Belastingontduiking, iedereen doet het

Het is niet alleen de titel van een boek dat Michel Maus geschreven heeft, het blijkt door deze crisis nog maar eens waar: Belgen ontduiken belastingen. Er werden altijd al belastingen ontdoken en dat is in covidtijden niet anders. “Er werd nu weer gesjoemeld, maar op een nieuwe, creatieve manier. Doordat de regering bijna onmiddellijk en zonder voorbereiding steun moest bieden, kon er weinig onderzoek gedaan worden naar welke bedrijven de steun echt nodig hadden en welke niet.”

“Veel mensen zagen de mogelijkheid om spookbedrijven op te richten of de functie van hun gebouw anders te omschrijven om steunpakketten te ontvangen. Anderen hadden dan weer de pech dat ze geen steun kregen, terwijl ze daar praktisch gezien wel recht op hadden. Een voorbeeld zijn de ballonvaarders: Ze konden niet vliegen doordat het luchtruim gesloten werd. Toch kregen ze geen steun omdat ze geen voor het publiek toegankelijke ruimte hadden, net als de koetsiers die gidsen en toeristen rondrijden in Brugge. Het kantoor en de manege waren niet voor publiek toegankelijk, maar door het coronavirus konden ook zij niet werken.”

Profiteurs van de crisis

Winsten maken tijdens crisisperiodes is ook van alle tijden. Deze keer waren het de grote technologiebedrijven zoals Google, Amazon en Facebook. “We kunnen geen belastingen innen op een bedrijf zolang het geen vaste inrichting heeft in België. Deze technologiebedrijven zijn misschien wel actief in België, maar Facebook bijvoorbeeld heeft enkel een kantoor in Ierland omwille van de voordelige belastingtarieven. Om dat probleem op te lossen zou er een andere definitie moeten komen van wat een vaste inrichting is en zoiets moet in de EU met unanimiteit gestemd worden. Als Ierland akkoord gaat om deze definitie aan te passen, zal de Ierse regering er ongetwijfeld wel wat eisen tegenover plaatsen om het verlies aan inkomsten te compenseren, en dan gaan we er al van uit dat de bedrijven in een EU-land gezeteld blijven. Eigenlijk kunnen we dat probleem dus niet aanpakken met alleen de EU. Daarom ligt er bij de OESO (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, n.v.d.r.) al een tijdje een plan op tafel om zulke bedrijven wereldwijd te belasten. Dit werd de voorbije jaren tegengehouden door het beleid van Trump, maar met Joe Biden als nieuwe Amerikaanse president is er meer mogelijkheid voor overleg. Met de coronacrisis als katalysator voor grote veranderingen zullen dit soort wereldwijde initiatieven wel haalbaar zijn”

“De belastingbetaler verwacht een return”

Een andere sector die veel winst kon opstrijken was de farmaceutische industrie. Zowel het hoofdkantoor van Janssen Pharmaceutica als het productiebedrijf van Pfizer liggen in België. “Deze bedrijven worden geprezen omdat ze op minder dan een jaar tijd vaccins konden produceren, maar men vergeet erbij te zeggen dat dit enkel kon door middel van belastinggeld, Belgisch geld dus. Het grootste deel van de vaccins komt echter niet bij de Belgen terecht. Wij betalen dus deels voor een vaccin dat niet voor ons is.”

Je kan je afvragen of het dan wenselijk is om een bedrijf in je land te hebben dat zo veel steun nodig heeft en blijkbaar weinig terugdoet. “Het biedt natuurlijk werkgelegenheid, maar of de inkomsten en uitgaven een positieve balans maken, is moeilijk te zeggen.”

“Begrotingstekort zal moeilijk recht te trekken zijn”

De steunmaatregelen gaven de regering niet bepaald veel ademruimte en hielpen ook niet het gat in de begroting te vullen, integendeel zelfs. “In absolute cijfers hadden we in 2020 het grootste tekort ooit, maar relatief gezien hadden we in de jaren ‘80 een groter tekort. Er was toen een tekort van 16% van het BBP, en nu komt België aan een tekort van 10%.  Dat is nog steeds een heel hoog percentage, aangezien de EU eigenlijk een maximum oplegt van 3%.” Ook het begrotingstekort van 2021 zal volgens de voorspelling groter zijn dan voorzien.

De regering gaat wel vaker leningen aan, maar deze steunmaatregelen zijn toch een categorie apart. “Vaak wordt een lening gebruikt om te investeren in iets en dan wordt dat geld terugverdiend, maar het geld voor de steunmaatregelen levert al een hele tijd niets op. De economie moet weer kunnen draaien, zodat deze steunmaatregelen terugverdiend kunnen worden.”

Sommige economen voorspellen dat de economie zichzelf weer zal herstellen na de lockdown. Maus gelooft daar niet in: “Het begrotingstekort nam voor de coronacrisis ook al toe, dus ik zie niet in waarom het nu anders zou zijn. Zonder bijkomende maatregelen zal dit tekort moeilijk, zo niet onmogelijk recht te trekken zijn.”

“Uitzonderlijke omstandigheden vragen om uitzonderlijke maatregelen”

“De geschiedenis leert ons dat er na elke crisis hervormingen plaatsvinden. Dat was zo na de Tweede Wereldoorlog, de bankencrisis, de oliecrisis, … deze bijzondere crisissen hebben we ook altijd overwonnen, hoewel altijd met extra maatregelen. Na de Tweede Wereldoorlog werd bijvoorbeeld op de oorlogswinsten een belasting geheven van 70-95% en werd een deel van het geld op de Belgische bankrekeningen als het ware vastgezet. Zulke extreme maatregelen zullen nu niet snel genomen worden, maar er moeten wel oplossingen komen.”

Hoe moeten we dan deze crisis betalen?

De eerste gedachte en de angst van veel mensen is natuurlijk dat er hogere belastingen gaan komen om de crisis te betalen, maar dat hoeft niet per se. “Er kunnen extra belastingen geheven worden, maar ook minder uitgeven is een optie. Tijdens en na crisissen zien we vaak structurele staatshervormingen om geld uit te sparen. Er zijn nu bijvoorbeeld acht ministers van volksgezondheid, dat kan misschien veranderen. Ik denk wel dat er aanpassingen zullen komen op politiek vlak die goedkoper zijn. Andere besparingen zijn ook niet uit te sluiten, zoals het hervormen van provinciestructuren.”

Een vermogensbelasting is ook iets dat in de lucht hangt, maar dat is moeilijk door te voeren, omdat het vermogen bijna niet te bepalen valt. Een andere oplossing is het belasten van effectenrekeningen. “De effectentaks werd ingevoerd in december 2020 en houdt in dat wie meer dan één miljoen op een effectenrekening heeft staan, daar 0,15% belastingen op betaalt. Dat is een homeopathisch percentage en dat zal zeker de crisis niet kunnen betalen, maar het is wel een stap in de juiste richting.”

Linden Pu en Ann Bellens studenten aan de Universiteit Antwerpen en maakten dit interview in het kader van het opleidingsvak ‘Journalistiek schrijven’