De bloedige ontknoping van de burgeroorlog in Ivoorkust brengt elke dag nieuwe gruwelen aan het licht. Voor de regering van Alassane Ouattara, die vrijdag officieel de eed heeft afgelegd als nieuwe president, komt het er nu op aan zo snel mogelijk het land te stabiliseren, de eenheid te herstellen en het buitenland ervan te overtuigen dat de rust is weergekeerd.

Vorige week zijn volgens regeringsberichten de laatste gewapende aanhangers die het verdreven regime van Laurent Gbagbo nog steunden door het leger gewapenderhand uitgeschakeld. Dat was althans de bedoeling. Maar de onthullingen over nieuwe massagraven doen de vraag naar de verantwoordelijkheid – ook van Ouattara en zijn leger – toenemen.

VN-team ontdekt massagraven

Een gespecialiseerd forensisch team van ONUCI, de VN-missie in Ivoorkust, onder leiding van Vitit Muntabhorn, Suliman Baldo en Reine Alapini Gansou is woensdag vorige week aan de slag gegaan in de wijk Yopougon, een dichtbevolkte volkswijk van één miljoen inwoners in de economische hoofdstad Abidjan waar de voorbije weken nog zeer hevig werd gevochten tussen de patriottische jeugdmilities, Liberiaanse huurlingen en het nieuwe Ivoriaanse regeringsleger, de Forces Républicaines de Côte d’Ivoire (FRCI).

Maandag maakte Rupert Colville, de woordvoerder van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN (ONCHR), in Genève bekend dat het VN-team in Abidjan al tien massagraven heeft ontdekt met in totaal 68 lijken in.

In de twee grootste massagraven, die zich op een voormalig voetbalveld bevonden in Yopougon, werden 31 en 21 lijken gevonden. Bijna allemaal mannen die met een kogel in het hoofd waren afgemaakt. Volgens getuigenverklaringen van buurtbewoners en familieleden die het VN-team kon optekenen, waren de meeste slachtoffers afgeslacht op dinsdag 12 april, één dag na de arrestatie van Laurent Gbagbo in de bunker onder zijn residentie in Abidjan.

Veel vragen over daders

Volgens Colville is het echter nog te vroeg om duidelijkheid te verschaffen over de identiteit van de gevonden lijken. Zijn het burgers die zijn gedood door Gbagbo-getrouwe milities uit wraak voor de vernedering die hun ‘held’ moest ondergaan? Of gaat het om gewapende strijders die hun wijk – een traditioneel bolwerk van Gbagbo-aanhangers – verdedigden tegen de oprukkende troepen van Ouattara?

Op de VN-radio en in een persmededeling van het UN News Centre werd aangekondigd dat het onderzoek van lijken en mogelijk andere massagraven in Abidjan nog maar aan het begin staat. De VN-missie heeft de wens uitgesproken om in alle onafhankelijkheid de toestand ter plaatse te blijven onderzoeken en “alle verantwoordelijken” op te sporen en voor de rechter te brengen. Volgende maand volgt een eerste rapport.

Gedood uit wraak?

Guillaume Ngefa, de onderdirecteur van de mensenrechtenafdeling van ONUCI in Ivoorkust, verklaarde dan weer tegenover journalisten van Associated Press dat de slachtoffers waarschijnlijk werden gedood door pro-Gbagbo-milities uit wraak. Dat zou gebeurd zijn nadat enkele militieleden werden gearresteerd die hun toevlucht hadden gezocht in een nabijgelegen Baptistenkerk.

Hij haalde getuigenverklaringen aan van mensen die werden gedwongen door de militieleiders om de lijken snel te begraven in massagraven. De meeste bewoners in de volkswijk rond het voetbalveld behoren tot de Djola- en Baoulé-bevolkingsgroepen die veeleer pro-Ouattara hebben gekozen bij de verkiezingen van november 2010. De grote meerderheid van Yopougon stond daarentegen veeleer aan de kant van Gbagbo.

