1970 was het jaar dat het Brazilië van Pelé de wereldbeker voetbal won in Mexico, Eddy Merckx zegevierde in de Ronde van Frankrijk, Paul McCartney meldde dat The Beatles het voor bekeken hielden en bioscoopgangers de zakdoekjes bovenhaalden bij de “Love means never having to say you’re sorry”-uitspraak in moeder-van-alle-tearjerkers Love Story. Het was ook het jaar van onlusten in de VS nadat de Nationale Garde vier studenten doodde op de campus van de Kent State University en van militante feministische acties in verschillende landen. De Dolle Mina’s verrasten congresserende gynaecologen met de slogan ‘baas in eigen buik’ en in Londen kreeg de vrouwenbeweging de Miss World-verkiezing in het vizier. Voor de ogen van de wereld, met dank aan een live televisieuitzending.

Misbehaviour

Terugblik op politieke strijd

“De Miss World-verkiezing van 1970 fungeerde als een soort bliksemafleider voor politiek protest”, benadrukt de voor het tv-werk met verschillende Bafta’s (Britse Oscars) bekroonde Britse cineaste Philippa Lowthorpe (Call the Midwife, Three Girls, Jamaica Inn), “voor de ogen van wereldwijd 100 miljoen televisiekijkers plaatste niet enkel de Women’s Liberation Movement zichzelf op de kaart door hun protest naar de huiskamers te brengen maar werden ook de westerse, witte opvattingen over schoonheid op hun kop gezet doordat voor het eerst een zwarte vrouw won en een andere gekleurde vrouw de tweede plaats veroverde.”

De gebeurtenissen liggen 50 jaar achter ons en Misbehaviour is gemaakt vanuit dat perspectief. Met #MeToo in het achterhoofd en het besef dat er anno 1970 nog gigantische stappen te zetten waren op het vlak van vrouwenrechten en het patriarchaat zich nog op alle vlakken deed voelen. In die giftige sfeer begon de populaire krant The Sun in 1970 met haar seksistische topless ‘pagina 3-vrouwen’. “Dat creëerde een onderdrukkende cultuur waar we als jonge meisjes fel onder leden”, zegt scenariste Rebecca Frayn, “onze horizon was sterk gelimiteerd.” Toen ze tijdens een reünie van de betrokkenen van de Miss World-actie hun passie en motivatie ontdekte voelde ze de nood “hun verhaal te vertellen, een eerbetoon te brengen aan deze vrouwen en met trots terug te kijken op hun strijd.” Samen met Gaby Chiappe ontwikkelde Frayn een script dat terugblikt via een mozaïek van verhalen.

Misbehaviour

Diverse standpunten

Misbehaviour kijkt met de ogen van nu naar de dingen en introduceert bij die blik ook verschillende standpunten. Plus empathie voor deze points of view. Daardoor is het geen rebels, polariserend historisch drama geworden. Eerder menselijke dan militante cinema. Daardoor ook verdwijnen de zwart-wit tegenstellingen en worden de woedegevoelens getemperd. Maar de discriminatie, het onrecht en de frustraties worden niet verdoezeld. Sterker nog, het wordt overduidelijk dat zowel de activisten als de deelnemers aan de wedstrijd én thuiswerkende vrouwen moeten opboksen tegen onderdrukking, uitbuiting en vervreemding. Bovendien wordt, ondanks het succes van de actie, niet afgesloten in een hoerasfeer. De historische figuren van dit waargebeurd verhaal tonen zich trots tijdens de eindgeneriek maar een tekstboodschap zorgt voor een ‘open einde’: “Attemps to bring down patriarchy remain ongoing.” De kijker kan er “het is maar een begin, wij gaan door met de strijd” bij denken.

De focus van Misbehaviour ligt op twee groepen: enerzijds vrouwen die via spectaculaire acties vrouwenrechten op de agenda trachten te plaatsen en anderzijds vrouwen die hun persoonlijk lot willen verbeteren via een schoonheidswedstrijd. Maar ook zowel Eric en Julia Morley, de organisatoren van Miss World (niet te verwarren met Miss Universe, een tijd het speeltje van Donald Trump), als presentator Bob Hope (een Amerikaanse komiek die in Vietnam seksistische grappen ging vertellen aan de troepen) en zijn vrouw Dolores komen in beeld. “Via deze mozaïek van ervaringen komen thema’s als ras, de behandeling van vrouwen als object en de spanningen tussen privéleven en publieke carrière aan bod”, stelt producente Suzanne Mackie. Lowthorpe schetst via deze portretten en de kroniek van een clash met het patriarchaat een tijdsbeeld en geeft aan welke spanningen er leefden. “Het was een moment van verandering”, aldus Mackie, “in het socio-politiek landschap wonnen de burgerrechten-, homorechten en vrouwenrechtenbeweging aan kracht. Voor de ogen van miljoenen mensen wereldwijd botste die nieuwe wereld met de oude wereld op dat Londens podium aangereikt door de Miss World-verkiezingen.”

