(Het Violet orkest tijdens het evenement Buskers4Bochabela foto: Jo Voets)
Arthur Wyns

Music Without Borders met jeugdorkest Violet en Shalan Alhamwy

Er zijn best wel wat initiatieven te vinden in Vlaanderen die inzetten op de steun en integratie van nieuwkomers in de gemeenschap. Vluchtelingenwerk Vlaanderen bracht velen van hen samen in hun campagne Gastvrije Gemeente, een overkoepelend initiatief dat al deze positieve verhalen van ondernemerschap en inclusie over heel België wil ondersteunen.

donderdag 30 maart 2017 15:53
Spread the love

Heel wat projecten leveren grote inspanningen om zich gastvrij op te stellen voor nieuwkomers en minderheden, en enkele van hen werden hier op 27 maart voor beloond door Vluchtelingenwerk Vlaanderen in het Vlaams Parlement. De muzikale vzw Violet won hierbij de publieksprijs. DeWereldMorgen nam een kijkje achter de schermen.

Muziek in de townships

Violet is de naam van een honderd-koppig jeugdorkest dat gekend is voor zijn engagement. Het werd in 2002 opgericht in Haasrode, maar heeft zich nooit beperkt gevoeld door regionale of internationale grenzen bij de zoektocht naar muzikale inspiratie. “We hopen op een dag met muzikanten van alle continenten samengewerkt te hebben”, zegt Myriam Vreys, één van de coördinatoren van de vzw.

Het jeugdorkest koppelt muzikale uitwisselingen steeds aan projecten die gastvrijheid en behulpzaamheid uitdragen via muziek. Zo besloten ze in 2004, na het zien van een documentaire, om in zee te gaan met het Bochabele String Orchestra uit Bloemfontein, Zuid-Afrika, om op muzikaal en sociaal vlak van elkaar te leren.

Bochabele is een initiatief dat initieel werd opgericht door een Zuid-Afrikaanse muziekleerkracht als enkele vrije muzieklessen voor jongeren uit de townships, maar omwille van de enthousiaste respons al snel uitgroeide tot een heuse muziekschool en een Afrikaner gemengd jeugdorkest.

Muziekinstrumenten of -educatie zijn onbetaalbaar voor jongeren in de buitenwijken, en Bochabele biedt daarom een muzikaal antwoord op de naweeën van apartheid die de townships nog steeds in een staat van kansarmoede houden. Armere Afrikaner gezinnen dienden echter nog steeds al hun spaargeld bijeen te rapen om een viool of gitaar voor hun zoon of dochter te kunnen kopen. De Vlaamse muzikanten van Vzw Violet besloten daarom om met hun Zuid-Afrikaanse tegenhangers samen te werken en hen financieel te ondersteunen. In de loop der jaren verzamelde Violet reeds een indrukwekkende 65.000 euro voor het Zuid-Afrikaanse project.

“We nodigden de Bochabele muzikanten uit om samen muziek met ons te komen maken en van elkaar te leren. Onze muzikale samenwerking leidde al snel tot een CD, en dan nog één, en met de opbrengst konden we het Bochabele orkest ondersteunen en hielpen we bij de aanschaf van 100-den instrumenten waarmee jongeren in de townships hun muzikale aspiraties konden nastreven.” (Myriam Vreys, coördinatrice van vzw Violet)

Het succes van de fondsenwerving in Vlaanderen lag onder andere aan de media aandacht die het jeugdorkest genoot en de partners die hun steun betuigden: zowel radio Klara, Jeugd en Muziek als het Deeltijds Kunstonderwijs schaarden zich achter het project, en de muzikale boodschap van Bochabele en Violet bereikte heel wat Vlamingen. In 2009 voer een gemengd orkest van treinstation naar treinstation met de campagne Buskers for Bochabela, en heel wat muziekgroepen sloten zich aan bij de campagne.

Het was fantastisch om te zien hoe honderden mensen in elk station naar ons kwamen luisteren of zelf mee kwamen spelen. In het treinstation van Antwerpen, bijvoorbeeld, stonden honderden mensen ons op te wachten. Vlaanderen droeg op dat moment bij aan muzikale ontwikkelingshulp.” (Myriam Vreys)

De samenwerking groeide al snel uit tot meer dan een muzikaal partnerschap: uitwisselingsprogramma’s werden georganiseerd, met Vlaamse kinderen die even in de townships leefden en Zuid-Afrikaanse vrienden die bij Belgische gastgezinnen op bezoek kwamen.

