Heeft de N-VA een bocht gemaakt of heeft Siegfried Bracke voor zijn beurt gesproken? Het heeft er alle schijn van weg dat de waarheid voorlopig ergens in het midden ligt. Maar ik geloof al langer dat de N-VA in 2014 federaal mee in het bad moet, misschien zelfs wel de premier zal moeten leveren. Als ze tenminste een grote partij wil blijven. Want als ze Vlaanderen wil hervormen, wat in de huidige vechtregering Peeters II niet zo goed lukt, impliceert dit dat ook België moet worden hervormd.
Ik geloof ook dat de andere Vlaamse partijen die vandaag een staatshervorming in de steigers aan het zetten zijn, er in 2014 alles zullen aan doen om verder te besturen zonder de N-VA, op alle niveaus. Al was het maar omdat zij opnieuw groot willen worden.
De traditionele partijen kregen in 2010 een aardverschuiving in de maag gesplitst. Ze werden kleine partijtjes van rond de 15 procent. De gemeente- en provincieverkiezingen van 2012 verankerden de N-VA als grote partij in de Vlaamse klei, met een nooit gezien aantal burgemeesters, schepenen en raadsleden.
Géén nieuwe staatshervorming!
Volgend jaar komt de kat voor iedereen op de koord. De krachtsverhoudingen die de samenvallende verkiezingen van 25 mei 2014 voor het Europese, het federale en de deelstaatparlementen zullen opleveren, geven uitzicht op een bestuursperiode van vier tot vijf jaar zonder tussentijdse verkiezingen (de eerste verkiezingen na 2014 zijn de lokale van oktober 2018). Met andere woorden: wie erin slaagt mee te besturen, krijgt de gelegenheid gedurende een lange, niet door tussentijdse verkiezingen verstoorde periode het land en de regio’s te hervormen. Hoe die hervormingen eruit moeten zien, daar verschillen de partijen natuurlijk flink van mening over.
Maar de traditionele partijen, voor wie deelname aan het bewind sinds hun ontstaan altijd het eerste streven is geweest, zijn het over één zaak eens: zij willen géén nieuwe staatshervorming, want de uitvoering van de zesde, waarvoor ze het klassieke Belgische compromis na ontzettend veel tijd en moeite finaal zonder de N-VA op papier hebben gekregen, zal nog jaren werk kosten.
Anders gezegd: het is vandaag al duidelijk dat als de N-VA na de verkiezingen van volgend jaar haar belangrijkste programmapunt wil uitvoeren, namelijk het confederalisme invoeren (wat de partij daar op dat moment ook onder verstaat), ze daar geen partners voor zal vinden. Al was het maar omdat zo’n hervorming uiteindelijk ook bij de Franstalige partijen een meerderheid vergt.
Dankzij VB in Vlaamse Regering
Zoals Bart Maddens al geruime tijd stelt (en dinsdag nog eens herhaalt in De Standaard), is de enige kans voor de N-VA om niet overal opzij te worden geschoven, incontournable te worden in het Vlaams Parlement, zodat er in Vlaanderen géén Vlaamse regering kan komen zonder N-VA. Daarvoor heeft de N-VA Vlaams Belang nodig. Maddens poneert dat er geen Vlaamse regering kan gevormd worden zonder de N-VA als beide partijen samen 61 van de 124 zetels behalen, ervan uitgaand dat de traditionele partijen geen Vlaamse regering zullen willen vormen met de steun van de Union des Francophones.
Daarom is opschuiven naar het centrum voor de N-VA de meest aangewezen strategie. Als de N-VA zich communautair radicaal profileert kan de partij wel zetels inpikken van Vlaams Belang, maar ze zal er ook verliezen aan de traditionele partijen. Op die manier daalt het aantal Vlaams-nationale zetels. Als de N-VA daarentegen naar het centrum verschuift, kan ze zetels verliezen aan Vlaams Belang, maar kan ze er bijwinnen bij de traditionele partijen.
Vanuit de Vlaamse regering kan de N-VA dan gemakkelijker in de federale regering geraken, vanuit de redenering dat het voor een goed bestuur en ingrijpende hervormingen in héél België beter is dat de regeringspartners op alle niveaus dezelfde zijn. En daar staat ze dan voor de keuze hoe hard ze haar confederaal geloof belijdt.
Drieband
Vanuit N-VA werden na zaterdag heel wat signalen de wereld ingestuurd dat die confederale hervorming wel degelijk van even groot belang blijft dan de sociaaleconomische. En dat de piste-Bracke eigenlijk tot doel heeft om de PS wakker te maken, uit hun zetel te schudden of hoe het ook genoemd wordt. Sommigen geloven zelfs dat de PS bereid zou zijn vanuit de oppositie mee de confederale hervorming te steunen indien ze in Wallonië de rechtse MR uit de regering kan houden en zo in Franstalig België toch de meeste zeggingsmacht zou behouden.
Maar het is praat voor de vaak om nu al strategische bespiegelingen de ether in te sturen over hoe de PS zou reageren mocht ze na 25 mei in de oppositie dreigen te belanden. Dat werd trouwens meteen geïllustreerd door …de MR, de rechtse Franstalige partij waarmee N-VA haar plannen wil uitvoeren. Didier Reynders liet namelijk weten dat hij met dezelfde partijen verder wil regeren en zeker geen nieuwe staatshervorming lust.
Wat de Franstalige partijen gaan doen als de N-VA dit of dat… is in realiteit allemaal secundair. Wie driebandpolitiek wil bedrijven, slaagt meestal alleen als hij de drie banden niet op voorhand publiek maakt. Op de echte vraag waarom N-VA dan toch de bocht maakt, want helemaal ontkend werd dit ook niet, krijgen we vanuit N-VA nauwelijks en van politicologen of journalisten veel te weinig antwoorden. Dat antwoord is nochtans evident.
België laten werken
In de keukens waar mensen met historisch inzicht de strategie van het democratisch Vlaams-nationalisme bepalen, herinnert men zich de dilemma’s waar ook Hugo Schiltz, Vic Anciaux, Jaak Gabriëls, Bert Anciaux, Patrik Vankrunkelsven, Geert Bourgeois en Fons Borginon al mee worstelden. Afhankelijk van de politieke agenda in de weken, soms zelfs dagen voor de verkiezingsdag, overtuigt een principieel, compromisloos separatisme een electoraat dat varieert van minder dan vijf tot maximaal zo’n tien procent. Nu tot 25 mei blijven zeggen, met ons geen regering tenzij er confederalisme komt, is vragen om de verkiezingen te verliezen.
De N-VA heeft haar monsterscores van 2010 en 2012 immers behaald dankzij drommen kiezers die gecharmeerd waren door de belofte van verandering die Bart De Wever als underdog wist te belichamen, te midden van concurrenten die ofwel elke geloofwaardigheid of ruggengraat waren verloren, of die een geschiedenis van onveranderlijkheid torsten. Deze kiezers willen België niet vernietigen. Zij willen dat België werkt en zij willen ook nog de Rode Duivels wereldkampioen zien worden.
Voor wie na 2014 aan het bewind komt, gloren vier tot vijf heerlijke bestuursjaren. De N-VA, vandaag de grootste partij van België, kan zich niet permitteren om die lange tijd knarsetandend te moeten toekijken hoe andere partijen de kracht opbrengen om het land te laten werken en Vlaanderen te veranderen.