Misbehaviour

Seksistische vrouwenkeuringen

Misbehaviour opent met twee ‘keuringen’: enerzijds een Britse Miss-verkiezing waar vrouwenlichamen gequoteerd worden en anderzijds een sollicitatiegesprek aan een universiteit waar een ander panel beoordelende mannen het niet kan laten om het uiterlijk van een assistente geschiedenis van een score te voorzien. Alleenstaande moeder Sally (Keira Knightley) wordt in het universitaire mannenbolwerk evengoed herleid tot een object. Ze voelt zich niet ernstig genomen en sluit zich, geprikkeld door hippie Jo (Jessie Buckley), aan bij een groep feministen. Haar moeder en vriend begrijpen weinig van haar activisme maar de Miss World-verkiezingen brengen Sally’s engagement in een stroomversnelling. Gewapend met waterpistolen en bloem de zaal binnendringen om hun boodschap (media)aandacht te bezorgen lijkt haar een strak plan. Tegelijk een wilde provocatie en beredeneerde stunt.

We volgen de actie maar maken ook kennis met de ‘andere kant’. Met organisator Eric Morley (Rhys Ifans) en zijn vrouw Julia (Keeley Hawes), met Bob Hope (Greg Kinnear) en zijn vrouw Dolores (Lesley Manville) en vooral ook met de Miss World kandidates. Spanningen, frustraties, trauma’s en dromen komen daarbij aan de oppervlakte. Iedereen heeft zijn redenen en persoonlijkheid en daardoor wordt het geen individueel goed-vs-kwaad-conflict. De complexe personages blijken tot op zekere hoogte zelf het slachtoffer van structuren en culturele dogma’s. Het ‘kwaad’ zit verankerd in de patriarchale samenleving en om het ‘goede’ te bekomen moet je strijden. “Je krijgt de wereld die je verdient”, laat Sally zich ontvallen, “vecht je niet dan heb je deze wereld.”

Misbehaviour

Een humanistische blik

Philippa Lowthorpe maakt humanistische cinema in de traditie van (de Franse filmmaker) Jean Renoir. Hij kiest voor empathie en een zoektocht naar begrip en botsende ideeën in plaats van voor eenduidige slogans en eendimensionale karikaturen. Zo liggen er voor de kandidates kansen, al zorgt de realiteit (o.m. apartheid) voor complexiteit. Jennifer Hosten (Gugu Mbatha-Raw), de gekleurde deelneemster van Grenada kan en wil het bestaande systeem niet omverwerpen maar beseft ook dat ze een inspiratiebron kan worden voor gekleurde meisjes (“ze geloven nu dat je niet wit hoeft te zijn voor een plek in deze wereld”, aldus winnares Pearl). Al hebben beide gekleurde kandidates (in tegenstelling tot de naïeve, witte Miss Amerika) bedenkingen bij het feit dat een knap gezicht en een mooi lichaam hierbij een rol spelen. Maar bij de aftiteling valt vooral op dat de échte kandidates wel pittig carrière hebben gemaakt.

Sommige thema’s (feminisme, racisme, seksisme, apartheid) worden aangesneden in Misbehaviour, andere (misbruik, commercialisering, mediatisering) veel minder. Maar de toon blijft luchtig. Dat belet niet dat wat Hope “de veemarkt” noemt stevig gefileerd wordt. De mannelijke blik en de rol van camerastandpunten worden (weliswaar niet nadrukkelijk) onderstreept en de behandeling van vrouwen als objecten in de verf gezet. Lowthorpe trapt bovendien zelf niet in de val van voyeurisme en diabolisering (waarbij ‘slechteriken’ objecten worden).

Misbehaviour

Af en toe is Misbehaviour té demonstratief (Aretha Franklins ‘Respect’ sluit een lezing over gelijke rechten af) en ietwat geforceerd (de ‘toevallige’ ontmoeting van de activiste en de kandidate die zich in elkaar herkennen) maar het blijft grotendeels een boeiend, levendig en interessant. Geen mokerslag maar een film die blijft nazinderen. In de traditie van Britse sociale drama’s met hoog feelgood-gehalte als Made in Dagenham (2010, Nigel Cole), Pride (2014, Matthew Warchus) en Suffragette (2015, Sarah Gavron). Hoogtepunt is de generatieclash tussen Sally en haar moeder. Het regent daarbij niet zozeer verwijten maar vooral confronterende vaststellingen. In wisselende, ingehouden emoties. Achter oprispingen als “denk je dezelfde rechten te kunnen hebben als een man? Dat kan je niet!” schuilt immers pijn, frustratie en de repressie van een patriarchaal systeem. De impact daarvan voelen we samen met Sally.

MISBEHAVIOUR van Philippa Lowthorpe; UK-F 2020; 106 minuten; met Keira Knightley, Gugu Mbatha-Raw, Emma Corrin, Keeley Hawes, Rhys Ifans, Greg Kinnear, Lesley Manville; scenario Rebecca Frayn & Gaby Chiappe; muziek Dickon Hincliffe; fotografie Zac Nicolson; montage Úna Ní Dhonghaíle; distributie: Paradiso; release 30 september 2020.

Misbehaviour