Tijdens de zojuist afgesloten top van de Associatie van Zuidoost-Aziatische landen (Asean) in de Cambodjaanse hoofdstad schemerde het nieuwe imago van Myanmar door. Na vijftig jaar militaire dictatuur heeft het land nu de weg van politieke hervormingen ingezet.
Activisten en politici van de oppositie zien de klinkende overwinning van het prodemocratische icoon Aung San Suu Kyi en haar Nationale Liga voor Democratie (NLD) als een teken van openheid. Een openheid die afwezig is in Asean-landen zoals Laos, Vietnam en Brunei, en die onder vuur ligt in Cambodja en Singapore.
“In Cambodja zien we Birma al als goed voorbeeld: het recht zal zegevieren”, zei Mu Sochua, parlementariër van de oppositiepartij Sam Rainsy. “Als het in Birma kan, waarom dan niet in Cambodja?”
“In Vietnam wordt er niet eens gesproken over vrijheid en mensenrechten. Dat wordt gezien als verraad”, voegt ze eraan toe. “Toen ik in Singapore was als gast van de democratische oppositiepartij, die geen zetels in het parlement heeft, kon de geplande ontmoeting niet doorgaan. De organisatoren krijgen er nu, twee jaar later, nog steeds vragen over.”
Internationale kritiek
Anderen verwachten dat de kleine stappen die Myanmar zet op weg naar democratie, weerklank zullen vinden in andere Asean-landen, waaronder ook Indonesië, de Filippijnen, Maleisië en Thailand.
“Het is goed mogelijk dat de hervormingen in Myanmar doorsijpelen naar de rest van de Asean”, zegt Yuyun Wahyuningrum, adviseur bij de Indonesische niet-gouvernementele organisatie Human Rights Working Group (HRWG). Ze woonde de top op 3 en 4 april bij in Phnom Penh. “In Cambodja, Laos, Vietnam en zelfs Singapore wordt over die mogelijkheid gesproken”, zegt ze vanuit het HRWG-kantoor in Jakarta.
Maar de hervormingen van de Myanmarese president Thein Sein en zijn één jaar oude quasi-burgerregering hebben ook andere implicaties. Nu de druk op Myanmar afneemt, komen de democratische tekortkomingen van andere Asean-landen duidelijker in beeld. Intimidatie van oppositieleden, mediacensuur en gebrek aan politieke en burgerlijke vrijheden werden daar nauwelijks aan de kaak gesteld.
“Jarenlang konden deze niet-democratische Asean-landen zich comfortabel verstoppen achter Myanmar en internationale kritiek ontwijken”, zegt Yuyun. “Maar binnenkort zullen de ogen ook gericht worden op hun mensenrechtenreputatie.”
Zondebok
Sinds 2001, vier jaar nadat Myanmar toetrad tot de Asean, is het land uitgelicht als zondebok. Asean telt twee door communisten bestuurde landen, Vietnam en Laos, en een absolute monarchie, Brunei. De lidstaten Cambodja en Singapore zijn autoritaire staten waar één partij het voor het zeggen heeft. Maleisië en Thailand zijn zeer zwakke democratieën, waarmee alleen Indonesië en de Filippijnen overblijven als Asean-leden met een robuuste democratie.
De Asean-bijeenkomsten eindigen doorgaans met een verklaring over de politieke situatie in Myanmar. “Het is gemakkelijk om in deze regio een zwart schaap te vinden”, zegt Pavin Chachavalponpun, universitair hoofddocent aan het Centrum voor Zuidoost-Aziatische Studies van de Universiteit van Kyoto in Japan. “Hoezeer de Asean zich ook uitsprak voor politieke hervormingen in Birma, het was er ook content mee dat de internationale aandacht vooral uitging naar Birma.”
