Tseten Samdup Chhoekyapade werkt in Brussel voor het Tibet Office als de Europese vertegenwoordig van de Dalai Lama. Het Tibet office probeert in het hart van Europa regeringen, parlementariërs, media en mensenrechtenorganisaties te informeren en sensibiliseren over de huidige situatie in Tibet. Daarnaast is het ook verantwoordelijk voor de organisatie van de bezoeken van de Dalai Lama aan Europa.
Ik sprak met Chhoekyapade over de huidige stiuatie in Tibet en een conflict dat in de brandhaard die de wereld op dit moment is in de vergetelheid dreigt te raken.
Tibet vandaag en het Chinese bewind
Sinds 2008 -met de monnikenopstand in maart en de protesten tijdens de Olympische Spelen- is de Tibetaanse kwestie nog amper aan bod gekomen in de westerse media. Wat is jouw verklaring daarvoor? Is de stiuatie in Tibet ondertussen verbeterd?
Neen. De situatie in Tibet is beduidend slechter dan in 2008. Volgens mij zijn er zowel externe als interne factoren die de verminderde mediabelangstelling in het Westen verklaren. Sinds 2008 hebben de economische ‘meltdown’ en de oorlogen in het Midden-Oosten de aandacht opgeëist. Er zijn zoveel problemen in zoveel landen momenteel dat niet alle protesten en problemen de nodige aandacht kunnen krijgen.
Daarnaast heeft China sinds 2008 de vrije informatiestroom steeds meer beknot. In het westen heb je een vrije toegang tot informatie. Er zijn journalisten die het politieke beleid onder de loep kunnen nemen en bekritiseren. Als een journalist dat in Tibet of China doet, dan riskeert hij opgesloten te worden. Buitenlandse journalisten riskeren dan weer dat hun werkvergunning niet verlengd wordt als ze zich te kritisch uitlaten over het Chinese beleid. Zoals die Franse journaliste (Ursula Gauthier, nvdr) in december vorig jaar. Op die manier wordt er veel indirecte druk uitgeoefend op buitenlandse journalisten om niet al te negatief te berichten over China. Ze worden gedwongen tot zelfcensuur.
In December 2015 vond er een rechtszaak plaats tegen mensenrechtenadvocaat Pu Ziqiang. De Chinese geheime dienst heeft het buitenlandse journalisten die onafhankelijk over de feiten wilden rapporteren toen erg moeilijk gemaakt.
Het is opmerkelijk dat het Westen dit blijft accepteren. Elke Chinese diplomaat of journalist die in Brussel of een ander EU-land werkt, kan binnen de EU vrij rondreizen zonder enige restrictie. Maar als je werkt als journalist in Peking moet je telkens wachten tot het einde van het jaar om te weten of je werkvergunning wordt vernieuwd of niet. En als je wil doorreizen naar Tibet, dan mag dat niet. Volgens mij is die strenge controle op de pers een belangrijke reden waarom er de laatste tijd weinig nieuws over Tibet niet naar buiten komt.
Je zegt dat de situatie in Tibet verslechterd is sinds 2008, maar het aantal vluchtelingen dat de grens oversteekt is de laatste jaren wel verminderd. Wat is de verklaring daarvoor?
De bewegingsvrijheid van de Tibetanen is de laatste jaren serieus ingeperkt. Voor 2008 staken er elk jaar nog vrij grote aantallen Tibetanen de grenzen over. Na 2008 heeft China meer wegversperringen opgeworpen. Er wordt meer gepatrouilleerd in de bergen en de Nepalese overheid werd onder druk gezet om zijn grenzen beter te bewaken. De Tibetanen slagen er simpelweg niet meer in om te ontsnappen. En wanneer ze er wel in slagen om bijvoorbeeld in Nepal te geraken, dan riskeren ze gearresteerd te worden door de Nepalese overheid en gedwongen te worden om terug te keren. We hebben verhalen gehoord over hoe de Chinezen aan bewoners vertelde: “als je Tibetaanse vluchtelingen aan ons overhandigt, dan belonen we je met geld.”
Tibetanen in Tibet hebben het ook heel moeilijk om reisdocumenten te bemachtigen. Elke Chinees kan reisdocumenten bekomen, maar voor Tibetanen is dat erg moeilijk. Zelfs als Tibetanen van het ene dorp naar het andere willen afreizen, moeten ze daar toestemming voor krijgen.
