Het vernietigende rapport ‘What do I care if you die?’ tekent een grimmig beeld van de mensenrechtensituatie in de Egyptische gevangenissen precies tien jaar na het begin van de Egyptische volksopstand in 2011. Het rapport toont ook aan dat de autoriteiten gevangenen niet beschermen tegen de coronapandemie.

Geen toegang tot zorg

Amnesty International onderzocht de ervaringen van 67 gevangenen in drie vrouwengevangenissen en dertien mannengevangenissen, verspreid door het land. Tien van hen stierven in gevangenschap en twee kort na hun vrijlating in 2019 en 2020.

Het rapport laat zien dat gevangenen de toegang tot adequate gezondheidszorg wordt ontzegd. De ziekenafdelingen in Egyptische gevangenissen zijn vaak onhygiënisch en er is een tekort aan materiaal en geschoold zorgpersoneel. Artsen schrijven vaak alleen pijnstillers voor, ongeacht de symptomen, en schelden gevangenen uit. Twee vrouwelijke ex-gevangenen vertelden aan Amnesty International dat medisch gevangenispersoneel hen aanrandde.

Hulpvragen genegeerd

De medische procedures zijn volgens ex-gevangenen onduidelijk, ook als er sprake is van een noodgeval. Ze waren overgeleverd aan de grillen van bewakers die hun hulpvragen vaak negeerden. Mentale gezondheidszorg ontbreekt zo goed als volledig in de gevangenissen en hulp van buitenaf werd alleen ingeschakeld bij gevangenen die een zelfmoordpoging deden.

Politieke gevangenen die urgent medische zorg nodig hadden, werden niet naar gespecialiseerde ziekenhuizen overgebracht of kregen geen medicijnen, zelfs niet als de familie garant stond voor de medische kosten.

Gewetensgevangene Zyad el-Elaimy, een mensenrechtenadvocaat en voormalig parlementariër die een belangrijke rol speelde bij de volksopstand in 2011, moet regelmatig controles krijgen voor zijn chronische gezondheidsproblemen, maar die worden geweigerd. Voor hartproblemen die hij in de gevangenis ontwikkelde, krijgt hij geen medicatie.

De 69-jarige Abdelmoniem Aboulfotoh, een voormalig presidentskandidaat, zit sinds februari 2018 in eenzame opsluiting en heeft diabetes, een hoge bloeddruk en prostaatklachten. De autoriteiten weigeren behandeling buiten de gevangenis.

Dood in gevangenschap

Amnesty International onderzocht de dood van twaalf mensen die overleden in gevangenschap of vlak nadat ze waren vrijgelaten. De 24-jarige filmmaker Shady Habash bijvoorbeeld overleed op 2 mei 2020 in de gevangenis na een alcoholvergiftiging omdat de medische staf veel te lang wachtte met overplaatsing naar een ziekenhuis.

Egyptische mensenrechtenorganisaties schatten dat sinds 2013 honderden gedetineerden zijn overleden tijdens hun celstraf. De autoriteiten weigeren om cijfers openbaar te maken of onafhankelijk onderzoek te laten uitvoeren naar deze overlijdens.

Overbevolkte gevangenissen en corona

De Egyptische autoriteiten weigeren inzage in het aantal gevangenen in het land. Schattingen komen uit op 114.000, meer dan twee keer de totale capaciteit van 55.000. Het aantal gevangenen steeg sterk sinds president Mohamed Morsi in juli 2013 werd afgezet.

In de zestien door Amnesty Internationale onderzochte gevangenissen hebben gevangenen gemiddeld 1,1m² beschikbare celruimte. Internationale experten bevelen een minimum van 3,4m² aan per gevangene.

Er zijn nauwelijks maatregelen om een virusuitbraak in de gevangenis te voorkomen. Gebrek aan schoon water, slechte ventilatie en overvolle cellen maken het voor gevangenen onmogelijk om afstand te houden en zichzelf te beschermen.

Gedetineerden met coronasymptomen worden niet systematisch getest. In sommige gevangenissen worden ze zonder behandeling opgesloten in kleine, donkere isoleercellen. In andere gevangenissen blijven zieken in hun cel, ondanks het risico voor hun celgenoten.

Foltering

Het rapport ‘What do I care if you die?’ toont hoe slecht het is gesteld met de mensenrechtensituatie in de Egyptische gevangenissen onder president Abdel Fattah al-Sisi. ‘Het is afschuwelijk dat de Egyptische autoriteiten mensenrechtenactivisten, politici en andere opponenten proberen te intimideren en kwellen door hen de toegang tot gezondheidszorg te ontzeggen’, zegt Philip Luther van Amnesty International. ‘Als dat zwaar lijden of pijn veroorzaakt en het bewust wordt gebruikt als straf, gaat het om foltering.’

Amnesty International vindt dat de overbevolking en leefomstandigheden in de Egyptische gevangenissen direct moeten worden aangepakt. De mensenrechtenorganisatie roept de Egyptische autoriteiten op om zo snel mogelijk iedereen vrij te laten die willekeurig is gevangengezet en niet in de cel thuishoort. Alle gedetineerden moeten toegang krijgen tot adequate gezondheidszorg zoals een vaccinatie tegen COVID-19, zonder enige vorm van discriminatie.

Onafhankelijke experten moeten ongehinderd toegang krijgen tot de gevangenissen zodat controles kunnen worden uitgevoerd en de mensenrechtenschendingen gestopt kunnen worden.