Verhoor in Korhogo van Gbagbo-paar

Vrijdag heeft de procureur van de republiek, die met het onderzoek naar de misdaden van Gbagbo is belast, een eerste verhoor afgenomen van de verdreven ex-president in Korhogo waar hij onder huisarrest is geplaatst.

Zaterdag is ook zijn vrouw, Simone Gbagbo, voor de eerste keer verhoord en in beschuldiging gesteld van het “verspreiden van haat tegen buitenlanders en het aanzetten tot geweld”. De Franse advocaten die het Gbagbo-paar juridisch zouden bijstaan, konden hun cliënten niet ontmoeten omdat ze al op de luchthaven werden tegengehouden en teruggestuurd.

Zwitserse banktegoeden: witwaspraktijken?

Het Zwitserse openbaar ministerie heeft vorige woensdag bekend gemaakt dat het een verzoek heeft ontvangen van de nieuwe regering om alle banktegoeden van de familie-Gbagbo en andere hooggeplaatsten van het verdreven regime te onderzoeken op witwaspraktijken.

Die tegoeden waren al sinds 19 januari bevroren in het kader van de internationale sancties tegen Gbagbo. Het zou gaan om 70 miljoen Zwitserse frank op diverse rekeningen in Zwitserland. Tot onderzocht is of het geld afkomstig is van witwaspraktijken blijven de rekeningen geblokkeerd. 

Onthullingen maakt regering-Ouattara zenuwachtig

Dat president Ouattara en de nieuwe regering van Guillaume Soro zenuwachtig reageren op de onthullingen van de VN bleek uit een mededeling die het ministerie van Defensie maandag verspreidde over de moordpartijen van vorige week in de eindstrijd om de controle over Yopougon, de wijk die het langste weerstand bood tegen het regeringsleger.

Volgens de Ivoriaanse autoriteiten zijn er tussen 4 en 6 mei “zeker 120 burgers gedood door milities en Liberiaanse huurlingen die zich tijdens hun aftocht op weg naar Liberia vergrepen hebben aan de bevolking van Irobo, Grand Lahou, Fresco en Sassandra, allemaal kustdorpen ten westen van Abidjan”.

Zij zouden vooral ‘buitenlanders’ en pro-Ouattara-aanhangers hebben geviseerd. Deze milities worden door de regering ook verantwoordelijk gehouden voor de hevige vuurgevechten van vorige week in Yopougon, waarbij een nog onbekend aantal burgerslachtoffers – ook vrouwen en kinderen – zijn gevallen. Onafhankelijke bronnen konden deze informatie evenwel niet bevestigen. Volgens Defensie zijn ook 30 militieleden gedood toen ze probeerden te vluchten naar Liberia.

Cacao-export komt weer op gang

Maandag exporteerde Ivoorkust de eerste ruwe cacaobonen sinds maanden. Het land was jarenlang de belangrijkste exporteur van cacao ter wereld, maar door de gevolgen van de burgeroorlog en het internationaal embargo tegen het Gbagbo-regime was de export volledig stilgevallen.

Maandag heropenden ook de meeste banken hun deuren in het commerciële centrum van Abidjan. De Europese Unie heeft ook al bekend gemaakt dat ze de ontwikkelingssamenwerking met Ivoorkust geleidelijk zal hervatten.

Dringend meer noodhulp

Een pakket extra noodhulp is dringend nodig, vooral voor het westen van het land. Dinsdag lanceerde OCHA, de VN-afdeling die de humanitaire acties coördineert, een nieuwe noodoproep tot de donors. Minder dan een kwart van de 160 miljoen dollar die OCHA dringend nodig heeft voor voeding, gezondheidszorg, drinkbaar water, medicijnen en de opvang van de vluchtelingen is nog maar toegezegd.

Elisabeth Byrs, de woordvoerder van OCHA, zei dat de toestand stilaan dramatisch wordt als er niet snel meer geld komt. Ruim één miljoen Ivorianen leeft momenteel als ‘ontheemde’, 100.000 zitten als vluchtelingen in kampen in buurland Liberia. Zodra grote delen van het westen van het land toegankelijk zullen worden voor hulpverleners zal de nood nog fors toenemen, voorspelt de VN.