Mawda zat die nacht samen met haar ouders, haar oudere broertje en andere vluchtelingen in een bestelwagen die door tientallen politievoertuigen achterna gezeten werd. Mawda werd tijdens die achtervolging door het hoofd geschoten door een politieagent. Maar ondanks het geluid van het schot, het feit dat er een schutter was, de andere aanwezige agenten, en het gat dat de kogel sloeg in het meisje, was het blijkbaar onmogelijk om dat scenario als aannemelijk te aanvaarden.

In plaats daarvan schreef een agent van de federale politie in zijn proces-verbaal dat Mawda door de inzittenden als een soort stormram  zou zijn gebruikt om zo de achterruit te verbrijzelen. En dat ze haar uit het raam gehouden hebben om de politie op afstand te houden. Dit verhaal werd aan de ambulanciers en artsen verteld. En het werd ook de versie van het parket van Bergen. En het is de versie die nog steeds van tijd tot tijd in de krochten van sociale media regurgiteert door een trollenkoor.

Mythe van de kannibaal

De meest geroutineerde manier om van mensen barbaren te maken, hen uit de mensengemeenschap te knippen en te ontdoen van de rechten die met dat lidmaatschap gepaard gaan, is hen ervan beschuldigen dat ze kinderen opofferen, dat ze hun medemens verslinden, dat ze kannibalen zijn.

De mythe van de kannibaal staat centraal in de verzinnebeelde tegenstelling tussen zogenaamde beschaving en barbarij. De kannibaal is de weerzinwekkende, barbaarse Ander, een monstrueus figuur die als zodanig de kolonisatie van het Amerikaanse en Afrikaanse continent mee heeft gelegitimeerd (Steven Van Wolputte, ‘Neem en eet hiervan: Antropofagie en de kannibalistische verbeelding’, Karakter Tijdschrift van wetenschap, 2020; en zie ook Mathieu Zana Etambala, ‘Congo 1876-1914: veroverd, bezet, gekoloniseerd’, Sterck & De Vreese, 2020).

Menseneters kunnen geen aanspraak maken op menselijkheid of op een menswaardige behandeling. Hun vermeende kannibalisme is de totale negatie van wat het betekent mens te zijn en door het ondenkbare te doen verbannen ze zichzelf uit het spectrum van de legitieme sympathie. De antisemitische variant hiervan is niet minder belangrijk. Eeuwenlang heeft de racistische mythe dat joodse mensen kinderen zouden doden en zouden verwerken in bepaalde rituele maaltijden grootschalig geweld en vervolging tegen die gemeenschap in de hand gewerkt.

Leugens van politie

De leugens van de politie in de zaak Mawda, het feit dat het parket dit als het meest aannemelijke scenario adopteerde, en de weerklank die ze vonden, liggen in het verlengde van deze diep-racistische en ontmenselijkende traditie. Hoe Anders moeten de mensen in dat busje niet geweest zijn, in de hoofden van parket, politie en hulpdiensten, dat men het aannemelijk vond dat men een peuter gebruikt zou hebben als stormram om een raam te verbrijzelen, en haar uit een rijdende auto te houden met het risico dat ze valt en sterft.

Die veronderstelling, en het gemak waarmee dit geponeerd, aanvaard en verspreid werd, houdt de totale ontmenselijking in van personen op de vlucht. Het maakt van de personen in dat busje, van Mawda haar ouders, moderne Medea’s: onkenbaar, onberekenbaar en bereid tot het ondenkbare, hun eigen vlees en bloed voor de bus te gooien uit zelfbehoud.

Er is terecht enorm veel ophef en verontwaardiging geweest over het feit dat Mawda door een agent werd doodgeschoten bij een politieachtervolging van disproportionele omvang. En er is terecht (maar te weinig) ophef geweest over het feit dat de ordediensten en het gerecht in eerste instantie gelogen hebben.

Maar over de aard van de leugen, over het gemak waarmee die verspreid werd, en de betekenis hiervan voor de omvang van ons moreel failliet zal er nooit voldoende inkt kunnen vloeien. Ouders verslijten voor mensen die bereid zijn hun dochter te offeren, louter om wind in de zeilen te hebben tijdens hun vlucht, of dat enigszins aannemelijk vinden, op grond van niets anders dan het feit dat het om vluchtelingen gaat, houdt een ontmenselijking in de personen in kwestie hun leven en dood van elke betekenis tracht te ontdoen.

Ontmenselijking

En die ontmenselijking gebeurt niet in vacuüm. Het was nota bene de Staat die Mawda’s ontwikkeling abrupt tot stilstand bracht. Het is door het ‘versterken’ van de buitengrenzen van de Europese Unie dat er 700 kinderen zijn gestorven aan maritieme grenzen van die Unie in de voorbije vijf jaar. Het zijn de Europese lidstaten die in de eerste helft van 2020 meer dan 364 kinderen hebben tegengehouden op de Middellandse Zee en terugdrongen naar Libië, wetende dat hen daar seksueel geweld, uitbuiting en foltering stond te wachten.

Het is diezelfde Unie die kinderen vastzet in onleefbare Griekse ‘kampen’ waar kinderen hun wanhoop zich vertaalt in zelfverminking of -doding. Het is een Bart De Wever die oproept om de ouders ook als daders te zien. Het is een Geert Bourgeois die de leeftijd en beschermingswaardigheid van kinderen op de vlucht bij voorbaat in twijfel trekt.

Herkennen als gelijken

De zaken hierboven veroordelen is niet voldoende. We moeten ze ook veranderen. We moeten slachtoffers niet (langer) verantwoordelijk stellen voor de behandeling die hen te beurt valt. Het komt erop aan hen niet meer te zien als onkenbaar, hen niet te reduceren tot een cultuur, tot een overschrijding van een grens, maar hen te herkennen als gelijken. Als broer, als zus, als ouder, als kind.

De eerste stap die gezet moet worden is dat het migratiebeleid dat nu gevoerd wordt, en het discours dat het vergezelt, vrij moet zijn van racistische mythes. De kracht van verAndering moet een halt toegeroepen worden. Alle mythes ten spijt is het immers in ónze naam dat men het ondenkbare doet en dat er mensen op grote schaal verzwolgen worden.