Ik kan het beeld bijna oproepen, de toeschouwers van De Stomme van Portici die na de opvoering op 25 augustus 1830 ‘Vive la liberté’ bleven roepen. Het stuk had in Frankrijk al tumult veroorzaakt. Op verzoek van de regering had de componist er daarom een rustiger, vijfde bedrijf aan toegevoegd. Het operagezelschap kwam in Brussel niet aan het vijfde bedrijf toe.

Aria uit La muette de Portici

Heilige liefde voor het vaderland,

Geef ons de moed en trots;

Aan mijn land dank ik mijn leven.

Het zal aan mij zijn vrijheid te danken hebben.

Zonder strijd, geen overwinning!

Diezelfde dag, in de late avond werd het huis van de Oranje-gezinde uitgever Libry-Bagnano geplunderd en werd er brand gesticht in het huis van minister Van Maanen. Deze minister was de drijvende kracht achter de taalpolitiek van de koning en de inspirator van het Koninklijk Besluit dat onder meer bepaalde dat het Nederlands de enige ambtelijke taal zou zijn.

Deze chaos werkte aanstekelijk op anderen. Er heerste op dat moment een economische crisis met veel werkloosheid onder de handarbeiders vanwege de opkomende mechanisatie van de industriële revolutie. De dag daarop werden in fabrieken stoommachines en mechanische weefgetouwen vernield en voedselvoorraden geplunderd.

Fabrieken aan Nieuwland in de stad Brussel, Ukkel-Calevoet en Molenbeek werden vernield. Geweerwinkels en woningen van gehate gezagsdragers werden geplunderd en er werden vele branden gesticht en barricaden opgeworpen. De elite, die zich bedreigd voelde en zag dat de overheden de situatie niet aankonden, richtte een Burgerwacht op, de voorloper van onze huidige gewelddadige oproerpolitie.

Of het nu over de strijd voor de onafhankelijkheid van België, de hongeropstand, de schoolstrijd, de strijd voor het algemeen stemrecht of ja zelfs de taalstrijd gaat, geen enkele vooruitgang in onze geschiedenis werd geboekt zonder geweld, rellen en zelfs doden. Hiermee spreek ik me niet inhoudelijk uit over deze strijden, maar wil ik beklemtonen dat mensen doorheen de geschiedenis grote offers brachten voor hun idealen.

De vrijheid en de sociale verworvenheden die bijna geruisloos en zeker strijdloos, steeds meer onder druk komen te staan. We voeren vandaag de dag inderdaad bijna geen strijd meer en we snoeren de mond van iedereen die zich wel wil verzetten. En dat terwijl we heel goed weten dat geen enkele sociale verworvenheid definitief is binnen het systeem waarmee we opgescheept zitten.

Ons kapitalistisch systeem heeft racisme nodig om zichzelf in stand te houden omdat het idee van ras zeer handig is om de ondergeschiktheid van de ene (en de daarbij horende lage lonen) en de privileges van de andere te verklaren. Onze economische- en politieke elite zet ondertussen wel een hele strijdmachine in om beetje bij beetje terug te nemen wat men hen, door middel van harde strijd, dwong op te geven.

Na Leopold I die in 1831 de eed aflegde als eerste koning der Belgen, volgde Leopold II in 1865 zijn vader op. Deze man was ook de stichter, eigenaar en soeverein van de Kongo-Vrijstaat. Het was zijn eigen privé-projectje waar hij de zwarte bevolking tientallen jaren heeft uitgebuit en gemarteld met miljoenen doden tot gevolg. De Congolese kolonisatie werd verkocht als een humanitaire beschavingsmissie, terwijl men uit was op de Congolese rijkdommen, de ontsluiting van het gebied voor handel en persoonlijke verrijking.

We hebben de machtsstructuren in onze huidige maatschappij onder meer te danken aan dit koloniale erfgoed. Toch kiezen we ervoor om over ons verleden te vertellen alsof het een sprookje is. Gewezen kolonisatoren dringen al eeuwenlang hun visie op waarin witte mensen structureel verheven zijn boven zwarte mensen. Dit kan echter niet eeuwig en ongestraft voort blijven duren.

We beleven nu een uitzonderlijk moment, waarin we eindelijk de vruchten kunnen plukken van honderden jaren collectieve strijd. We verwachten niet van witte mensen die onlangs hun eigen medeplichtigheid aan racistische systemen hebben ontdekt om alles van de ene dag op de andere op te lossen. Maar om het met de woorden van Martin Luther King te zeggen, we verwachten wel dat ze meer belang gaan hechten aan gerechtigheid dan aan orde.

We willen niet meer horen dat zij het wel eens zijn met het doel van onze strijd, maar niet met de middelen. En ze moeten echt dringend gaan stoppen met het paternalistische waanbeeld dat zij de bepalers zijn van het tijdschema voor de vrijheid van een ander. De erfgenamen van onze vernederende geschiedenis zien deze mechanismen steeds beter en zullen, net als andere vernederden voor hen, blijven strijden voor hun vrijheid en hun waardigheid. Ofwel spring je mee op die kar, ofwel ben jij onderdeel van het probleem dat we moeten bestrijden.