Ondertussen zijn ze een deel van onze familie geworden, zo is bijvoorbeeld mama Tabita uit Bloemfontein een tweede mama geworden voor mijn dochter en vraagt ze steeds naar haar rapportcijfers. Het jeugdorkest vormde steeds een hechte familie, en die nu is uitgebreid naar onze Zuid-Afrikaanse vrienden.” (Myriam Vreys)

Een Vlaams-Syrische kruisbestuiving




Na dit succesverhaal en tien jaar fondsenwerving groeide Bochabela uit tot een befaamde muzikale vereniging, en kon het op eigen kracht verder. Vzw besloot zich opnieuw te engageren. Deze maal kozen ze om met hun muziek een lichtpuntje te werpen op de vluchtelingencrisis.

Ze gingen een symbiose aan met enkele Syrische muzikanten, waaronder de Syrische violist en componist Shalan Alhamwy, die in 2015 van Damascus naar België vluchtte met zijn twee zussen.  Shalan speelde tot 2005 in het orkest van Damascus, maar werd gedwongen om met zijn twee zussen via de Balkanroute naar België te vluchten. Violet kwam hem op het spoor en gaf hem een plaats in hun orkest. Enkele Syrische gastmuzikanten later ontstond er een heus Vlaams-Syrisch orkest.

Samen co-creëerden ze muziek met Oosterse en Westerse invloeden (‘broeder jacob’ klinkt wondermooi in het Arabisch), namen recent een CD op en gaan binnenkort op tour door Vlaanderen. Een unieke muziekervaring, een laagdrempelige manier om multiculturaliteit een breder draagvlak te geven, en een groep van honderd jongeren die ons het goede voorbeeld geeft, of hoe multiculturele samenwerking kan leiden tot iets moois.

“Die Vlaams-Syrische kruisbestuiving is zeer organisch gegroeid. Bij Violet maken we nooit gebruik van partituren, en leggen we veel meer de nadruk op het luisteren naar de andere muzikanten rondom ons. Dat bleek ook een goede invalshoek om Oosterse en Westerse muziek naar elkaar toe te brengen. Bepaalde melodieën en liedjes zijn aanwezig in beide muziekinvloeden, andere dienden we elkaar aan te leren. Op een speelse manier konden we zo Oost en West verbinden tot één muzikaal geheel. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er niet hard gewerkt wordt. De jongeren en gastmuzikanten oefenen nog elk weekend samen, en vanaf mei starten we met onze concertreeks doorheen heel Vlaanderen.”

“Met deze muzikale samenwerking willen we het goede voorbeeld geven binnen onze eigen vereniging, maar ook naar de buitenwereld toe. Een concertzaal gevuld met Vlaamse jongeren en Syrische muzikanten die in harmonie spelen is een sterke boodschap die geen woorden behoeft.” (Myriam Vreys)

Life Skills

Ook nu ging Violet op zoek naar een gelieerd goed doel dat ze konden steunen. Ze kwamen terecht bij Life Skills, een organisatie die werd opgericht door de zussen van Shalan Alhamwy, Nagham en Shadan, die minderjarige vluchtelingen psychologisch begeleidt en hen een houvast tracht te bieden om hun trauma’s te boven te komen. De zussen ontwikkelden dit initiatief voor het eerst in een vluchtelingenkamp in Homs, Syrië, in samenwerking met de Jesuïten Refugee Service (JRS), maar moesten in 2015 met hun broer langs de Balkanroute naar België vluchten.

Nu benutten ze hun ervaring om ook in België jonge vluchtelingen en hun ouders te helpen bij het verwerken van hun trauma’s. Daarvoor ontwikkelden ze verschillende programma’s die zich richten op steunpunten – Life Skills – waaraan men zich kan optrekken en die helpen om trauma en depressie te overbruggen. Dit soort begeleiding kan in België nog niet op grote schaal aangeboden worden, en de zussen Alhamwy hopen hier een oplossing voor te beiden.

