Van 1 mei tot 7 mei trok de voormalige ACV-voorzitter Luc Cortebeeck in opdracht van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) naar Birma om na te gaan of het land vooruitgang maakt sinds de militaire junta in mei 2011 de macht uit handen gaf. De vice-voorzitter van de IAO ontmoette tijdens deze missie enkele belangrijke figuren waaronder de Birmese president Thein Sein, oppositieleidster van de Nationale Liga van de Democratie (NLD) Aung San Suu Kyi en algemeen secretaris van de Vakbondsfederatie van Birma (FTUB) U Maung Maung.

Dwangarbeid in Birma

De IAO houdt Birma al sinds 1997 in het vizier. De werkomstandigheden en rechten van de arbeiders waren beneden alle peil en liepen voor de IAO ‘de spuigaten’ uit. Vooral de gedwongen arbeid, vaak opgelegd door het leger of de overheid, was een doorn in het oog. In 2006 dreigde de organisatie er zelfs mee om het land voor het Internationaal Gerechtshof te slepen, waarop Birma enkele ‘toegevingen’ deed: “Toen we Birma wilden veroordelen, besloot het land om de IAO toe te laten klachten te verzamelen van werknemers en werkgevers. Bij het begin van de operatie werden ‘klachtenverzamelaars’ gearresteerd of kregen ze te maken met doodsbedreigingen. Ze waren niet veilig”, zegt Cortebeeck.

Vooral het militaire regime speelde in deze wanpraktijken een aanzienlijke rol. Regelmatig werden mannen, vrouwen en kinderen verplicht om zware taken uit te voeren voor de regering, ondernemingen of het leger, waarvoor ze nooit of zeer weinig werden betaald. Ook kinderen werden ingezet en moesten allerlei vreselijke taken uitvoeren. Zo werden ze bijvoorbeeld ingezet als menselijk schild bij het ruimen van landmijnen of werden ze ingeschakeld als dragers voor zware wapens.

Gedurende twaalf jaar hield de commissie van de normen van de IAO elk jaar opnieuw een speciale zitting over Birma waarin werd nagegaan of het land ook maar enige evolutie maakte op het vlak van gedwongen arbeid en vrijheid van vereniging.

Het is pas sinds de Junta de macht uit handen gaf, president Thein Sein nieuwe wetten optekende en het proces naar een democratie in gang werd gezet dat de IAO eindelijk kan zeggen dat er hoop is op verbetering, tenminste als deze wetten ook worden uitgevoerd en toegepast.

Belangrijke stappen naar een democratie

Volgens Cortebeeck voelt Thein Sein aan dat het tijd is om het land open te stellen voor verandering. Sinds de VS haar sancties versoepelde, lopen verschillende instellingen (regereringen en multinationale ondernemingen) mekaar voor de voeten om opnieuw economische relaties met het land op te bouwen. “Dit is ook logisch”, zegt Cortebeeck. “Het land heeft heel wat grondstoffen te bieden. Maar met de interesse van verschillende economische grootmachten staat Birma ook onder grote druk.”

Nu de internationale interesse gewekt is, kan de Birmese regering het zich niet meer permitteren om te spelen met de mensen- en arbeidsrechten. Er liggen dan ook 440 nieuwe wetten op tafel die ervoor moeten zorgen dat het land een nieuwe weg kan inslaan: “Ik geef toe, deze wetten hangen soms nog met haken en ogen aan elkaar, maar het belangrijkste is nu dat de regering bereid is om veranderingen door te voeren.”

Vooral over de wetten voor betere werknemers- en werkgeversomstandigheden is de IAO opgetogen: “Thein Sein heeft beslist dat zij die dwangarbeid opleggen strafrechtelijk vervolgd zullen worden en een gevangenisstraf  tot 7 jaar kunnen krijgen. Verder heeft hij ook beslist dat alle diensten voor het leger uitgevoerd moeten worden door betaalde arbeiders en niet dwangarbeiders. Ook meer specifieke diensten zoals het dragen van de wapens of ‘porting’ moeten vanaf nu door het leger zelf gebeuren“, zegt Cortebeeck.

Een andere maar zeer belangrijke stap die de regering maakte is het toelaten van de vrijheid van organisatie. Vanaf nu kunnen vakbonden zich registreren, iets wat voordien helemaal niet mogelijk was en waar de IAO al jaren naar streeft.

Geld en macht

De nieuwe wetsvoorstellen van Thein Sein zijn behoorlijk verregaand en de vraag rijst dan ook waarom de president met deze nieuwe wetten op de proppen komt, en waarom nu? “Waarom nu? Waarom stellen ze zich nu open? Die vraag hebben we ons ook zo vaak gesteld. Maar de wereld verandert, economieën veranderen.”

