MISSCHIEN ZAL IK TOCH BLIJVEN

Ik vertrek één keer. Daarna blijf ik.
Ik vertrek misschien twee keer. Maar dán zal ik toch blijven…
Als ik vertrokken ben zal ik één keer blijven staan
en aarzelen, misschien ook wel twee keer – ik weet het niet…
Ik heb gelijk, zal ik denken.
Ik neem de kortste weg, de mooiste weg en ook de snelste weg.
De weg langs afgronden en elegante ruïnes,
de weg langs klaprozen, langs schreeuwende meeuwen –
De weg naar huis.

Toon Tellegen – De weg

Van praten tot podium

Een 130-tal vrouwen reageerde op de oproep. In de maanden die volgden deden 65 vrouwen het relaas van hun boeiende en soms pijnlijke relaties met een man of de man van hun leven. Die intense gesprekken werden opgenomen en uitgeschreven.

‘De interviews verschilden sterk in toon en thema’, zegt Dominique Willaert, een van de schrijvers van het stuk en artistiek coördinator van Victoria Deluxe. ‘Sommige gesprekken waren zwaar. Wat sommige mannen een vrouw aandoen, keer op keer: psychologisch, fysiek of manipulatief geweld. Voor mij als man waren die gesprekken best confronterend. Het deed me nadenken over welk soort man ik zelf ben.’ ’We wilden geen veroordelend of moraliserend verhaal schrijven. De vrouwen zijn geen lijdend voorwerp in het stuk. Hun veerkracht staat centraal. Hoe ze kracht vinden om telkens opnieuw uit de modder op te staan.’

Katrin Verlende doorploegde de berg interviews en begon in de lente van 2013 een theatertekst uit te werken. Tegelijkertijd startte regisseuse Sara Vilardo met een exploratief en intens repetitieproces: meer dan dertig vrouwen kwamen op wisselende momenten improviseren, zingen, spelen en hun lichaam verkennen.

Het resultaat werd een ontroerende voorstelling over vrouwen die willen weggaan, maar misschien toch zullen blijven, een voorstelling die vertelt hoe vrouwen de grillige, lastige, mooie en ingewikkelde relaties met broers, vaders en mannen beleven.

Nog nooit op een podium gestaan

Op een druilerige en herfstige maandagavond komen Francine, Bénédicte, Manuella, Eva, Miep, Marion, Delphine, Lieve, Karla, Noura, Annemie, Marga, Greet, Liliane van heinde en verre in Vlaanderen naar het hoofdkwartier van VictoriadeLuxe, voor een levendig, soms chaotisch, hartelijk en boeiend gesprek over ‘hun’ project. Er is koffie en fruitsap … en vooral veel gebabbel en gelach. Er wordt gekust en omhelsd. En meteen enthousiast verteld …

Waarom wilden ze eigenlijk meedoen aan dit project? Hoe verliep het proces van gesprek tot voorstelling? Wat haalden ze er voor zichzelf uit? Wat was er moeilijk en wat was er mooi? En hoe reageerde hun omgeving op het resultaat?

’Ieder van ons heeft haar eigen verhaal, het ene al zwaarder dan het andere. Toen we de oproep zagen hadden we het gevoel dat die ons een kans bood, de kans om ons eigen verhaal te vertellen. Dat alleen al was geweldig … gewoon mogen en kunnen vertellen wat je is overkomen, zonder dat er iemand oordeelt. Door over dingen te praten kan je ze een plaats geven. Wat ook bevrijdend was: dat er nooit werd gevraagd naar het waarom van onze verhalen. Ze waren er gewoon … en ze kregen een plek.’

‘In eerste instantie dachten we niet meteen aan de voorstelling. Dat kwam pas later. De meesten van ons hadden nog nooit op een podium gestaan. Maar iedereen die wilde meedoen kreeg een plaats. Geen audities, je hoefde je niet te bewijzen. Van gesprekken naar een voorstelling, dat was een intensief proces. We gingen aan de slag in drie groepen. We leerden bewegen, improviseren, werkten op geheugen, groepsdynamiek, leerden vertrouwen op elkaar. Er was al snel een soort voelbare intimiteit, een warme, hechte groep. En het was meteen ‘wij’, nooit ‘ik en de anderen’ op scene. Het was thuiskomen bij elkaar.’

‘De mythe van vrouwen die kattig en jaloers zijn en over elkaar roddelen wanneer ze in groep werken, die bleek voor ons zeker niet te kloppen. Er was veel respect en begrip, hoe verschillend we ook allemaal zijn.’

