Inleiding

De vaststelling dementie bij mensen is zonder enige twijfel zeer aangrijpend. De persoon zelf, de dierbaren en omgeving staan voor nieuwe grote uitdagingen. Het roept nieuwe emotiegeladen vragen op zoals wie ben ik? Kan ik nog keuzes maken? Wie zal mij verzorgen? Daarnaast trekken dierbaren en mantelzorgers ook aan de bel, hoe kunnen zij ondersteund worden in het traject?

Door de huidige vermaatschappelijkingstrend is het de bedoeling dat de persoon met een zorgbehoefte zoveel mogelijk de regierol aanneemt en keuzes maakt. Dementie bemoeilijkt deze keuzes, dus is het noodzakelijk om stil te staan bij volgende vraag: “Hoe kunnen we SAMEN in deze context beslissingen maken?”

Problematiek Dementie

In België lijden ongeveer 202.000 mensen aan dementie. In Vlaanderen spreekt men al gauw van 122.000 dementiepatiënten. Dementie is een wereldprobleem. Elke 4 seconden valt de diagnose dementie als een baksteen op de medische tafel en stijgt het aantal vaststellingen aanzienlijk.

De kans is 20% dat iemand in zijn leven dementie krijgt. Persoonlijke leeftijd is binnen dementie een zeer belangrijke factor. Het percentage stijgt drastisch naarmate men ouder wordt. De gedachte alleen al “dat door de vergrijzing het aantal mensen met dementie gaat verdubbelen tegen 2060” is onrustwekkend.

Dementie is een gif dat op een progressieve manier de cognitieve en functionele vaardigheden aantast. Er ontstaan geheugenproblemen, communicatieve beperkingen, tragere verwerkingssnelheid en verminderend redeneervermogen. Dit zijn allemaal aangrijpende aftakelingen die het maken van keuzes bemoeilijken.

Beslissingsrecht

Artikel 1 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens stelt dat alle mensen vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren zijn. Ze zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen. Dit toont aan dat mensen, ongeacht welke leeftijd, geslacht en afkomst het recht hebben op het maken van eigen keuzes (vrijheid).

Bovendien krijgen de mensen met een ernstige vorm van dementie de stempel van ‘wilsonbekwaam’. Een wet van 22 augustus 2002 betreffende de rechten van de patiënt regelt wie in zo’n geval de rechten van de patiënten kan waarborgen. Een vertrouwenspersoon kan bijstaan, maar kan geen beslissingen nemen in de plaats van de persoon met dementie. Deze vertrouwenspersoon mag men zelf aanduiden. Maar wat als je je rechten helemaal niet meer kunt uitoefenen? Bij personen met ernstige dementie kan een vertegenwoordiger worden aangeduid. Deze persoon kan beslissingen maken in het belang voor het individu met dementie. Tenslotte kan de vertegenwoordiger ook de patiëntenrechten uitoefenen voor de wilsonbekwame persoon. Dit is zeer gevoelige materie, aangezien iemand anders het recht krijgt om te beslissen over zijn medemens. Als dit op voorhand wordt vastgelegd kan dit een goede ondersteuning zijn in het nemen van beslissingen.

Flinterdunne grens

Wanneer wordt iemand wilsonbekwaam verklaard? Dementie baant zijn weg doorheen het geweten van de persoon in verschillende stadia. Dementie kan met de huidige evolutie van de geneeskunde al vrij vroeg gedetecteerd worden.

Bij beginnende dementie zal de persoon het ene moment iets makkelijker een beslissing kunnen maken dan het andere. Daarnaast wordt de aard van de beslissing ook naar waarde geschat. Zo kan de persoon met dementie wilsonbekwaam zijn om een verandering te maken in het erfenistestament, omdat ze hiervan de gevolgen niet meer kunnen inzien en afwegen. Langs de andere kant kan de persoon met dementie nog wel altijd de keuze maken of ze willen verblijven op een één of twee persoonskamer in het ziekenhuis.

