Als een van de weinigen heeft Margueritte Kassa, een inheemse Congolese, de weg gevonden naar het gezondheidscentrum in Mossendjo, in het zuidwesten van het land, voor een prenatale consultatie. “Ik ben al zes maanden zwanger, maar ik twijfelde of ik zou gaan. We worden zo vaak uitgelachen. Maar ik ben toch goed behandeld.”

Er zijn zo’n 43.000 inheemse Congolezen in Congo. Sinds februari mogen ze niet meer worden aangeduid met de discriminerende term pygmee en moeten ze gelijke toegang tot gezondheidszorg krijgen.

Discriminatie

Volgens het UNFPA, het VN-Bevolkingsfonds, gaat echter minder dan 20 procent van de inheemse vrouwen naar een vroedvrouw of consultatiebureau. “Dat komt door de discriminatie. Het zorgpersoneel behandelt hen als objecten”, zegt Jean Nganga, voorzitter van de vereniging tot bescherming en bevordering van de autochtone volken in Brazzaville. “De vroedvrouwen lachen ons uit, laten ons wachten, zelfs als we bij het gezondheidscentrum zijn”, zegt Kassa. “Dat ontmoedigt ons.”

Volgens Thomas Okoko, hoofd van een lokale ngo in Mbomo, in het noorden van Congo, zijn er van de 520 vrouwen van vruchtbare leeftijd maar acht bevallen in het gezondheidscentrum. “Ze zeggen dat ze geen geld hebben om de kosten van de consultaties te betalen, of de babyspullen”, aldus Okoko. Maar David Lawson, vertegenwoordiger van het UNFPA in Congo, denkt dat er een andere verklaring is. “Het zijn vooral het stigma van minderwaardigheid dat ze weghoudt bij de gezondheidszorg”, zegt hij. Roger Bouka Owoko, directeur van het Congolese Waarnemingscentrum van de Mensenrechten in Brazzaville, is het met hem eens. “Daarom bevallen ze nog steeds in het bos.”

Om verloskundige hulp toegankelijk te maken, hebben de gezondheidscentra in Lékoumou (in het zuiden) en in Sangha (in het noorden) de pre- en postnatale consultaties gratis gemaakt. Om deze persoonlijke actie van de betreffende directeuren te steunen heeft het UNFPA bevallingspakketten beschikbaar gesteld, met daarin babykleertjes, medicijnen, handschoenen en injectienaalden.

Onder een boom

Maar nog steeds bevalt amper 24 procent van de inheemse vrouwen in de gezondheidscentra, tegenover 80 procent van de andere Congolese vrouwen. “We hebben nog vertrouwen in onze tradities”, zegt een inheemse zestigjarige vrouw in het dorpje Ngouha II, in het zuiden van het land. “Wanneer een vrouw uitgerekend is, gaat ze niet meer alleen het oerwoud in. Als de weeën beginnen, weet ze wat ze moet doen: aan de voet van een boom gaan zitten.”

Gyldas Ngoma-Mifoundou, een socioloog aan de Universiteit van Brazzaville, bevestigt dit: “Het is een kwestie van cultuur. Er zijn veel planten die de vrouwen kunnen helpen om makkelijk te bevallen.”

De vertegenwoordiger van het UNFPA is kritischer: “Veel vrouwen zijn helaas slachtoffer van opvattingen en praktijken die tegen de wetenschappelijke normen en standaarden ingaan.”