De Chinese overheid heeft in januari zijn eerste anti-terreurwetten ingevoerd. Vele minderheidsgroepen in China vrezen dat die wetten tegen hen gebruik zullen worden. Deelt u die bezorgdheid?
Ja, we zijn extreem ongerust. De Chinese grondwet garandeert enkele essentiële vrijheden zoals de vrijheid van mensingsuiting, de vrijheid van vereniging, godsdienstvrijheid, het recht op onderwijs… Maar hun eigen wetten wijken af van de grondwet. Door de anti-terreurwetten kunnen ze feitelijk zomaar binnenwandelen in ieder huis en zo burgers terroriseren. Als een Tibetaan iets schrijft over het gevangenisbewind, de Tibetaanse geschiedenis, de Tibetaanse taal of cultuur, het Boeddhisme of de Dalai Lama… dan kan hij daarvoor aangehouden worden.
In Tibet, onder communistisch bewind, worden die wetten enkel gebruikt om mensen te onderdrukken. Staatsveiligheid is belangrijk, maar de veiligheid van het individu is dat ook. De anti-terreurwetten zijn daar om de repressie te rechtvaardigen. Ze wijzen naar het Westen en zeggen dan: “Zij hebben anti-terreurwetten, waarom kunnen wij die niet hebben?” Maar in de praktijk voeren ze die in om op een legitieme manier onschuldige mensen te onderdrukken.
Ecologische hoofdbrekers en gedwongen hervestiging
Een ander thema dat de laatste tijd veel aandacht wegkaapt is de klimaatopwarming. Ook de Dalai Lama spreekt zich daar de laatste tijd vaak over uit. In welke mate is de opwarming een bedreiging voor Tibet?
Reeds in de jaren ’30 noemde een gletsjerspecialist Tibet ‘De derde Pool’. Na de Noordpool en de Zuidpool bevat Tibet het grootste reservoir aan vers water van de ijskappen. Recent hebben vele Chinese gletsjerexperts, milieu-experten en klimaatexperten de klimaatverandering bestudeerd in Tibet. De ijskappen zijn er erg snel aan het smelten. Er worden ook veel dammen gebouwd in de Tibetaanse rivieren en zo verandert de gehele omgeving van de streek. Beschavingen werden altijd opgebouwd aan de basis van rivieren. De hele economie was gebaseerd op rivier-economie. De economie van miljoenen mensens in Birma, Bangladesh, Thailand, Laos, India en Vietnam is afhankelijk van de aanwezigheid van rivieren. Wanneer je de waterstroom manipuleert door de bouw van dammen, dan brengt dat problemen met zich mee voor miljoenen mensen. De rivieren geraken ook steeds meer vervuild.
Een andere problematiek waar jullie aandacht voor vragen is de gedwongen hervestiging van Tibetaanse herder en nomaden. Hoe gaat die hervestiging precies in zijn werk?
Die mensen hebben hun hele leven, generaties lang, geleefd als nomaden of herders. Zij weten hoe te overleven in hun natuurlijke omgeving. Nu worden ze verplicht om hun kuddes te verkopen en worden ze gedwongen ondergebracht in wat de Chinezen ‘socialistische dorpen’ noemen. De Chinese overheid zegt: “Jullie moeten daar gaan wonen en dan zullen we jullie wat geld geven.” Maar die mensen zijn gewend aan een levenswijze waarbij ze zelfvoorzienend zijn. Ze zijn nu niet afhankelijk van de Chinese overheid. Waar moeten ze van gaan leven eens ze in die dorpen worden ondergebracht? Er is geen werkgelegenheid geregeld door de overheid. Er zijn geen scholen voor de kinderen. Er is geen ziekenhuis of gezondheidszorg. Die Tibetanen zullen naar omliggende dorpen op zoek gaan naar werk. Maar de mensen daar spreken en schrijven Chinees. Die Tibetanen niet. Uiteindelijk gaan ze het zwaarste en slechtst betaalde werk doen. Zoals wegenconstructie. Het leven wordt moeilijk. Sommigen mannen beginnen te drinken en sommige vrouwen beginnen hun lichaam te verkopen om een inkomen te hebben en hun kinderen te onderhouden.
