Medicinale cannabis (MC) is wereldwijd overduidelijk aan een opmars bezig. Binnenlandse en buitenlandse media tonen meer en meer aandacht voor het onderwerp. Aangevuurd door menig wonderlijk voorbeeld dat via het internet zijn weg vindt naar geïnteresseerde patiënten. Vaak hebben deze laatsten al een hele reeks conventionele medicijnen geprobeerd, zonder gewenst resultaat, en hopen op een positief resultaat met de cannabisplant. Maar wat is medicinale cannabis eigenlijk? Bij welke ziekten kan het helpen? En zou een medisch programma op basis van MC in België kunnen helpen? Voor meer uitleg ging ik ten rade bij moleculair bioloog en farmaceutisch onderzoeker, Dr. Arno Hazekamp. Hij is werkzaam bij het bedrijf Bedrocan in Nederland. Het bedrijf kreeg van de Nederlandse overheid de toestemming om legale MC te telen en aan het BMC te leveren. Zij zorgen nadien voor de verdere distributie naar de Nederlandse apothekers. Beroepshalve onderzoekt Dr. Hazekamp cannabis al ruim vijftien jaar.
Naast dure klinische studies wordt bij de ontwikkeling van MC ook ‘patient inspired research’ gebruikt. Dit soort onderzoek begint met de getuigenis van gebruikers. Stel, verschillende mensen getuigen, onafhankelijk van elkaar, over een bepaald effect of verbetering van een kwaal (bv. minder pijn) na de inname van verschillende soorten cannabis. Bovendien kunnen deze personen hun gebruikte cannabis aan het onderzoeksteam van Dr. Hazekamp overhandigen. In het laboratorium kan er dan een analyse volgen naar de precieze samenstelling van de gebruikte cannabisvariëteiten. De wetenschapper probeert in die verschillende samenstellingen een terugkerend patroon te identificeren. De stoffen die telkens voorkomen in de cannabissoorten die een goed medicinaal effect hebben, zijn waarschijnlijk verantwoordelijk voor dat effect. Nadien wordt op basis van dit patroon een geoptimaliseerde cannabisvariëteit ontwikkeld. Testen gebeurt uiteindelijk door de nieuw ontwikkelde MC door patiënten met de aanvankelijke aandoening (hier pijn) te laten gebruiken en vast te stellen of het gewenste medische resultaat, minder pijn, inderdaad optreedt. Indien de veronderstelling klopt, kan men nu op grotere schaal deze bepaalde soort MC telen en aan de patiënten voor deze indicatie aanbieden. Door op deze wijze te werken, had Bedrocan bijvoorbeeld al in 2007 een cannabis type met het nu zo bekende cannabidiol (CBD, een niet psychoactieve cannabinoïde) beschikbaar voor patiënten met MS.
Wetenschappelijk onderzoek laten starten bij patiëntenfeedback lijkt misschien vreemd maar je kan niet voor iedere verschillende cannabisvariëteit een klinische studie organiseren. Er zijn gewoonweg veel teveel verschillende variëteiten, dus is het van belang om daar enige ordening in aan te brengen.
In Nederland brengt Bedrocan momenteel vijf verschillende soorten MC op de markt. Het Bureau voor Medicinale Cannabis (BMC) is de uitvoeringsorganisatie van de overheid die het medicinale cannabisproject voor de overheid leidt.Zij schakelt Bedrocan als bedrijf inom de MC te telen, en informeert artsen en apothekers in via brochures, een website en presentaties bij welke indicaties MC kan dienen. Het BMC maakt hierbij een verschil tussen wetenschappelijke gegevens en ervaringen van patiënten en artsen. Zo zijn er volgens het agentschap voldoende wetenschappelijke gegevens die aantonen dat medicinale cannabis werkzaam is bij: • aandoeningen met spasticiteit in combinatie met pijn (multiple sclerose (MS), ruggenmergschade) • chronische pijn (met name van neurogene aard) • misselijkheid en braken (bij chemotherapie of radiotherapie bij kanker, bij hiv-combinatietherapie en bij medicatie bij een hepatitis C-infectie) • palliatieve behandeling van kanker en aids (voor opwekken eetlust en verminderen van pijn, misselijkheid en gewichtsverlies) • syndroom van Gilles de la Tourette • therapieresistent glaucoom.
