Het minste wat je kan zeggen, is dat er een stap vooruit wordt gezet vergeleken met de huidige situatie. Het pact legt bakens uit die verder reiken dan wat er op dit moment aan (wan)beleid ontwikkeld wordt.

N-VA: van kernuitstap naar nieuwe kerncentrale(s)?

Er zijn zeker positieve punten in het energiepact, zelfs al gaan de positieve punten niet ver genoeg. Een bevestiging van de kernstop in 2025 mag dan eindelijk duidelijkheid brengen – tenminste, als het beleid de manoeuvres van NVA en de kernlobby, waaronder het nucleair forum, niet aanvaardt.

Toch even herinneren dat de kernuitstap eerst echt gefaseerd zou verlopen, met de sluiting van Doel 1, Doel 2 en Tihange 1 in 2015 (samen goed voor ongeveer 2.000 MW). Doel 3 zou volgen in 2022 (ongeveer 1.000 MW) en Tihange 2 in 2023 (ook ongeveer 1.000 MW). Ten slotte sluiten de twee hekkensluiters Doel 4 en Tihange 3 in 2025 (samen ongeveer 2.000 MW). Op die manier werd de sluiting gespreid over een periode van 10 jaren. Dat kon de kans geven tijdig en voldoende alternatieven uit te werken.

De liberalisering van de energiemarkt betekende echter dat er een bijzonder trage ontwikkeling was van hernieuwbare energie in die periode. Iets wat Electrabel bewust organiseerde, gezien haar lage investeringen in hernieuwbare energie. En zo creëerde ze een zichzelf vervullende profetie: er was zogezegd niet genoeg vervangcapaciteit, waardoor ze haar plan kon doordrukken, namelijk het verlengen van de kerncentrales. Hierdoor vallen de geplande sluitingsdata allemaal tussen 2022 en 2025. Dat is een periode van ongeveer drie jaar, in plaats van de eerste overgangsperiode van tien jaren. En nu heet het dat de overgangsperiode “te bruusk” zou zijn… Hiermee wil Electrabel op zijn minst de verlenging van de kerncentrales Doel 4 en Tihange 3 uit de brand wil slepen. Zelfs met een vervroegde sluiting van Doel 3 en Tihange 2, omwille van de duizenden scheurtjes in de reactorwanden, zou het sluiten van de kernreactoren vanaf 2015 tot een betere spreiding hebben geleid.

En wat is een mogelijke volgende zet? We kunnen te rade gaan op de website van de N-VA, de partij die Walen tegen Vlamingen opzet, en Belgen tegen vluchtelingen…terwijl ze een rode loper wil uitrollen voor energiegiganten van alle pluimage en nationaliteiten die verder willen met kernenergie.

N-VA waterdrager van de kernlobby

Waarom wringt N-VA zo tegen? Laten we eens te rade gaan bij hun eigen publicaties (zie bron onderaan).

N-VA geeft op zijn website aan dat het geen verlenging wil van kernenergie met 10 jaar. Neen, ze willen de kernstop nog uitstellen met… een halve eeuw! Ze verwoorden het zo: “De N-VA is voor de afbouw van kernenergie maar tegen de kernuitstap zoals ze nu voor ligt, die kunnen we ons momenteel niet veroorloven. De kernuitstap is wel mogelijk op een periode van 40-50 jaar.”

En hoe zien ze dan die “kernuitstap”? Ook hier laten we henzelf aan het woord: “De N-VA opteert bij deze geleidelijke afbouw voor de bouw van een nieuwe kerncentrale op thorium. Deze kerncentrale zal aanzienlijk veiliger zijn dan de bestaande en genereert minder afval. De bouw van deze nieuwe kerncentrale zou daarnaast ook bijdragen tot de liberalisering van de markt.”

 Zijn thoriumcentrales een alternatief?

De vraag is wat N-VA bezielt. Wil ze stapsgewijs te werk gaan om een overgang te maken voor de bouw van een nieuwe kerncentrale en in dienst te nemen? De verlenging van Doel 4 en Tihange 3 dient dan als brug om dit mogelijk te maken. Of gebruikt ze haar ‘nieuwe kerncentrale’ als pasmunt om vooralsnog de verlenging van enkele oude kerncentrales uit de brand te kunnen redden?

Indien het hen menens is met een thoriumreactor, dan schamen ze zich blijkbaar niet om oude koeien als nieuwe vaarzen te verkopen. Het wonder is geschied, want ze pleiten voor de ‘veel veiligere thoriumcentrale’. Helaas maar waar, thoriumcentrales waren reeds ontwikkeld, maar moesten de duimen leggen tegen de huidige soort van kerncentrales. Hun mislukking in het verleden wordt nu voorgesteld als een alternatief voor de toekomst.