Het is een heel slimme en vuile manier om onze mensen en hun cultuur te vernietigen. Wanneer je mensen in woonblokken steekt, dan kan je ze ook gemakkelijker controleren. En de stukken land waar geen Tibetaanse herders en nomaden op ronddwalen, kunnen door de Chinezen gemakkelijker geëxploiteerd worden. Ze kunnen op zoek gaan naar mineralen. Daarom doen ze het. Meer dan één miljoen Tibetanen is op die manier in hun levenswijze bedreigd.
Over autonomie en onafhankelijkheid
De droom van een onafhankelijke Tibetaanse staat lijkt op dit moment erg onrealistisch. Staat het eigenlijk nog op de politieke agenda?
‘Zijne Heiligheid’ de Dalai Lama zegt: “Er is geen land ter wereld dat ons steunt op dat punt. Wat ik belangrijker vind, is dat we onze identiteit kunnen bewaren”. Kijk naar wat er met Mantsjoerijë is gebeurd. Het is verdwenen. Mongolië is steeds meer aan het ‘verchinezen’. In Tibet hebben we het geluk dat -omwille van de bergen- de Chinezen daar niet graag lang blijven. Maar er is wel degelijk een Chinese instroom waarvoor we op onze hoede moeten zijn.
Het belangrijkste is voor ons dat we onze Tibetaanse, Boeddhistische cultuur kunnen behouden. Een land is anders dan een religie. Wat zijn we met een onafhankelijk Tibet als Chinezen naar Tibet blijven komen en wij een minderheid worden in ons eigen land? We vechten liever voor het behoud van onze cultuur om zo een bijdrage te kunnen leveren aan de internationale gemeeschap. Dat is onze logica op dit moment.
Wij streven wel naar een échte autonomie. Een autonomie die geldt in alle gebieden waar de Tibetanen leven, de Tibetaanse taal spreken en de cultuur beoefenen. China heeft al lijnen getrokken en spreekt over de ‘autonome Tibetaanse regio’. Ze erkennen ons dus, als Tibetaans volk. Waarom zou men dit historische gebied niet verenigen onder één administratie? En wat het regeringsbeleid ook is, laat het gelden voor heel het gebied.
Wanneer wij over ‘Tibet’ spreken, dan spreken wij wel over de drie Tibetaanse provincies. Wat sommige mensen ‘historisch Tibet’ en andere ‘Groot-Tibet’ noemen. Wanneer China over Tibet spreekt dan bedoelen ze de Autonome Tibetaanse regio, die ongeveer half zo groot is. Wij spreken over de grenzen die er waren tijdens de 7e, 8e, 9e eeuw. Over de gebieden waar men de Tibetaanse taal spreekt en waar men het Tibetaans Boeddhisme beoefent.
Kiezen voor een regering in ballingschap
Op 20 maart worden er verkiezingen gehouden voor de regering in ballingschap. Hoe worden die verkiezingen precies georganiseerd?
Elke 5 jaar hebben we verkiezingen voor de Tibetaanse politieke leider en voor het Tibetaans parlement in ballingschap. Er bestaan geen politieke groeperingen of politieke partijen. We hebben een eerste verkiezingsronde waarbij mensen hun kandidatuur kunnen indienen of mensen je kunnen nomineren. We hebben geen partijstructuren op dit moment, maar er zijn organisaties die deze individuen steunen.
Na die eerste ronde wordt het aantal kandidaten gereduceerd. Afhankelijk van het aantal behaalde stemmen schieten er enkele kanidaten over. Die eerste ronde vond vorig jaar in oktober plaats. Voor het politieke leiderschap schieten er nu twee kandidaten over. Op 20 maart volgt de beslissende, tweede ronde.
In Europa schieten er nog vier kandidaten over voor het parlement. Twee daarvan zullen uiteindelijk verkozen worden. In Amerika kiezen ze ook twee parlementariërs. In Australië, Japan en Taiwan hebben ze één stem om een lokale vertegenwoordiger voor het parlement te kiezen. Maar voor de politieke leider is het overal hetzelfde. Waar je ook bent, je hebt het recht om te stemmen voor de politieke leider als je een geregistreerde kiezer bent. Voor het parlement hangt het er meer vanaf waar je leeft.