Daarnaast wijzen ervaringen van patiënten en artsen volgens het BMC op mogelijke klinische effectiviteit van MC bij aandoeningen zoals bijvoorbeeld Morbus Crohn, colitis ulcerosa, epilepsie, jeuk, migraine, reuma, ADHD, PTSS, onrust bij Morbus Alzheimer en hersentrauma.
Dat ze bij Bedrocan niet stil zitten bewijst het feit dat ze binnenkort een zesde MC-variëteit aan het BMC assortiment toevoegen. De nieuweling is van het cannabis type ‘Amnesia Haze’. Dr. Hazekamp is momenteel bezig met het schrijven van een wetenschappelijke artikel over de manier van ontwikkeling van nieuwe cannabisvariëteiten. De nieuwe soort waar nu aan wordt gewerkt, is ontstaan door de verhalen van de patiëntengemeenschap te testen via laboratorium onderzoek. De Nederlandse wetenschapper stelt dat ‘bij de ontwikkeling van MC inspireren patiëntenverhalen ons in onze zoektocht, terwijl de wetenschap helpt om uiteindelijk verantwoorde beslissingen te nemen’. In dit geval werd door meerdere patiënten aangegeven dat ze “Amnesia Haze” misten in de rij Bedrocan variëteiten. Door onderzoek in het lab ontdekte Dr. Hazekamp dat op basis van de chemische samenstelling van “Amnesia Haze” deze variëteit inderdaad niet tussen de huidige Bedrocan variëteiten voorkomt. De verwachting is dat deze nieuwe Bedrocan variëteit (naam is nog niet bekend) voor het einde van dit jaar aan het assortiment kan worden toegevoegd.
Medicinale Cannabis ontwikkelen en op de markt brengen vergt vakmanschap en is een echte wetenschappelijke uitdaging. Artsen nadien informeren over MC en hen zodoende overtuigen om het medicijn voor te schrijven mag misschien nog een groter huzarenstuk heten. Hoewel het aantal recepten voor MC de afgelopen twee jaar in Nederland verdubbeld is, schuilt in dit feit slechts een langzame ontwikkeling van het aantal dokters die MC voorschrijven. Volgens Hazekamp zijn de meeste artsen nog wantrouwig en is het heel moeilijk om hen te overtuigen van de medische werking van de plant. Een deel van dit wantrouwen komt voort uit het feit dat menig arts de cannabinoïden, de actieve bestanddelen van de plant, en het menselijke ‘endocannabinoïden’ systeem, het lichaamseigen cannabis systeem dat betrokken is bij de regulatie van zeer veel verschillende fysiologische systemen, niet of nauwelijks kent. Het endocannabinoïden-systeem werd pas zo’n twintig jaar geleden ontdekt. Veel nog dienstdoende artsen die voordien afstudeerden, hebben dit onderdeel dus nooit in hun opleiding gezien. Ook de huidige generatie artsen is vaak te weinig ingelicht. Vandaar dat Dr. Hazekamp en zijn collega’s afgelopen decennium zelf voor veel van de informatieverspreiding zorgden. Menig vrijetijdsmoment zag de wetenschapper gevuld met een zoveelste uitleg over cannabinoïden en endocannabinoïden ergens in de lage landen, vaak voor kleine groepjes geïnteresseerden. Hierdoor voelde de onderzoeker zich vaker een onbetaalde cannabisactivist dan een toponderzoeker. Deze aanhoudende miskenning door veel artsen heeft echter de nodige strijdlustigheid bij de onderzoeker achtergelaten. MC is ook niet zo aantrekkelijk voor artsen omdat zij het vandaag niet meer gewend zijn om planten voor te schrijven als medicijn. Hedendaagse geneesheren zullen een plant eerder voorschrijven wanneer er andere toedieningsvormen zoals een pil, zalf of druppels voor bestaan. En meestal wordt het dan alternatieve geneeskunst genoemd, omdat het op planten gebaseerd is. Voor cannabis gaat dat echter niet op omdat het een veel te potente plant is voor het label ‘alternatief’. Cannabis is dus te plantaardig voor de moderne dokter, maar te potent om aan de alternatieve geneeskunst over te laten.
