Er is een ontwerp van interprofessioneel akkoord met een loonsverhoging van 1,1 procent verspreid over twee jaar, bovenop de verwachte indexering en verhoging van de barema’s. Dat is weinig. Samen met de 0,8 procent van vorige keer compenseert het nog altijd niet de indexsprong die aan iedereen 2 procent inkomen kostte.

Maar zet dit akkoord af tegen de loonnormen van de voorbije jaren en je krijgt een ander verhaal. De laatste keer dat de lonen met meer dan een procent mochten stijgen, dateert al van 2006. Om een idee te geven hoe lang dat geleden is: op het moment dat dat akkoord gesloten werd, had hier nog niemand ooit gehoord van Obama en leefde Saddam Hoessein nog.

Tussen 2009 en 2014 werden de lonen – behalve een symbolische ecocheque en wat andere kruimels – zo goed als bevroren. Maar ook in 2006 zat er maar 1,2 procent extra in. Tien jaar lang hebben de werknemers dus geen stuk van de groeiende koek gekregen.

In de industrie steeg de productiviteit per uur de voorbije 20 jaar met 60 procent. Honderd werknemers produceren nu dus evenveel als 160 werknemers in 1995. Toch stegen hun uurlonen maar met 20 procent tijdens diezelfde periode.

Crisis

De loonnorm van 1,1 procent betekent dus wel degelijk een trendbreuk. Dat er nog eens een interprofessioneel akkoord (IPA) getekend wordt door alle vakbonden zou trouwens ook een gebeurtenis zijn. Dat is namelijk al geleden van het crisisakkoord van 2009. Voor de vakbonden en werkgevers zou het een opsteker zijn dat ze nog akkoorden kunnen sluiten tegenover een regering die niet hoog oploopt met het sociaal overleg.

Dit interprofessioneel ontwerpakkoord verlengt trouwens ook enkele SWT-stelsel waardoor bedrijven in herstructurering beroep kunnen blijven doen op brugpensioen op 55. Dat maakt het extra aantrekkelijk om deze keer wel de hand op te steken als het akkoord voorgelegd wordt aan de militanten van de vakbondscentrales.

Als er op die vele vakbondsbijeenkomsten toch tegengeprutteld zal worden, zal dat te maken hebben met het stugge harnas van de hervormde loonwet uit 1996. De regering heeft die een pak strenger gemaakt waardoor de loonmarge deze keer beperkt was tot 1,2 procent. De vakbonden hebben dus bijna de hele marge in de wacht gesleept tijdens de onderhandelingen, maar die marge was al heel klein door de aangepaste wet. De onderhandelaars moeten bijvoorbeeld voortaan een veiligheidsmarge inbouwen van minstens een half procent.

De nieuwe loonwet is trouwens nog niet eens gestemd maar de regering had al aangekondigd dat de wet met terugwerkende kracht zou gelden voor deze onderhandelingen.

Angst voor onrust

Vraag is waarom de werkgevers na jaren van pleidooien voor loonmatiging nu toch akkoord gaan met een stijging van 1,1 procent. De internationale politieke context is daar niet vreemd aan. De secretaris-generaal van de Oeso, Angel Gurria, waarschuwde vorige jaar nog voor het einde van de ‘open samenlevingen en economieën’ door de opkomst van populistische bewegingen. “Er is ambitieuze politieke actie nodig om groei van de productiviteit een duw in de rug te geven, om de lonen te verhogen en de ongelijkheid op de arbeidsmarkt terug te dringen”, zei hij aan de vooravond van de G20-top. Hij is niet de enige die een link legt tussen het besparings- en matigingsbeleid van de voorbije tien jaar en het succes van figuren als Trump en Wilders.

De Belgische werkgevers hopen met een akkoord een nieuw rondje sociale onrust te vermijden. Dat staat ook letterlijk in de tekst te lezen. Nieuwe besparingen tijdens de begrotingscontrole in het voorjaar en het opstellen van de begroting van 2018 zullen sowieso al voor spanningen zorgen.

Als het IPA dat deze week gesloten werd, het begin is van een nieuwe reeks loonstijgingen (die eventueel voor een stuk omgezet kan worden in arbeidsduurvermindering) dan is dit akkoord wel degelijk een trendbreuk. Het is alvast één noodzakelijk element om te ontsnappen aan dit donkere decennium.