Enkel de Tibetanen die zich buiten de grenzen van China bevinden kunnen stemmen. Uiteindelijk kan maar een kleine fractie van alle Tibetanen een stem uitbrengen. Ondergraaft dat niet het belang van de verkiezingen?
We zouden graag hebben dat de Tibetanen in Tibet ook konden stemmen. Maar als ze dat recht zouden uitoefenen, dan zouden ze in een erg moeilijke situatie kunnen belanden. China laat geen democratische beweging en vrijheid van meningsuiting toe. Stemrecht is een erg sterk politiek recht. De Chinezen zouden nooit toelaten dat Tibetanen hun eigen leiders kiezen. Ze laten zelfs hun eigen burgers niet toe om mensenrechtenorganisaties op te richten. De stemming is voor Tibetanen die in ballingschap zijn. In diaspora buiten Tibet.
Om te kunnen stemmen moet je kunnen bewijzen dat je Tibetaan bent. We baseren ons op het bezit van een ‘Groen boekje’. Tibetanen in ballingschap worden aangemoedigd om zich dat aan te schaffen. Het houdt een soort vrijwillige bijdrage in die gebruikt wordt om de Tibetaanse zaak te behartigen. Niemand wordt ertoe gedwongen, maar het dient wel als basis om te mogen stemmen. Daarnaast moet je ook een geregistreerde kiezer zijn. Als je je geregistreerd hebt en je trekt in het land waar je verblijft bij de verkiezingen naar de stembus, dan zal men daar je naam terugvinden. Anders kan iedereen komen en zeggen dat hij Tibetaan is.
Er is een groot bewustzijn over het belang van de verkiezingen en het democratisch proces op zich. Iedereen probeert een rol te spelen in het verduidelijken wie de kandidaten zijn. De Tibetaanse media hebben bijvoorbeeld een kort profiel gebracht van de verschillende kandidaten. Zodat de kiezers hen leren kennen. De twee kandidaten voor het politieke leiderschap zijn afgereisd naar de V.S., Canada, Indië… Om zichzelf voor te stellen en te praten over wat ze verwezelijkt hebben en wat ze willen doen. Sommige parlementariërs doen dat ook, maar dan ‘on a much lower profile’. Ze gebruiken vooral de sociale media (twitter, facebook, youtube..) en de normale mediakanalen om zich kenbaar te maken.
10 maart: vluchtelingen herdenken ‘tibetan uprising day’
Hebt u er een idee van hoeveel Tibetanen er zich buiten de grenzen van China bevinden?
Het is heel moeilijk om exacte cijfers te geven. Omdat mensen mobiel zijn en omdat Tibetanen die asiel krijgen vaak als ‘Chinezen’ geregistreerd staan. We schatten dat er ongeveer 80.000 à 100.000 Tibetanen in Indië verblijven. In België (dat waarschijnlijk de grootste Tibetaanse gemeenschap van Europa herbergt, nvdr) denken we dat er 3.000 Tibetanen of meer verblijven.
Op 10 maart trekken wereldwijd Tibetanen de straat op om ‘Tibetan Uprising Day’ te herdenken. Hoe speciaal is die dag voor u?
Als Tibetaan, niet als vertegenwoordiger van de Dalai Lama, zeg ik: “10 maart is de dag waarop we de moedige Tibetanen herdenken die in ’59 de straat op gingen om uit te schreeuwen dat ze niet langer onder Chinees bewind wilden leven.” Ze hadden er genoeg van dat het beleid de Tibetaanse identiteit en de autoriteit van de Dalai Lama ondermijnde. Ze hadden ook schrik dat de Chinezen de Dalai Lama –die uiteindelijk 7 dagen later in ballingschap vertrok- iets zouden aandoen.
China zei tegen de Tibetanen: “We komen jullie bevrijden.” Maar het was geen bevrijding. Het is zoals een bedrijf dat een ander bedrijf overneemt en tegen de mensen zegt: “We zullen jullie redden en dit en dat voor jullie doen.” Maar eigenlijk is het enige wat dat bedrijf wil ‘profit’ halen uit de overname.
