Interview, Nieuws, Wereld, Europa, Protest londen, Watmet -

Manchester: ‘My life is shit anyway’

Wat zich nu afspeelt in Engeland is geen verrassing volgens sommigen. Het gebeurde eerder al in Frankrijk en kan zich overal in Europa afspelen. Op kleine schaal gebeurt dit al dagelijks, maar dan zonder camera's in de buurt. Een interview met Erik Swyngedouw, inwoner van Manchester en professor geografie aan de universiteit.

woensdag 10 augustus 2011 17:44
Spread the love

Wie zijn deze jongeren?

De mensen die op straat komen, hebben verschillende leeftijden. Soms zijn ze niet ouder dan tien of elf jaar. Sommigen zijn ook ouder: tussen de 30 en 40. In de media heeft men het over rassenrellen. Dat klopt ten dele maar zeker niet helemaal. Zeker niet in Manchester of Liverpool waar de helft blank is.

Ik ben niet verbaasd over wat nu gebeurt. Het verbaast me zelfs dat het niet méér gebeurt. De situatie waarin veel jonge mensen zich bevinden is relatief uitzichtloos. Zij worden met veel vormen van uitsluiting geconfronteerd: geen opleiding, geen vooruitzichten, geen job. 

In sommige buurten van Manchester  wonen er vier generaties gezinshoofden die nooit echt werk gehad hebben. En dat geldt zowel voor gekleurde als voor blanke Britten. Er is een uitgebreide underclass die geen enkele steun vindt in de politieke wereld of in sociale bewegingen. Ze vinden geen gehoor en zijn van alles en nog wat uitgesloten.

Komen ze als een groep op straat?

De groep die op straat komt, is zeer heterogeen en vecht bovendien voor niets. Wat nu gebeurt is, uiteraard, een zeer negatieve uitbarsting van louter individueel geweld dat zich collectief uit. Er is een totale en complete afwezigheid van een positief politiek idee. Het is fout om dergelijke rellen te zien als een soort van een politiek statement. Er zijn geen eisen, men hoopt op niets. Het gaat hier louter om negatief geïnspireerd geweld. Men gelooft niet dat het anders kan. Men gelooft niet dat er kan gevochten worden voor rechten waar ook zij iets aan hebben. En dat is begrijpelijk omdat ze geen enkele houvast hebben.

Als je luistert naar wat de officiële, professionele politici van gelijk welke ideologische stroming de laatste paar dagen gezegd hebben, hoor je enkel een discours gebaseerd op law & order. Het is een respons van een overheid die zich uitsluitend richt op de disciplinering en de afstraffing van het onwettige geweld. Daar ben ik het ook mee eens en dat wordt ook van hen verwacht. Maar er wordt op geen enkele wijze verwezen naar de oorzaak van deze rellen. Er wordt geen gehoor gegeven aan de totale politieke onmacht die hieraan vooraf gaat.

Het ‘my life is shit anyway‘-gevoel overheerst hier. Deze jongeren zitten in zo’n uitzichtloze situatie dat ze toch maar in een derderangsjob terechtkomen, ook al studeren ze en doen ze hun best. Deze situatie houdt al dertig jaar aan. En geen enkele politicus speelt hierop in.

Hebben de rellen in de buitensteden dezelfde motieven als in Londen?

Alle rellen hebben hier dezelfde oorzaak, denk ik. Uiteraard is er een soort van copycatproces aan de gang, maar deze rellen hadden evengoed  in Birmingham of Liverpool kunnen starten en van daaruit overwaaien naar andere steden. Het model is altijd hetzelfde: een politie-ingrijpen wordt fout geïnterpreteerd of loopt fout af en wordt de aanleiding voor geweld. Het is nooit voorspelbaar wat er gaat gebeuren, maar je kan wel met zekerheid zeggen dat dit patroon regelmatig opduikt. Op kleine schaal komen dit soort van relletjes vrijwel elk weekend voor. Het is alleen de omvang van het gebeuren dat de situatie vandaag laat uitdijen tot een internationaal mediagebeuren.

Zijn deze rellen de enige manier om aandacht te trekken?

