Venezuela was al lid van de Mercosur sinds 2006. Maar volwaardig was dat lidmaatschap nooit geworden omdat de Paraguayaanse senaat bleef weigeren om dat akkoord te ratificeren.

Vorig jaar werd Paraguay geschorst , een gevolg van de afzetting van president Federico Lugo. De drie andere landen in het handelsblok, Argentinië, Brazilië en Uruguay, beslisten daarop om Venezuela volwaardig Mercosurlid te maken.

Nieuwe presidenten

Vorige maand kregen zowel Venezuela als Paraguay een nieuwe president. Nicolas Maduro volgde de overleden Hugo Chávez op. In Paraguay bracht zakenman Horacio Cartes de Coloradopartij weer aan de macht.

Daarmee is de terugkeer van Paraguay mogelijk. Maar dan moet het Paraguyaanse parlement de toetreding van Venezuela wel ratificeren. Voor Brazilië is dat een voorwaarde. Cartes neemt zijn mandaat in augustus op.

De economische problemen van Venezuela betekenen nieuwe kopzorgen voor de Mercosur. Maar nu problematischer is de moeilijke relatie tussen Argentinië en Brazilië, zegt Tullo Vigévani, politicoloog aan de Braziliaanse Unesp-universiteit.

Weinig innovatie

Argentinië verloor een groot deel van zijn industrie in een lang proces dat al in de jaren zeventig begon. Privatiseringen en het openstellen van de grenzen brachten het land in grote problemen. Het probleem is dat het land nu een “herindustrialisering op oude wijze” probeert, zegt Vigévani. Het beschermt weinig competitieve sectoren en besteedt te weinig aandacht aan technologische innovatie.

Al sinds de oprichting van de Mercosur in 1991 bleken Argentinië en Brazilië niet op dezelfde golflengte te zitten. Een poging om vrij verkeer van personen en goederen tussen beide landen mogelijk te maken mislukte.

Het onderlinge handelsverkeer werd wel dertien keer groter sinds het begin van de Mercosur maar dat lijkt in 2011 zijn hoogtepunt bereikt te hebben. Vorig jaar viel de Braziliaanse export naar Argentinië met 20 procent terug, die in omgekeerde richting met bijna 3 procent. Sinds oktober helt de handelsbalans lichtjes over in het voordeel van Buenos Aires.

Argentijnse woede

Ook de vlucht van grote Braziliaanse investeringen uit Argentinië deed de onderlinge relaties geen deugd. Staatsoliebedrijf Petrobras trok zich terug uit Argentinië en mijnbouwreus Vale schrapte een groot kaliumproject, tot grote woede van Buenos Aires.

Ook Brazilië zag zijn industrie in de problemen komen, maar later, en minder dramatisch dan in het buurland. Het probeert sommige takken te beschermen via onder meer hogere invoertarieven, en lagere belastingen en energiekosten voor eigen bedrijven.

Maar de industrie die Brasilia probeert te behouden, is achterhaald, zegt econoom Julio de Almeida van het Instituut voor Onderzoek naar Industriële Ontwikkeling: ook hier is te weinig technologische innovatie.

Opmars van China

Door de opmars van China zag Brazilië het aandeel van de industrie in zijn bruto binnenlands product en zijn export nog sneller afnemen. Dat probleem kent de hele Mercosur trouwens.

Het handelsbok moet zijn innovatieprocessen versterken, zegt Vigévani, een zienswijze waarover steeds meer experts het eens zijn, zij het zonder oplossingen op korte termijn.

De volledige toetreding van Venezuela tot de Mercosur verbetert die sombere vooruitzichten niet. Bij de nieuwkomer is de buitenlandse handel nog veel meer uit evenwicht: het land exporteert olie en voert al het overige in. Het is een belangrijke afnemer van voedingsmiddelen en industriële goederen uit Argentinië en Brazilië.

De Braziliaanse investeringen in Venezuela gaan ook achteruit. Verscheidene bedrijven hebben hun activiteiten in het land opgeschort. De laatste vijf jaar realiseerden Braziliaanse bedrijven maar vijf investeringsprojecten in Venezuela, tegenover twintig in Colombia, negentien in Chili en acht in Peru.