Wat zijn thoriumcentrales? In feite zijn het kweekreactoren, die het thorium omzetten in het splijtbare uranium. En daarmee zitten we terug naar af: in feite zijn thoriumreactoren een andere soort van uraniumreactoren, waarbij de opgewekte warmte uit de kernsplijting van het gevormde uranium moet dienen om elektriciteit op te wekken. Hierdoor bevat dit soort reactor gelijkaardige risico’s als de huidige kernreactoren in Doel of Tihange. Er kunnen kernbommen van gemaakt worden, iets wat indertijd reeds gebeurd is, bijvoorbeeld in 1955 in de VS. Er is evengoed langlevend radioactief afval, zoals het element proactinium, met een halfwaardetijd van 32.000 jaren. Dit is nog langer dan voor plutonium. Het is evengoed terrorismegevoelig.

Bovendien is het thoriumconcept al ooit in de jaren 60 zonder succes uitgeprobeerd, opnieuw in de VS (Oak Ridge). Nergens anders werd het een commercieel succes, volgens sommige experts omdat de huidige soort kerncentrales minder duur zijn. De huidige verouderende kerncentrales lopen echter het risico hoe langer hoe meer onrendabel te worden.

De kerncentrale van Borssele, gebouwd in 1973, en dus ouder dan de oudste Belgische kerncentrales, is verlieslatend. Dat belooft veel goeds voor de economische prestaties van thoriumcentrales, wanneer de minder dure uraniumreactoren nu reeds verlies maken of dreigen te maken… Tegelijk zijn nieuwe kerncentrales nog duurder, zoals de voorbeelden aantonen van in aanbouw zijnde nieuwe kernreactoren in Flamandville (Frankrijk), Olkiluoto (Finland) en last but not least, in Hinkley Point C (Groot-Brittanië). Volgens een artikel van The Guardian mag de belastingbetaler of consument mogelijks 30 miljard £ of zelfs meer extra geld ophoesten om twee nieuw te bouwen kernreactoren van Hinkley Point C in dienst te krijgen en te houden.

 De beproefde tactiek van het uitstel

NVA probeert het huidige energiepact te blokkeren door te pleiten dat er eerst berekeningen gemaakt moeten worden, zodat er misschien (in 2019?) een standpunt ingenomen kan worden. Iedereen weet echter dat uitstel afstel betekent. Dat is reeds sinds 2003 zo, toen de kernuitstap beslist werd. Maar noch Electrabel, noch andere grote energiespelers maakten noemenswaardig werk van een energietransitie naar hernieuwbare energie. De situatie laten verrotten betekende immers dat zij het argument van “een tekort aan alternatieve capaciteit” konden gebruiken om hun kernreactoren te verlengen… een tekort die zij nota bene zelf organiseerden en nog steeds organiseren.

Dit staat in schril contrast met de reactie op de beslissing om de verouderde reactoren van Doel 1 en 2, en Tihange 1 langer open te houden. Toen hebben we N-VA nooit horen vragen om “eerst berekeningen te maken” voor deze reactoren zouden verlengd worden. Dat gebeurde al evenmin toen de scheurtjesreactoren Doel 3 en TIhange 2 weer op het net werden gezet. Van N-VA was er toen in de verste verte niets te bespeuren in verband met een vraag naar “eerst berekeningen maken”.

Voor de verlenging van oude reactoren, het op het net zetten van defecte en gevaarlijke gescheurde reactoren, of het investeren in een nieuwe nucleaire reactor of reactoren, horen we geen behoefte bij NVA tot een verdere studie en berekeningen. En nog minder het standpunt dat voor die verdere studie de niet of onvolledig meegerekende kosten van ontmanteling, afvalberging, ongevallen, extreem lage verzekering tegen ongevallen, helemaal in het kostenplaatje meegenomen dienen te worden.

Ten slotte is het bijzonder opvallend dat N-VA in haar externe massacommunicatie geen gewag maakt van haar programma om nieuwe kernenergie te ontwikkelen. De partij probeert verstoppertje te spelen, door te beweren dat zij niet achter de ‘theoretische’ studie zit voor een nieuwe kerncentrale. Zelfs al zou ze er niet achter zitten, ze is wel de enige politieke partij die daar volgens haar eigen website pal achter staat.