Met Life Skills herontdekken de kinderen door middel van muziek, rollenspel, groepsactiviteiten, en (groeps)gesprekken de mooie dingen in zichzelf en in de anderen, worden ze zich bewust van zichzelf, van hun gevoelens en hoe ze te uiten, leren ze omgaan met woede en stress, ontdekken ze dat overleg veel meer oplevert dan geweld of wegvluchten, leren ze opkomen voor zichzelf, proberen ze samen hun (oorlogs)ervaringen te verwerken en deze een plaats te geven. De opbrengst van Violet’s nieuwste CD zal dan ook integraal gaan naar de financiële steun van het Life Skills project.

“In het opvangcentrum van Sint-Niklaas merkten de zussen Alhamwy dat de opvang voor vluchtelingen op materieel vlak zeer goed was, maar dat er een grote nood aan psychologische begeleiding was bij veel jonge vluchtelingen en hun ouders. De dames pakken deze kwestie aan met een programma dat kinderen helpt om hun eigenwaarde terug te vinden. Een programma dat reeds werd getoetst in Homs, in de vluchtelingenkampen in Damascus maar ook in het asielcentrum in Sint-Niklaas waar deze dames verbleven en aan de slag gingen.”

“Zo goed als alle kinderen en volwassenen die als vluchteling België binnenkwamen zijn getraumatiseerd. Ze bevinden zich hier buiten gevaar voor bommen of geweld, maar slepen een enorm zware emotionele last met zich mee waar ze met niemand over kunnen praten. Kinderen en jongvolwassen vluchtelingen hebben vaak last van depressies, woedeaanvallen of post-traumatische stress, en kunnen nergens terecht met deze gevoelens. De emotionele steun die het Life Skills project biedt is noodzakelijk willen we geen verloren generatie creëren. We hopen met de opbrengsten van Violet dan ook financieel te kunnen bijdragen aan de belangrijke emotionele ondersteuning die Nagham en Shadan voorzien.” (Myriam Vreys)

De Violet ervaring

Dat dit jeugdorkest een unieke aanpak heeft op vlak van muziek en engagement, bleef ook op internationaal vlak niet onopgemerkt. Het jeugdorkest werd beloond door de International Music Council en ontving een onderscheiding van Unesco omwille van hun ontraditionele muziekeducatie en engagement. De kinderen spelen namelijk allen zonder partituren, er wordt nadruk gelegd op de houding van de muzikanten, en op het belang van elke speler in het muzikaal geheel.

Ook in academische kringen beroerde het jeugdorkest: een professor viooldidactiek van de universiteit van Kansas in de Verenigde Staten raakte geïntegreerd door de vzw’s aanpak en werkt momenteel aan een studie over wat hij ‘de violet ervaring’ noemt: ‘Social interaction through eclectic music making’.

In ons jeugdorkest staat muziek spelen gelijk met samen spelen. Wanneer men in zijn partituren zit gedoken stelt men zich niet open voor de muzikanten rondom zich. Het is bovendien nefast voor een goede houding tijdens het spelen. Violet gaat er van uit dat een orkest op zijn mooist en energiekst klinkt als alle muzikanten zich een waardig lid van het geheel voelen, en hetzelfde muzikale engagement vertonen, ieder met zijn eigen mogelijkheden en achtergrond. Eén van onze dirigenten weet dat zeer goed uit te drukken: elk kind in het orkest is belangrijk, stelt hij, omdat iedereen verantwoordelijk is voor een paar nootjes, en enkel al die noten samen vormen een mooi muziekstuk. We zijn misschien een beetje naïef en idealistisch, maar de wereld (en onze muziek) wordt er enkel beter van, niet?” (Myriam Vreys)

Vzw Violet en Shalan Alhamwy namen van 1 tot 4 Maart hun CD op, en zullen deze op zondag 7 mei voorstellen aan het publiek in de Leuvense Maria Theresia-aula. Iedereen is er welkom. Bovendien zal de Eén tv-ploeg van Vranckx binnenkort een documentaire over het jeugdorkest uitbrengen.

take down
the paywall
steun ons nu!