“Ik denk dat ze een economische ‘overklassing’ vrezen van landen als China en India die razendsnel vooruit gaan en ook in Birma bedrijven willen oprichten die het land economisch en ecologisch zouden uitputten. Als ze zich nog langer isoleren, verliezen ze hun plaats en invloed. Bovendien zullen de huidige politici er ook voor willen zorgen dat ze zelf nog wat macht behouden.”

Als Birma wil dat de IAO en haar lidstaten hulp aanbieden en de IAO haar sancties versoepelt, zal het land moeten voldoen aan enkele voorwaarden. Zo moet de algemeen secretaris van de Vakbondsfederatie van Birma (FTUB), U Maung Maung, die door de Birmese regering al jaren wordt aanzien als een terrorist, vrij het land in- en uit kunnen gaan zonder dat hij daarvoor vervolgd wordt. Hij moet vrij kunnen werken en op een goede manier zijn vakbondswerk kunnen doen.

Ook zal de FTUB officieel erkend moeten worden. In het verleden werden de FTUB en zijn leiders vervolgd, gefolterd en moesten ze het land ontvluchten om te werken in ballingschap vanuit Thailand.

“This is  a window of opportunities”

Ook met het boegbeeld van de democratie in Birma, Aung San Suu Kyi, mocht Cortebeeck twee uur lang praten over de nieuwe regelingen die Thein Sein wil treffen. Volgens Cortebeeck was de oppositieleidster van de NLD zeer direct in haar mening over deze wetgevingen: “This is a window of opportunities. Ik weet ook niet of ze deze wetgevingen serieus zullen nemen. Ik weet het helemaal niet. En ik weet ook niet hoe de reactie van het leger zal zijn als deze president vertrekt. Maar het regime kan niet terug nu we zo ver staan. Ik zie niet in waarom we deze kans niet zouden grijpen. We moeten nu het risico nemen”, aldus Suu Kyi.

Plaats voor dialogen

In deze missie werd volgens Cortebeeck vooral het belang van sociale dialoog duidelijk: “Aung San Suu Kyi heeft ons benadrukt hoe belangrijk de economische groei in het land is, maar daar tegenover moeten goed georganiseerde vakbonden staan die met de werkgevers en de overheid in dialoog gaan.”

Door de verschillende moeilijkheden die de vakbonden ondervonden trok de FTUB weg uit Birma. Ook daarover heeft Suu Kyi een zeer uitgesproken mening: “Nu moeten ze terugkomen en hun verantwoordelijkheid nemen, maar ze mogen daarbij niet denken dat het terug zoals vroeger zal zijn. Ze moeten vanaf nul herbeginnen. Oudere mensen denken vaak dat ze in een nieuwe situatie kunnen terugkeren naar hun oude leven, maar dat is niet zo. Ze moeten opnieuw starten omdat tijden veranderen en dat moet de FTUB ook weten,” zei Suu Kyi.

Een ontmoeting met de FTUB

De laatste stop van de IAO was de FTUB zelf, waarvan het kantoor zich momenteel bevindt in Bangkok.

“Ik voel aan dat we op een zeer belangrijk punt zijn gekomen waarin dialogen eindelijk weer mogelijk zijn. De IAO zal steun bieden aan de vakbonden. Niet zozeer op financieel vlak, maar wel in de vorm van vormingsinitiatieven waaruit ze dan zelf hun conclusies kunnen trekken. Het is belangrijk dat ze het vak leren, dat ze weten wat ze moeten doen in tijden van crisis. Daarin willen we graag ondersteuning bieden”, zegt een opgetogen Cortebeeck.

Het is duidelijk dat de IAO wel toegevingen wil doen, maar dat ze de touwtjes sterk in eigen handen zal houden en de sancties niet volledig zal opschorten. In juni wordt er tijdens de jaarlijkse Internationale Arbeidsconferentie in Genève besproken wat de volgende stappen zijn. 

Want hoewel het land vooral op vlak van macro-economie grote stappen zet, zijn er nog heel wat vragen rond de behandeling van verschillende lokale minderheden in Birma: “Ik weet dat we ons hard concentreren op de macro-economie, maar dit is ook nog maar het begin. We zijn er ons van bewust dat er nog heel wat problemen zijn voor deze volkeren.”

“Langs de andere kant vraagt de bevolking ons ook om niet langer economische sancties te treffen. Want ook zij worden door deze sancties zwaar getroffen. Wij hebben nu de sleutel in handen en als ze zich niet aan de afspraken houden, zullen wij beslissen wanneer we de deur terug sluiten,” zegt Cortebeeck die alvast hoopvol is over de nieuwe en hopelijk ook meer democratische toekomst van Birma.