Er bestaat een tegenstelling tussen haar publieke woorden, en de minder gekende teksten op hun eigen website. Is dit een voorbeeld van tegenspraak tussen haar publieke communicatie en haar werkelijke intenties – of is het eerder demagogie? N-VA, beken kleur, want als de tekst op de website niet meer het standpunt is, waarom staat ze dan nog op 12 januari 2018 op de website?

 Kiezen tussen pest en cholera

Een verdienste van het energiepact is dat het inzet op een kernuitstap. Maar het energiepact opent wel teveel de deur naar een andere kwaal, namelijk gasgestookte centrales werkzaam tijdens de overgangsperiode. Hoewel de probleemstelling juist is om in een overgangsperiode te voorzien, is de invulling er teveel eentje van kiezen tussen pest en cholera. Kernenergie laten, maar (tijdelijk) klimaat opwarmende gasgestookte centrales in de plaats stellen, toont te weinig ambitie om snel en grondig te werk te gaan.

Het plan geeft goede aanzetten die mee moeten helpen om over te stappen naar hernieuwbare energie. Een focus is energiebesparing en energie-efficiëntie. Er zijn veel mogelijkheden op dit vlak, zoals de haven van Antwerpen aantoont. Volgens sommige bronnen zijn er daar vele honderden tot zelfs 1.000 megawatt onbenutte warmtebronnen. Een andere is de uitbreiding van hernieuwbare energiebronnen. Ook bevat het elementen voor het omvormen van systemen, zoals vervoer.

De aangehaalde voorbeelden gaan echter niet ver noch snel genoeg. Hernieuwbare energie, energieopslag en -flexibiliteit kunnen sneller en algemener toegepast worden. Als landen zoals China en India razendsnel kunnen investeren in deze energievormen, waarom zou een land als België dat dan niet kunnen? Ook mobiliteit dient sneller omgevormd te worden. Hierbij is niet enkel elektrificeren nodig (ook met behulp van groene waterstof). Tegelijk dient de ontploffingsmotor op vrij korte termijn uitgefaseerd te worden. Dat het kan, toont een land zoals Noorwegen, dat in 2025 de ontploffingsmotor in nieuwe voertuigen wil bannen. Zulke ambities kan men helaas niet vinden in het huidige energiepact. Bovendien dient het openbaar en zacht vervoer breder en sneller uitgebouwd te worden.

Welk sociaal rechtvaardig en duurzaam alternatief

Een snelle en grondige transitie brengt tegelijk grote sociale veranderingen met zich mee. Het gaat hierbij zowel over de prijsbepaling van energie, als over arbeidsplaatsen in bedrijven en sectoren die een snelle overgang zullen ondergaan.

In alle gevallen is flankerend beleid nodig. Dit moet zich richten op sociaal rechtvaardige en bij voorkeur collectieve energievoorziening, zoals warmtenetwerken op basis van (industriële of andere) restwarmte. Prijsvorming dient rekening te houden met de doelstelling dat energie een recht is voor iedereen.

Even belangrijk is dat werknemers en hun vakbonden betrokken worden bij deze omschakelingen. Huidige bedrijven moeten zich verplicht snel omvormen tot bedrijven die een positieve bijdrage leveren aan het klimaat, in plaats van opwarming te versterken of nucleaire risico’s te bestendigen en te vergroten. Materiaalkringlopen respecteren en organiseren, inbegrepen koolstofrecyclage, samen met productie en opslag van 100 % hernieuwbare energie, moeten het bestaande industrieel weefsel in het algemeen grondig omvormen. Dat geldt ook voor het havenweefsel in Antwerpen dat zich best snel omvormt tot een toekomstgerichte cluster. Antwerpen verdient beter dan het risico te lopen een nieuwe fossiele Borinage te worden, en moet de tewerkstellingskansen grijpen die zich dichtbij reeds uittekenen. Het voorbeeld van het Nederlandse Goeree-Overflakkee met haar plannen voor hernieuwbare energie en industriële omvorming, toont aan dat een snelle en grondige omslag geen verre droom is, maar beleid vergt dat zich vandaag moedig en snel richt op morgen.

Bronnen:

Opgehaald op woensdag 20 december 2017 via website https://www.n-va.be/sites/default/files/generated/files/press-attachment/visie_op_een_modern_energiesysteem.pdf

Opgehaald op vrijdag 12 januari 2017 via website https://www.n-va.be/nieuws/visie-op-een-modern-energiesysteem

http://www.telegraph.co.uk/business/0/hinkley-point-c-new-nuclear-plant-timeline-of-the-story-so-far/

 https://www.theguardian.com/uk-news/2016/jul/13/hinkley-point-c-cost-30bn-top-up-payments-nao-report