Een andere rem op de kennisverspreiding is volgens Dr. Hazekamp dat artsen doorgaans alléén maar naar artsen luisteren. Ze willen via collega’s, congressen of artsenmagazines geïnformeerd worden, en niet door patiënten worden verteld wat ze zouden moeten doen. Tegelijkertijd is dit is ook best te begrijpen. Een arts draagt een grote verantwoordelijkheid bij het uitoefenen van zijn beroep. Met zijn handelingen of voorschrijven neemt hij beslissingen die de gezondheid van zijn patiënt direct beïnvloeden. Bovendien is hij hier wettelijk aansprakelijk voor. Hij wil zich dus ingedekt weten voor zijn genomen beslissing. Op zo’n moment een product voorschrijven dat men niet goed kent is een weinig waarschijnlijke optie. In tegenstelling met geneesheren constateert Hazekamp bij apothekers een groter enthousiasme om MC te leren kennen. Velen volgen cursussen die hen gespecialiseerde informatie bijbrengt.
Hoewel het traag vorderen van de kennisverspreiding bij de dokters Hazekamp best wel eens frustreert, is de jonge wetenschapper (39) blij dat de zware storm van kritiek van de afgelopen tien jaar helemaal is gaan liggen. Naast de artsen waren het toen de politici die de zinvolheid van heel het MC programma in vraag gingen stellen. Bedrocan, een privébedrijf, wist zich hierdoor niet langer gewaarborgd van de nodige overheidsvergunningen om een legaal cannabisbedrijf draaiende te houden. En dat terwijl het ontwikkelen van succesvolle medicijnen, ook al is het een plant, vele jaren kan duren. Deze episode illustreert de broosheid van het MC project in Nederland. ‘Andere meesters, andere wetten’ had hier kunnen resulteren in het stopzetten van het Nederlandse medicinale cannabis beleid. De periode van wakkere nachten is nu gelukkig alweer enkele jaren van de baan. Zeker in de laatste jaren wordt de deskundigheid van het bedrijf niet langer in twijfel getrokken. Hazekamp benadrukt hierbij het belang van het Bureau voor Medicinale Cannabis. Die zorgt voor de noodzakelijke informatie en communicatie met artsen, apothekers en patiënten. Bovendien verschaft het een legaal kader dat behoorlijk uniek is in de wereld.
Volgens de Nederlandse onderzoeker is MC een goed medicinaal product dat een plaats in de nationale volksgezondheid verdient. Een medisch programma op basis van MC moet wel via onderlegde dokters begrensd worden, iemand moet tenslotte wel op het welzijn van de cannabis gebruikende patiënt blijven letten. Ook België zou volgens de Nederlandse wetenschapper een dergelijk programma kunnen implementeren. Daarbij kan ons land veel van de bestaande kennis onmiddellijk overnemen, zowel op het gebied van teelt, als laboratorium onderzoek, voorlichting en product ontwikkeling. Tenslotte typeert Hazekamp cannabis als een democratisch medicijn dat niet gepatenteerd kan worden, ook niet door Bedrocan. Cannabis is een beetje van iedereen, omdat ook patiënten veel hebben bijgedragen aan de huidige kennis van medicinale cannabis. Het bedrijf levert gewoon erkende en kwaliteitsvolle medicinale cannabis en draagt hiermee bij aan de wereldwijde opmars van medicinale cannabis.