Jazeker, daar ben ik zeker van. Deze irrationele uitbarstingen van zinloos geweld en het plunderen zijn een van de weinige manieren waarop men de aandacht letterlijk kan trekken. Het is een schreeuw van deze groep van de bevolking om te laten weten dat ze er ook nog zijn. En bovendien doen ze dit op een spectaculaire wijze geïnspireerd op de heersende cultuur: doe maar wat je wil om te krijgen wat je wil. Het is een manier van leven die ze letterlijk nemen. Ze nemen dat wat zij denken dat anderen hebben. Daarom is het geen verrassing dat vooral mode, elektronica- en gsm-winkels ongebreideld geplunderd worden.

Hoe lang heerst deze gespannen sfeer al? Welke rol spelen premier Cameron en burgemeester van Londen Johnson in deze uitbarstingen?

Deze sfeer vindt zijn oorsprong in de jaren tachtig tijdens de regering onder Thatcher. Ook toen waren er grote rellen, maar deze waren in eerste instantie rassenrellen, wat vandaag veel minder het geval is denk ik. Het beleid van de ‘Iron Lady’ werd toen mede verantwoordelijk gesteld voor de uitbarstingen die toen volgden. Blair heeft deze Thatcherdoctrine verder gezet en dieper uitgebouwd. Het zou volgens mij totaal fout zijn om Cameron, die nog maar 1 jaar aan de macht is, met zijn recente ruk naar rechts, alleen verantwoordelijk te stellen voor wat er aan de gang is. Het proces dat geleid heeft naar het soort ongenoegen dat zich vandaag uit, is al veel langer bezig.

Het is wel zo dat Cameron door zijn recente sterke besparingen op gemeenschapsvoorzieningen er toe bijgedragen heeft, maar om dat als enige oorzaak te geven, lijkt me wat kort door de bocht. 15 à 20 procent van de bevolking bevindt zich in een uitzichtloze situatie met zeer precaire sociaal-economische condities. Dit zijn allemaal Britten, blanken en kleurlingen geboren en getogen in Engeland. De groep die op straat komt, is zoals gezegd zeer heterogeen, jong, oud, jongen of meisje, ongeacht de huidskleur. Het kan niet verbazen dat dit soort van machteloze, gewelddadige uitbarstingen zich in dergelijke buurten voordoen. Het zijn uitingen van gewelddadige woede, zonder politieke boodschap, zonder eis.

Welke maatregelen treffen deze groep het hardst?

De voortdurende confrontatie met disciplinering komt steeds weer naar boven. Vandaar dat veel van die jongeren voortdurend hameren op het agressieve politieoptreden. De politie treedt in Engeland niet strenger op dan elders, maar in die buurten zijn er nu eenmaal problemen met de ordehandhaving waardoor er meer politie aanwezig is. De kans op controle is er groter en daardoor wordt een gevoel gecreëerd dat de politie achter hen aan zit. Dat wordt nog eens versterkt door het beleid van law & order dat de politiek voert.

Je kan niet toelaten dat winkels geplunderd worden. Maar feit is wel dat de hoofdaandacht van het beleid naar criminalisering en culpabilisering gaat. Het individu wordt verantwoordelijk gesteld voor zijn of haar toestand: if you fuck it up, we’re gonna come and get you. Het hangt enkel van jezelf af of je iets positief doet met je leven, of je studeert en een job vindt. Zo komt het dat een deel van de bevolking systematisch gemarginaliseerd wordt. Dat gebeurt ook op vertoogvlak door ze uitschot te noemen of ‘scum en racaille’ zoals Sarkozy zei tijdens de rellen in Frankrijk 2005.

Cameron neemt dat taalgebruik over. Ook hij versterkt het beeld dat dit deel van de bevolking uitschot is en dat dat allemaal hun eigen schuld is. Zo gaat het proces van radicale individualisering verder. Dat is eigenlijk precies wat de jongeren letterlijk nemen. Als we alleen maar individuen zijn die verantwoordelijk zijn voor ons eigen lot, dan gaan we doen wat we willen: have some fun, smash some windows and get yourself a tv or sneakers.

Het is een zeer negatieve uiting van zinloos geweld die in de hand wordt gewerkt door het dominante politieke discours en de totaal onevenwichtige sociaaleconomische verhoudingen. Er is massale uitsluiting en geen van de leidende politieke of sociale groepen weet hoe we daar uit kunnen geraken. Zelfs Labour niet. De partij zit in de oppositie en kan dus makkelijk de regering de schuld geven, maar ik hoorde enkel een echo van het dominante law & order-discours.

