De boekenbeurs ‘Mind the Book’ bood zoals voorheen een knappe selectie non-fictie en geëngageerde fictie om in te neuzen. Ook de boekendokters waren weer van de partij. Anders dan gewone dokters schreven zij geen generieke geneesmiddelen voor, maar wel boekentitels op maat van de ‘patiënt’.

De meerwaardezoeker kon zich daarnaast ook verblijden in gesprekken tussen schrijvers over thema’s als de financiële crisis en de Arabische dageraad. Onder de sprekers waren internationale kleppers als Louise Fresco, Joris Luyendijk en Paolo Giordano. Geen wonder dat de zalen van deSingel steevast goed gevuld waren.

Star Wars

De economie stond op Mind the Book op een voetstuk, om er dan weer van gehaald te worden. De Tsjechische econoom Tomáš Sedlácek (auteur van ‘De economie van goed en kwaad’) en de Britse groene econoom Tim Jackson (‘Welvaart zonder groei’) schoten allebei met scherp op het vrijemarktdenken.

De traditionele economische theorie houdt volgens hen geen steek. We hebben te veel geconsumeerd, en de enige manier om uit de crisis te raken, zou nog meer consumptie zijn – economische groei als oorzaak én oplossing van het probleem.

Economische modellen dienden oorspronkelijk de maatschappij te beschrijven, maar geven tegenwoordig de maatschappij vorm. “Neem nu Star Wars”, begon Sedlácek in een van zijn vele verwijzingen naar populaire cultuur. “Iedereen weet dat dat niet echt is. Maar de economische modellen, die haast even mythisch zijn, worden wél voor waar aangenomen!” 

“U bent zo cynisch. Bah!”

Thomas Decreus (‘Een paradijs waait uit de storm‘) stelde dat politici tegenwoordig de markten, in plaats van het volk, als souverein beschouwen. Johan Van Overtveldt (‘Red de vrije markt‘) repliceerde dat het overheidsbeslag nog nooit zo groot is geweest.

Decreus: “Ik heb het over een bepaald discours dat de zaken zo voorstelt. Niet over de feitelijke situatie”. Van Overtveldt kopte binnen: “Is het niet zinvoller om de feitelijke situatie te bekijken?”

Maar de scherpe kantjes verdwenen al snel. Wat een pittig debat had moeten worden, verwerd tot een gesprek tussen twee denkers die het, ondanks hun tegengestelde visies, tamelijk goed met elkaar konden vinden. Toen er gepraat werd over het bankenprobleem, liet de Friedman-apologeet Van Overtveldt zich zelfs ontvallen: “Banken die too big to fail zijn, zijn gewoon too big.” De vrije markt moet worden gereguleerd, de vraag is alleen hoe. 

Gevraagd naar wat er nu moet gebeuren, grapte Van Overtveldt: “Straks een goeie koffie.” Dat schoot echter in het verkeerde keelgat bij een man uit het publiek. “Soep uitdelen aan de armen, dat moet u doen!” riep hij. “U bent zo cynisch. Bah!”

“Ik ben helemaal geen pessimist”, reageerde Van Overtveldt. “Deze week heeft Trends (nvdr: het weekblad waar Van Overtveldt hoofdredacteur is) op de cover: ‘Het komt toch allemaal goed’.”

“Voor wie?” riep een andere toehoorder. 

Het publiek begon alle frustraties van zich af te snauwen. Passeerden in een rotvaart de revue: de rijkste 1.500 miljardairs ter wereld die een rijkdom bezitten die groter is dan het bnp van China, de Chinese middenstand, het mensbeeld van Van Overtveldt, Ayn Rand, het communisme, de Stasi. Het ongenoegen zat diep.

Innerlijke dwerg

Genoeg gepraat over geld, denkt u? “We kopen dingen die we niet nodig hebben met geld dat we niet hebben om indruk te maken op mensen die we niet kunnen uitstaan.” Dat is een uitspraak van dEUS-frontman Tom Barman over “zijn favoriete boek”, ‘The Age of Absurdity’ van Michael Foley. Die laatste was ook aanwezig op Mind the Book.

“Succes is tegenwoordig gebaseerd op oppervlakkigheid”, beaamde psycho-analyticus Paul Verhaeghe. Het neoliberalisme heeft volgens hem ervoor gezorgd dat we elkaar als concurrenten zien. “Winnen is belangrijk. Maar iedereen verliest weleens en is daar dan niet op voorbereid.”

Foley vond dat er desondanks een positieve evolutie aan de gang is: “Werknemers zijn tegenwoordig meer gefocust op hun aantal vakantiedagen dan op hun loon.”

Tot slot zei Foley: “Zelfhulpboeken gaan meestal over het laten ontwaken van de inner giant. Maar het is beter om jezelf onbeduidend te voelen, dan om jezelf superieur te voelen. We zouden beter op zoek gaan naar onze inner dwarf.”