De aard van het gedachtegoed is belangrijk in het kader van de grens tussen wilsbekwaam of wilsonbekwaam. Het is moeilijk om een concreet verdict te vellen. Naarmate dementie evolueert is het nog altijd belangrijk om de persoon te betrekken in het maken van persoonlijke keuzes en op zoek te gaan naar de wensen, noden en behoeftes.

Plannen naar de toekomst

Plannen maken staat centraal in elk mensenleven. Daarom is het belangrijk om vroeger na te denken over later, zeker op het gebied van zorg! Mensen die vroeger plannen voor later komen minder snel voor verrassingen te staan.

Een vroegtijdige zorgplanning is de voorbereiding voor een kwaliteitsvolle ondersteuning tijdens de laatste fases van het leven. Waarom is dit nu net essentieel voor mensen met dementie? De zorgplanning kan worden opgemaakt voorheen de diagnose van dementie. Op deze manier kan er maximaal rekening gehouden worden met de noden, behoeften en wensen van de persoon en blijft hij de eigen regie behouden in zijn traject. Het opstellen van dit document kan wel emotioneel en confronterend zijn aangezien het letterlijk gaat over de laatste levensfase. Om deze reden is het belangrijk dat er een goede vertrouwensband is en dat naasten en zorgverleners worden betrokken.

Daarnaast wanneer zorg vroegtijdig wordt gepland, kan er een hoop pijn en lijden vermeden worden en kan het comfort van de persoon bevorderd worden.

Slot

Beslissingen maken en dementie? Het kan! We mogen ouderen de vrije keuzes niet ontnemen. Er moet net meer ruimte gemaakt worden in het beleid om ouderen meer beslissingsruimte te geven. Ondanks er ziektebeelden heersen, mag dit geen invloed hebben in de persoonlijke keuzevrijheid in het kader van zorg. De samenleving zou net moeten inzetten op het bespreekbaar maken van keuzes maken bij dementie of andere mentale problematieken.

We moeten ervan bewust zijn dat zorg dragen voor onszelf en anderen een onderdeel is van het leven en dat het ons net mens maakt. Ouderen kunnen nog altijd inspraak krijgen in hun zorgtraject door hun op tijd te laten nadenken, hier is niet mis mee en wordt het welzijn van de ouderen bevorderd!

Bibliografie

Boudewijnstichting, K. (2015, mei). ZOOM evenwicht tussen bescherming en autonomie . Opgehaald van Koning Boudewijnstichting : http://mailsystem.palliatief.be/accounts/15/attachments/Nieuwsflash/kbs_zoom_vzp_dementie.pdf#:~:text=Mensen%20met%20dementie%20hebben%20het,zorg%2C%20in%20de%20eerste%20plaats.&text=Vroegtijdige%20zorgplanning%20en%20vaststelling%20van,personen%20met%20d

dementie.nl. (sd). Wisbekwaamheid bij dementie . Opgehaald van Dementie.nl: https://www.dementie.nl/omgaan-met-dementie/regelzaken/volmachten-regelen/wilsbekwaamheid-bij-dementie

international, A. (sd). Universele verklaring van de rechten van de mens (volledige tekst) . Opgehaald van Amnetsy international : https://www.amnesty.nl/encyclopedie/universele-verklaring-van-de-rechten-van-de-mens-uvrm-volledige-tekst

Jongdementie. (2016). De patiëntenrechten voor een persoon met dementie . Opgehaald van Jongdementie : https://jongdementie.info/44-advies-hulp/294-de-patientenrechten-van-een-persoon-met-dementie-2

Vanbosseghem, R., Cornelis, E., & De Vriendt , P. (2017, juli 3). Zal ik nog zijn wie ik ben? Opgehaald van sociaal.net: https://sociaal.net/achtergrond/zal-ik-nog-zijn-wie-ik-ben/