Sinds het begin van de coronacrisis kropen verschillende studenten al in hun pen om de problemen in het hoger onderwijs aan te kaarten. Met de examens in aantocht roepen steeds luidere stemmen op om rekening te houden met de situatie. Kunnen we blijven doorgaan met de examens alsof er niets aan de hand is, alsof er geen wereldwijde gezondheidscrisis aan de gang is die ons leven heeft omgegooid?

Niet allemaal in hetzelfde schuitje

Mijn medestudenten en ik maken ons zorgen. Uit een enquête van Teleblok blijkt dat 28 procent van de studenten vreest door de crisis niet te zullen slagen. Bij eerstejaars is dat zelfs 36 procent. 65 procent kan geen goede structuur in zijn/haar dag aanbrengen. Iets minder dan de helft van de eerstejaars heeft vertrouwen dat het gaat lukken om de online lessen te begrijpen, tegenover 60 procent bij andere studenten. Drie vierde ervaart de werkdruk als zwaarder of veel zwaarder. Dit heeft ook invloed op het mentaal welzijn van studenten: 40 procent van de eerstejaarsstudenten heeft te kampen met angsten en 80 procent voelt zich eenzaam. “In ons hoger onderwijs voltrekt zich een stille ramp”, zegt ook Baerts collega aan de UGent Joris Meys.

Deze crisis heeft dus impact op alle studenten, maar niet iedereen zit in hetzelfde schuitje. Zij die echt de dupe zijn, dat zijn studenten in een moeilijke thuissituatie. Niet elke student heeft toegang tot een goede internetverbinding of een eigen computer, bovendien voldoen online lessen vaak niet. Je kan veel moeilijker of geen vragen stellen aan de prof of aan je medestudenten, livestreams vallen uit, … Kortom, een online les is geen volwaardige les.

Sommige studenten beschikken niet over een kot of een eigen ruimte waar je kunt studeren, maar zitten thuis met broers, zussen en ouders die telewerken. Andere studenten hebben ouders die technisch werkloos werden en te maken hebben met financiële moeilijkheden. Socio-economische factoren zijn altijd al een veel te grote voorspeller van de slaagkansen geweest, maar als we niet ingrijpen wordt die sociale ongelijkheid nog groter.

Voor iedereen een 20/20? Nee, wel formatieve evaluaties

De arbeidseconoom stelt goede vragen, maar settelt voor matige antwoorden. “De vraag is wat het alternatief is voor examens die effectief hetzelfde niveau als anders nastreven.” Een 20/20 voor iedereen, kan hij enkel bedenken. Zo wil hij een karikatuur maken van de studenten die de situatie aanklagen.

Het gaat niet om een 20/20 voor iedereen. Het gaat erom dat duizenden studenten hun leerstof niet onder normale omstandigheden kunnen verwerken. De eersten die hierdoor onterecht gaan buizen, zijn degenen met een slechte thuissituatie. Als de examens doorgaan alsof er niets aan de hand is, zal de sociale selectie en ongelijkheid in het onderwijs alleen maar toenemen.

Met Comac hebben we een beter voorstel. We moeten de examens vervangen door formatieve evaluaties. Wat betekent dat?

Eerst en vooral: dat betekent dat niemand buist door corona. Met formatieve evaluaties ligt het doel niet op certificeren, wel op het verwerken van de leerstof. Iedereen minimum een 10 dus, maar het examen wordt gebruikt om te meten waar de student nog leerstof moet inhalen. Om die eventuele tekorten in te halen worden bijlessen voorzien in de zomer en volgend academiejaar, en de cursussen volgend jaar moeten worden herzien zodat de inhaalbeweging niet in de weg komt te staan van de rest van de opleiding. We moeten studenten niet afstraffen, maar begeleiden.

Dit voorstel plukken we niet zomaar uit de lucht, het is gebaseerd op het rapport van 123 humane wetenschappers voor een humane exitstrategie. “Het enige wat de examens zouden meten is de toename van de ongelijkheden die worden veroorzaakt door de lockdown”, stellen ze. Alleen met formatieve evaluaties en voldoende begeleiding zorgen we ervoor dat iedereen de nodige leerstof verwerkt, zonder dat studenten buizen ten gevolge van een situatie waar ze niets aan kunnen doen.

Academici doen hun best … op een zinkend schip

Baert haalt terecht aan dat er veel druk ligt op proffen en academici. Proffen die hun uiterste best doen om hun lessen digitaal te geven, verdienen inderdaad ons respect. Maar het voelt wat aan als de muzikanten die bleven spelen, terwijl de Titanic zonk. Ze doen verder, terwijl studenten uit de boot vallen. Net als in de Titanic zijn de reddingssloepen niet voor iedereen toegankelijk. Wat hebben studenten aan digitale lessen als ze op te veel hindernissen stoten om de leerstof te kunnen verwerken? Niet veel.

Kwaliteitsvol onderwijs is meer dan enkele studenten te laten “excelleren” ten koste van zij die weggeselecteerd worden. Ons voorstel is niet gericht naar de proffen, maar naar het beleid dat tekortschiet. De crisis die zich vandaag afspeelt is ongezien, en vraagt ook ambitieuze maatregelen. De lat moet niet hoger voor de studenten, maar voor Ben Weyts. Alleen zo kunnen academici écht werk maken van kwaliteitsvol onderwijs.

Oneerlijk?

Volgens professor Baert is het niet de bedoeling dat de lat lager wordt gelegd voor de studenten, en dit omdat het “oneerlijk” zou zijn tegenover studenten die “de afgelopen weken alles op alles hebben gezet om hun examens op de best mogelijke manier voor te bereiden.” Dit is niet alleen fout, maar ook de wereld op zijn kop. Het is pas oneerlijk om studenten uit de boot te laten vallen door omstandigheden die ze zelf niet in de hand hebben. We moeten alle studenten de kansen geven om hun talenten te ontwikkelen, niet enkel zij die het geluk hebben de lockdown in comfortabele omstandigheden door te brengen.

Natuurlijk ga je je 18 behouden als je die hebt gehaald. En dan zijn bijlessen ook niet nodig. We kunnen ook hoge standaarden houden in ons onderwijs zonder studenten met een moeilijke thuissituatie weg te selecteren. De kwaliteit van ons onderwijs is gedaald door het online onderwijs en gaat dankzij formatieve evaluaties net stijgen, niet meer dalen. Bijlessen en ondersteuning zorgen net voor betere kwaliteit, niet enkel examens.

Studenten helpen elkaar zo veel mogelijk door deze moeilijke periode, maar er zijn structurele oplossingen nodig. De lat moet hoger voor het beleid, niet voor de studenten: het is aan hen om out-of-the-box-oplossingen te voorzien, net zoals in andere landen gebeurt, zodat de studenten niet de dupe worden van de crisis.

De visie van Stijn Baert op onderwijs is niet de onze. In plaats van excellentie voor de happy few, willen wij excellentie voor iedereen. Niet alleen voor mensen met een goede thuissituatie, maar iedereen. Dát is kwaliteitsvol onderwijs.

Lola Laenen van Comac