Dat is problematisch. Die jongeren nemen niet deel aan het politieke proces. Die gaan niet stemmen en hebben de politiek opgegeven. Die verwachten niets van Cameron, maar ook niet van Labour of de liberaal-democraten. Dat is voor hen allemaal één pot nat.

Door de aard van het politiek systeem wordt de regering door een minderheid van de bevolking verkozen. Slechts 60 of 70 procent van de bevolking gaat stemmen en Cameron haalde 35 procent. De premier wordt dus door niet meer dan een kwart van de bevolking gesteund. Die jongeren hebben op geen enkele manier een stem.

Vormt de politie in Engeland een probleem?

Politiegeweld is overal een probleem. Ook de rellen in Kuregem kwamen er na een politie-ingrijpen dat door de lokale bevolking als
onrechtvaardig werd ervaren. De rellen in Parijs hadden ook zo’n aanleiding. In 2008 begonnen de rellen in Athene nadat een 16-jarige jongen werd neergeschoten door de politie. Ik denk niet dat er een radicaal verschil is tussen het optreden van de politie in België,
Frankrijk, Italië, Spanje of Griekenland.

Over het algemeen is het optreden van de Engelse politie zeer gematigd en diplomatisch. In Manchester is er elke zaterdagavond chaos en de politie probeert dat elke keer zeer diplomatisch op te lossen. Het zijn geen lieverdjes, die jongeren. Ik wandel ‘s avonds ook niet rond in de buurten waar zij wonen.

Hebt u begrip?

Nee. Ik begrijp wel de omstandigheden waarin sommige mensen overgaan tot zinloos geweld van deze aard. Maar dat is nog iets anders dan begrip hebben. Ik ben dat geweld ook liever kwijt dan rijk in mijn stad. Ik zag daarnet hoe de kruidenierswinkel aan de overkant van mijn straat gevandaliseerd werd en maakte me een beetje zorgen over mijn eigen appartement. We hebben de huisbewaarder gebeld om te vragen of alles onder controle was. Ik ben een middenklasse academicus met een fantastisch appartement in het centrum van de stad. Ik wil geen riotters en looters in mijn straat. Maar ik stel vast dat er omstandigheden zijn in Engeland en elders waarin dergelijke
uitbarstingen van zinloos geweld onvermijdelijk zijn.

Ziet u een oplossing?

Er zijn geen eenvoudige oplossingen. Als je kijkt naar wat er de voorbije maanden in Europa gebeurt, zie je twee dingen. Langs de ene kant de nieuwe democratische bewegingen in Spanje en Griekenland die positief zijn en een democratische politiek eisen. Dat is de positieve zijde van wat zich in Engeland afspeelt of in Frankrijk heeft afgespeeld. Als je even googelt, zal je zien dat dergelijke rellen
niet uitzonderlijk zijn. Je vindt ze in Denemarken, Duitsland, Zweden
en Nederland. Alleen halen ze de internationale media niet omdat ze niet spectaculair genoeg zijn.

Het zijn twee zijden van een zelfde situatie, namelijk het verdwijnen
van de democratie en het recht op een stem te hebben. Je moet geen geleerde stadssocioloog zijn om te voorspellen dat dergelijke
uitbarstingen ook in Brussel en zelfs in Antwerpen mogelijk zijn. Ook daar zijn er vormen van meerzijdige politieke uitsluiting. Jongeren die niets te zeggen hebben en waar niemand naar luistert. Jongeren die nu ook zo ver zijn dat het hen geen fluit meer kan schelen, die totaal elk geloof verloren zijn dat politieke krachten het voor hen zullen opnemen of samen met hen zullen vechten voor een betere en rechtvaardiger samenleving.

Er is volgens mij nood aan een democratische politisering die zich richt op eisen van politieke gelijkheid zodat iedereen het recht heeft om een stem te hebben en te trachten zijn dromen te realiseren. Dat missen we nu. Niet alleen in Engeland, maar in heel Europa. De reactie op het verdwijnen van de democratie kan positief zijn zoals in Spanje maar ook heel negatief, als een uitbarsting van individualistisch irrationeel geweld zonder politieke horizon.

take down
the paywall
steun ons nu!