Money Monster: De man met het pistool versus de echte criminelen
Recensie -

‘Money Monster’: Tussen kritiek en entertainment

De vierde door actrice Jodie Foster geregisseerde film houdt het midden tussen een crisiskomedie en een samenzweringsthriller en zweeft tussen kritiek en entertainment. 'Money Monster' is een oprechte film die de criminelen achter de financiële crash van 2008 wil ontmaskeren maar nooit een scherpe aanklacht wordt. Daarvoor heeft het heroïsche filmkoppel George Clooney – Julia Roberts een te hoog glamourgehalte en is het geloof in de Amerikaanse democratie te sterk.

donderdag 9 juni 2016 11:32
Spread the love

Na Margin Call (2011), The Wolf of Wall Street (2013), The Big Short (2015) en 99 Homes (2015) is Money Monster opnieuw een Hollywoodfilm die focust op de Amerikaanse financiële crash van 2008 en de manipulaties van als expert vermomde criminelen.

De slachtoffers van de crash kwamen enkel in Ramin Bahrani’s 99 Homes voluit in beeld en ook in Jodie Fosters satirische thriller Money Monster fungeren ze slechts als katalysator. Dit is vooral het verhaal van journalistieke anti-helden die onder druk terugkeren naar hun roots en zo de democratie redden.

Niet dat Lee Gates, de door George Clooney gespeelde gastheer van een tv-show gespecialiseerd in beleggingsadvies, een eenduidige en positieve held is. Hij is een dwaze cynicus die neerkijkt op zijn publiek en niet terugdeinst voor ridicule zang-, dans- en verkleednummers. Producente Patty Fenn (Julie Roberts) tracht vruchteloos de ijdeltuit via een oortje te regisseren.

Een show met reële gevolgen

Clooney lijkt aanvankelijk op weg zijn onlangs met Hail, Caesar! van Joel en Ethan Coen aangevulde collectie ‘Amerikaanse idioten’ (gestart met O’ Brother, Where Art Thou en Burn After Reading) verder uit te breiden en dat helpt de kijker om de in de televisiestudio opduikende ‘terrorist’ meteen sympathiek te vinden.

De pakjesbezorger-annex-gijzelnemer Kyle Budwell (Jack O’Connell) lijkt immers in de echte wereld te leven (waar het uurloon 14 dollar is) en gedreven te worden door authentieke (en gerechtvaardigde) woede. Hij breekt in tijdens een live-uitzending en wurmt Gates in een bommenvest omdat zijn geërfd kapitaal in rook opging na een waardeloze ‘tip’ van de TV-adviseur.

Nadat Gates het bedrijf IBIS Global Capital van ‘sterondernemer’ Walt Camby (Dominic West) had bestempeld als ‘safe bet‘ verdween op mysterieuze wijze (de verantwoordelijken verschuilen zich achter een ‘algorithm glitch’) 800 miljoen dollar waardoor kleine investeerders zoals Kyle hun geld verloren.

Terwijl Camby spoorloos is en zijn PR-verantwoordelijke Diane Lester (Caitriona Balfe) voor de TV-camera’s mag verschijnen met ongeloofwaardige verklaringen als “we believe in complete transparency” wil Kyle via zijn wanhoopsdaad niet zozeer zijn geld recupereren maar wel een verklaring krijgen voor het gebeuren.

Op zoek naar gerechtigheid

Zo maakt regisseur Jodie Foster (Little Man Tate, Home for the Holidays, The Beaver) van Kyle de klassieke Amerikaanse filmheld, een rechtschapen man die gerechtigheid zoekt en door zijn acties de moraliteit van zijn tegenstanders in vraag stelt. Op deze manier kan de cineaste er op wijzen dat mensen die door de media als psychopaten en terroristen worden weggezet best wel eens legitieme verzuchtingen kunnen hebben en dat achter extreme daden heel wat woede, frustratie en pijn kunnen schuilgaan.

Money Monster verandert van een satire in een thriller wanneer een politie-interventieteam “the psycho” wil uitschakelen. Toch zitten we niet meteen in een adrenaline-gedreven actie-vehikel waar de agenten de helden zijn. Het gebeuren blijft bekeken worden vanuit het standpunt van de gijzelnemer en de gijzelaar (die ook expendable blijkt).

De toeschouwer, en langzaam aan ook een zich ook bedrogen voelende Gates, gaat daarbij supporteren voor underdog Kyle, zeker wanneer die door zijn zwangere vriendin publiekelijk wordt afgeschilderd als een dwaze loser.

Ook het publiek in de film, dat via televisie de ontknoping volgt of in de straten van New York de met elkaar verbonden gijzelnemer en gijzelaar toejuicht, leeft mee en ziet Camby (lang enkel in beeld via wat lijkt op elektronische ‘wanted’ posters) graag ontmaskerd worden. Al zit een echt happy end er niet in.

