“De sterkste vooruitgang sinds de vorige gemeenteraadsverkiezingen op het gebied van mensenrechten is het feit dat de rechtbank ingaat tegen het boerkiniverbod”, vertelt Eline Kindt, beleidsmedewerker bij de Liga voor Mensenrechten. “De steden zelf hebben er geen fantastisch beleid rond, maar sinds de vorige verkiezingen heeft de rechtbank gezegd dat het valt onder vrijheid van religie.” Hierdoor is er volgens Kindt een mensenrechtenelement aan gekoppeld, of beter gezegd, de schending ervan bij een verbod.

“Het officiële argument dat vaak voor een boerkiniverbod gegeven wordt is hygiëne, maar daar gaat het natuurlijk eigenlijk niet om”, zegt Kindt. “Onderzoek heeft ook aangetoond dat meer bedekkende zwemkledij totaal niet minder hygiënisch is.”

Kindt: “Er is geen enkel rationeel argument dat dat verbod, of ieder ander verbod op religieuze uiterlijke kenmerken kan goedkeuren. En dat geldt niet alleen voor religieuze uiterlijke kenmerken. Dezelfde vraag komt onder andere ook vanuit de transgendergemeenschap. “Daarom heeft de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) een document opgesteld waarbij de mensenrechtentoets geïntegreerd is in het omgaan met diversiteit op lokaal niveau. Er is vanuit de VVSG dus wel enige steun om het mensenrechtenargument in die discussie te krijgen.”

Praktijktesten Gent en transitiehuizen

Ook is de Liga voor Mensenrechten blij met de praktijktesten die in de gemeente Gent zijn ingevoerd, waardoor er iets gedaan wordt aan de discriminatie op de woning en huurmarkt. “En we zien we dat gemeenten de LGBTQ+-rechten breed zijn gaan dragen en bijvoorbeeld de regenboogvlaggen op speciale dagen als vanzelfsprekend worden uitgehangen”, zegt Kindt.

Daarnaast is de mensenrechtenorganisatie tevreden dat minister Geens de oproep om transitiehuizen te incorporeren in een gemeente heeft ingevoerd. Een transitiehuis is een plek waar mensen die in de gevangenis hebben gezeten, tijdelijk terecht kunnen als laatste stap voor ze terug de maatschappij ingaan. “Je wordt ingebed in een kleinschaliger detentieconcept, zodat de re-integratie makkelijker verloopt”, legt Kindt uit. “De eerste groep die een transitiehuis in mag, zijn zogenaamde first offenders, om recidive te voorkomen. Gemeenten zien in wat het belang is om zo’n transitiehuis te omarmen.”

Wat is radicalisering?

Waar de Liga voor Mensenrechten na de komende gemeenteraadsverkiezingen sterk op inzet is de aanpak van de lokale integrale veiligheidscellen (LIVC). De LIVC zouden ‘radicalisering’ moeten voorkomen en zijn vanuit de federale overheid aan de gemeenten opgelegd. De bedoeling hierbij is dat de burgemeester samen met de politie zo’n cel opricht, waarbij werkers uit het veld, zoals jeugdwerkers, straathoekwerkers en leerkrachten worden uitgenodigd om signalen die ze opvangen door te geven om zo ‘preventief te werk te gaan’. 

“Maar deze mensen in het veld voeren hun functie uit op basis van vertrouwen”, merkt Kindt op. “Dit vertrouwen is nodig, om het werk goed te kunnen doen.” Als bekend is dat ze die informatie delen met zogenaamde LIVC’s, dan zal wellicht niemand meer met hen willen praten. 

Kindt: “Men is bang dat de LIVC een soort verklikkingsgroepje wordt. Ze weten niet wat er gebeurt met de informatie die ze zouden delen en wat de gevolgen zijn voor de jongeren. Daarom is het onmogelijk om die informatie te delen.” Hier moet allemaal over nagedacht worden vindt de Liga voor Mensenrechten. “En belangrijk is dat er duidelijke criteria gesteld worden aan wat radicalisering is”, voegt Kindt toe. “We mogen hier niet weer te maken krijgen met etnisch profileren.”

Camerawet

Een ander belangrijk punt waar gemeenten naar moeten kijken is de nieuwe camerawet die is ingevoerd, waarbij op straat nog veel meer camera’s gaan worden opgehangen. Maar hoe zit dat dan met de privacy van inwoners van gemeenten? Dat is een belangrijke vraag die beantwoord moet worden, stelt Kindt.

“Bovendien worden die camera’s vaak ingezet vanuit een idee dat het meer veiligheid genereert, maar wetenschappelijk is aangetoond dat het volgen van informatie van burgers een veel belangrijkere methode is om criminaliteit tegen te gaan, dan het maken van camerabeelden.” Pas op, het gaat dan wel om het volgen van informatie van burgers die beslissen om die informatie te delen. Het afluisteren en opslaan van telefonie- en internetgegevens in het algemeen, oftewel dataretentie, daar is de Liga voor Mensenrechten tegen. Van belang is dus een goed functionerende politie en inlichtingendiensten die binnen een duidelijk wettelijk kader en toetsing functioneren. 

Community policing, oftewel praten met de gemeenschap, op die manier moet politiewerk worden gedaan. Kindt: “Deze aanpak wordt ook gedragen door de federale overheid, maar de aankoop van zoveel camera’s spreekt die aanpak juist tegen en dat terwijl dus niet bewezen is dat camera’s effectief een efficiënte werking hebben als het gaat om het voorkomen of opsporen van misdrijven.” 

Etnisch profileren

Tot slot ziet de Liga voor Mensenrechten nog grote verbeteringsmogelijkheden in het tegengaan van etnisch profileren door de politie.De burgemeester van Mechelen, Bart Somers, kondigde in juli 2017 aan dat iedere ID-controle voortaan zou worden geregistreerd om etnisch profileren tegen te gaan.

De politie moet transparant zijn over waarom ze iemand stoppen door elke keer aan te geven wie ze gestopt hebben en waarom. “Gecontroleerde personen zouden een bewijsje moeten ontvangen om zo verantwoording te garanderen. Dit zorgt ook voor geaggregeerde statistieken die transparantie verzekeren. Registratie van controles zal ook zorgen voor een effectief intern en extern management van discretionaire bevoegdheden en zal de effectiviteit van politiewerk verbeteren. We weten nog niet wat de resultaten zijn van dit project in Mechelen, waardoor nog niet bekend is hoe groot in Mechelen het probleem is rond etnisch profileren, maar de verzameling van zulke data is iets waar we op willen inzetten in alle Vlaamse gemeenten”, vertelt Kindt.

De Liga voor Mensenrechten heeft dan ook deze aanbeveling naar alle lijsttrekkers van de 20 grootste Vlaamse steden uitgestuurd. Kindt: “Niet alleen is het gebruik van stopformulieren bij politiecontroles nuttig om data te verzamelen en zo een beeld te krijgen van het probleem, maar ook om politieagenten zelf bewust te laten nadenken over hun handelen, dat soms uit een vooroordeel komt waarvan ze zich niet bewust zijn.”