Universele verhalen

‘We deelden elkaars verhaal zonder dat we de details kenden. Dat hoefde ook niet. Eigenlijk waren onze verhalen inwisselbaar en universeel. Eerst werd je verondersteld je eigen verhaal te spelen in vijf minuten. Daarna moest je dat volledig loslaten en een andere vorm en manier zoeken om je uit te drukken. Best confronterend. We wisten ook nooit wiens verhaal we speelden en daar werd ook niet naar gevraagd. Er werd heel voorzichtig omgesprongen met elkaars geschiedenis. Er waren verhalen over misbruik en incest, over fysiek en psychisch geweld, maar de details bleven onaangeroerd. Er was respect voor ieders persoonlijke ervaringen.’

Therapeutisch proces

‘Het project was ook en vooral een therapeutisch proces, waar we enorm veel energie en kracht hebben uitgehaald. Er is een leven voor en een leven na dit project voor de meesten onder ons. Het heeft ons getekend voor het leven, in positieve zin. Dat gevoel van er te zijn voor elkaar, dat blijft overeind. Dit kunnen we met niemand anders delen dan met elkaar. Er zijn vriendschappen voor het leven ontstaan.’

‘Het project was voor velen van ons ook een echte boost voor het zelfvertrouwen. Sommigen haalden er echt de kracht uit om door te gaan op een moment in hun leven waarop ze het anders niet meer hadden zien zitten.’

‘De meesten van ons hebben jobs en een gezin, sommigen moesten van behoorlijk ver komen. Maar de inzet, het engagement was enorm. Je moest al doodziek zijn vooraleer je een repetitie oversloeg. ‘

‘Uiteraard waren er ook moeilijke momenten. Momenten waarop we het even niet meer zagen zitten. De repetities waren intensief, niet alleen fysiek, maar ook mentaal. Al die levenservaring van ieder van ons, die kwam heel dichtbij. Soms kwam je huilend thuis na een repetitie. Maar we konden elkaar opvangen op een manier dat niemand anders dat kon.’

De voorstelling als spiegel

‘De reacties van vrienden en kennissen waren gevarieerd, maar zelden onverschillig. Mannen kwamen veelal uit nieuwsgierigheid kijken, vaak een beetje bang dat het een anti-mannenvoorstelling zou zijn. Maar dat is het niet geworden. We hebben gewust geprobeerd geen oordelende toon aan te slaan. Er wordt niet met de vinger gewezen. Het is ook geen deprimerende voorstelling geworden, wel integendeel. Er gaat veel kracht en levensvreugde van uit. En veel veerkracht, van vrouwen die gekwetst werden door de mannen die ze graag zien.’

‘Voor familie die ons verhaal kende was de voorstelling soms confronterend. Sommigen konden er niet over praten achteraf omdat het zo hard aankwam. Onze kinderen zijn ook komen kijken. Uiteraard waren ze vooral trots op hun moeder. Maar kinderen zijn ook niet blind of doof en weten in grote lijnen wel wat je geschiedenis is.’

‘Iedereen die de voorstelling ziet, kijkt ernaar door een andere bril, met zijn of haar eigen geschiedenis en levenservaring. De een is ontroerd, de ander voelt schaamte, nog een ander vindt het niet strijdbaar genoeg, of net te hard voor mannen. Sommige kennissen die zelf heftige dingen hadden meegemaakt herbeleefden hun pijn. Iedereen voelde er wel iets bij. In zekere zin is het een universele voorstelling, die over generaties heen kijkt … en zelfs een beetje over de geslachten heen. Iedereen heeft een verhaal. Bijna iedereen raakt vroeg of laat gekwetst door wie hij liefheeft. De voorstelling was een spiegel, vooral voor mannen, maar net zo goed voor vrouwen. Het ging over relaties en hoe complex die soms zijn.’

Vrouwen en veerkracht

‘Misschien is er toch een belangrijk verschil in hoe mannen en vrouwen omgaan met verdriet en ellende. Vrouwen zoeken de consensus en vinden elkaars steun. Ze maken keuzes, al doen ze daar soms erg lang over. Ze wikken en wegen, hakken uiteindelijk een knoop door en vinden dan terug hun weg. Ze vallen … en krabbelen weer recht. Veerkracht.’

Je kan ‘Misschien zal ik toch blijven’ nog zien op 8 maart 2014 in De Centrale in Gent en  op14 maart 2014 in de Rataplan in Antwerpen. Meer info op www.victoriadeluxe.be