De man met het pistool vs de echte criminelen

De verdienste van Money Monster is dat de film de ‘echte criminelen’ bij de financiële crash van 2008 aanwijst. “Ik ben dan wel de man met het pistool hier,” zegt Kyle in een vlammende monoloog, “maar ik ben niet de echte crimineel. Het zijn mensen zoals these guys (verwijzend naar Camby); zij bestelen ons en geraken er ook mee weg. Niemand vraagt hoe. Niemand vraagt waarom. Jullie moeten de ogen openen. Het is niet dat de regering helpt. Ze kijken gewoon in de andere richting uit. En nadat ze ons geld gestolen hebben, betalen ze er nauwelijks belasting op”.

Deze woedende uithaal herinnert aan de oproep van de ‘gekke’ omroeper Howard Beale in Sidney Lumets Network (1976): “I want you to go to the window, open it, stick your head out and yell: “I’m as mad as hell, and I’m not going to take this anymore.” Dat is meteen ook het probleem van Money Monster: door het theatrale karakter van het discours, en het aureool van klassieke filmheld dat aan Kyle kleeft, komt het woedegevoel van de protagonist minder authentiek over.

Ook de sympathie van het publiek (in de straten wordt “Occupy Wall Street” geroepen) mist wat scherpte doordat dit overduidelijk een met symbolen overladen metaforisch verhaal is. Met bovendien een wat algemene en oppervlakkige boodschap: het financieel systeem is oncontroleerbaar geworden en dat levert slachtoffers op. Beleggers en makelaars zijn gokkers (“Wall Street is een casino” zegt Robert Reich aan het slot van de film) en de manipulatieve praktijken zijn, zoals Camby uitlegt aan Kyle, legaal binnen het systeem.

Jodie Foster benadrukt dat deze niet strafbare (en niet bestrafte) feiten op moreel vlak crimineel zijn maar Money Monster stelt het systeem niet in vraag. Zoals wel vaker in Hollywoodfilms wordt er gezocht naar de human fingerprint, de inbreng van ‘slechteriken’ die met hun acties rampspoed veroorzaken. Daarbij blijven de structuren buiten schot.

De filmmakers zijn oprecht in hun verontwaardiging en staan aan de kant van de slachtoffers maar door hun heel filmische interpretatie van de wereld overstijgen hun personages de clichés niet en houdt hun rond het conflict tussen goed en kwaad draaiende plot onderliggende structuren en mechanismen uit beeld.

Geloof in de democratie

Jodie Foster is een erfgename van Hollywoods oer-democraat Frank Capra, de filmmaker die in de jaren dertig en veertig met parabels zoals It Happened One Night (1934) en It’s a Wonderful Life (1946) de vinger legde op sociale, economische en politieke ontsporingen zonder het geloof in de Amerikaanse democratie en economie op te geven.

De finale van Money Monster speelt niet toevallig in het Federal Hall gebouw in Manhattan, de plaats waar George Washington als eerste president werd ingezworen in 1789. Het zijn de traditionele democratische waarden die in stelling worden gebracht om de samenleving te redden. Daarbij worden mediamensen opgeroepen om weer journalisten te worden in de oude Hollywoodtraditie (van His Girl Friday over Park Row en The Front Page tot All the President’s Men en Spotlight): waakhonden ten dienste van waarheid en rechtvaardigheid.

Maar wel waakhonden die op de man spelen en het systeem niet in vraag stellen. Dat is ook wat de filmmakers doen. Ze leggen de vinger op de woede van de bevolking (afkeer voor banken en Wall Street), wijzen criminele financiële cowboys met de vinger en bepleiten veranderingen aan het financiële systeem.

Lovenswaardig, en in het kader van een Hollywoodproductie best gedurfd, maar ook een tikkeltje naïef want het financieel winstsysteem kan niet zomaar gereguleerd worden zonder het kapitalistische productiesysteem te hervormen.

Een subversieve film is Money Monster dan ook niet geworden maar verdienstelijk is Jodie Fosters poging zowel kritisch als onderhoudend te zijn wel. Al had iets meer passie en woede gemogen. Naar het beeld van Julia Roberts die 16 jaar na Erin Brockovich eerder ingehouden dan explosief is. Onkreukbaar én kreukvrij. Echt goede cinema wringt en dat doet Money Monster te weinig.

MONEY MONSTER: Jodie Foster, USA 2016, 98′; met George Clooney, Julia Roberts, Jack O’Connell, Dominic West, Caitriona Balfe; scenario James Linden, Jim Kouf & Alan DiFiore naar Alan DiFiore; fotografie Matthew Libatique; muziek Dominic Lewis; distributie Sony

take down
the paywall
steun ons nu!