die partijen weer aan het roer komt dan zullen ook organisaties als Voka weer wakker schieten. De voorbije vijf jaar hebben we weinig van hen gehoord. Zij zaten met de bevriende regeringen in een zetel en het gat in de begroting was plots geen issue meer zolang de subsidies bleven stromen richting werkgevers. Maar zodra er een regering komt die niet blindelings de werkgeverseisenbundel uitvoert, zullen ze snel weer op de barricaden staan. De journalisten en opiniemakers zullen hen volgen.

Dat alles zal gebeuren in een moeilijke sociaal-economische context. De EU zal niet meteen afstappen van de besparingslogica en de federale regering liet een gigantisch gat na. De economische barometers hebben ook al ooit beter weer voorspeld. Welke regering er ook komt, een gul sociaal beleid zit er niet in. Op Vlaams niveau dreigt zelfs een regering die deze keer onverschrokken de aanval inzet op ‘de zuilen’, lees: de sociale organisaties die in ons land een historische rol spelen in sectoren als het onderwijs, cultuur en welzijn.

De middenpartijen zullen in dat alles een nieuwe rol moeten ontdekken. Of verdwijnen, dat kan ook. De verkiezingen in Frankrijk tonen wat dat betekent.

Is dat nu optimisme of pessimisme? Laten we zeggen een realistische inschatting van de situatie met oog voor de lichtpuntjes.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!