In de eerste maanden van dit jaar had ik met iemand uit de media een uitwisseling van gedachten over ‘confederalisme’. De vraag naar confederalisme zou geen grote rol gaan spelen bij de verkiezingen van 26 mei, vermoedde mijn gesprekspartner. Spijtig genoeg bleek die verwachting ijdele hoop. Wat we nu als Vlaamse regering zien aantreden, ademt één en al confederalisme uit. Of moet ik zeggen: de onbedwingbare drang om zoveel mogelijk bevoegdheden naar het Vlaamse niveau te trekken, ongeacht de vraag wat de Nederlandstalige Belgische kiezers daar eigenlijk van vinden. Was dat nu het thema dat de kiescampagne beheerste? Bij mijn weten totaal niet.

Tijdens de afgelopen decennia speelde onze politieke klasse het klaar om de ene na de andere staatshervorming door te voeren zonder hierover een grondig en nauwgezet debat te hebben met de mensen over wie het gaat: de Belgen, de kiezers, de burgers. Geen zorg: het was allemaal voor ons eigen goed, en het zou de werking van onze staat alleen maar beter maken. De architecten en staatkundige bollebozen susten en stelden gerust. Ondertussen weten we dat dit vaak praat voor de vaak was. Van een ‘samenwerkingsfederalisme’ was en is al te dikwijls géén sprake. Al te vaak stonden en staan politieke partijen tegenover elkaar met getrokken messen, zwaaiend met hun vlaggetjes. Op een aantal domeinen beginnen regels en spelregels te verschillen. Omdat de burgers fundamenteel anders denken? Sta me toe dit ten zeerste te betwijfelen.

Communautaire mangel

Soms is er reden om kwesties in dit land communautair te interpreteren – ook al vind ik dat geen gezonde ingesteldheid. Maar heel vaak wordt zo ongeveer alles door de communautaire mangel gehaald om aan de bevolking toch maar het idee te verkopen dat ‘Vlamingen’ en ‘Walen’ fundamenteel anders denken en oordelen over zowat alles, tot en met het geslacht der engelen. Nonsens.

Twee parlementariërs van Groen, Stefaan Van Hecke (Kamer) en Stijn Bex (Vlaams Parlement) legden deze week de vinger op de wonde, met een heldere opiniebijdrage. De regering-Jambon hoopt op een ‘nationalistische revolutie’ en kiest voor ‘nationalistische symboolpolitiek’. Denk ook aan de instrumentalisering van de openbare omroep VRT, die de Vlaamse identiteit – wat dat ook moge zijn – moet en zal uitdragen tot ze de kijkers en luisteraars hun strot uit komt. Wie wordt daar beter van? En wat met de vele belastingbetalers die van deze openbare omroep iets heel anders verwachten en die wel hechten aan België? Door een ‘Vlaamse minister van Justitie en Handhaving’ te voorzien, wordt (doelbewust) aangestuurd op een confrontatie of clash met de federale regering. Terwijl justitie vooral een federale (nationale) bevoegdheid is. In N-VA-kringen hopen ze om op termijn alles rond justitie te regionaliseren.

Dit laatste is maar één voorbeeld van de deloyale houding die de regering-Jambon (N-VA, Open Vld en CD&V) aanneemt. In een normale context van federalisme moeten alle niveaus goed (willen) samenwerken en niet aansturen op confrontaties. Dat is in dit geval uiteraard niet te verwachten. Deze gang van zaken bewijst nog maar eens de limieten van het federalisme en illustreert dat dit systeem in België eerder de geesten splijt dan ze verenigt. Dat kan en mag toch niet de bedoeling zijn? Eens te meer zou dit een flinke aansporing moeten zijn om maximaal te herfederaliseren en de regionale bollenwinkel zoveel mogelijk te minimaliseren. Alleen, een flink deel van de politieke klasse ziet dat blijkbaar anders. Al zijn opinies zoals die van Van Hecke & Bex wel een lichtpuntje; ook onder parlementairen is er (soms) nog gezond verstand te vinden. Niet alle parlementairen gaan tot in het absurde mee in het splitsingsdenken, dat voor sommigen een soort mantra of religie lijkt.

Grof schandaal

Ik acht het een grof schandaal dat we ettelijke staatshervormingen hebben moeten slikken en ondergaan zonder een ernstige consultatie van de kiezers en burgers, die daarover altijd het laatste woord hadden moeten krijgen. Aanpassingen van onze staatkundige structuren vergen in een democratie, zo meen ik toch, de instemming van een voldoende groot deel van de bevolking. Na een breed maatschappelijk debat! Idem dito voor de spelletjes die Jambon & bondgenoten nu denken te kunnen spelen met het federale niveau. Werden zij daarvoor verkozen? Vroegen de kiezers om zo’n kinderachtige, dwaze, identitaire opstelling? De partij van Jambon mag nog zo bij hoog en laag beweren dat ze België niet wil vernietigen, maar alles wat ze doet en zegt wijst precies op het tegendeel. Men moet de mensen niet voor onnozel houden. N-VA zou minstens de moed mogen hebben om eerlijk te vertellen wat hun agenda is. Een agenda die overduidelijk is voor al wie er anders over denkt.

Wat er nodig is, is een overleg en alliantie tussen vele Belgen – burgers en organisaties – rond een heel ander verhaal. Een positief verhaal, dat de troeven van België erkent en die wil valoriseren. Een verhaal waarbij we zoeken naar een staatkundige structuur die het hele land beter doet werken en die de geesten nader tot elkaar brengt. Werk maken van een serieuze en georganiseerde meertaligheid (overal) kan daarbij een grote hefboom zijn. De huidige situatie is materieel interessant voor een legertje aan politieke mandatarissen die allemaal aan hun trekken komen, maar ze dient het algemeen belang en het welzijn van de Belgen niet. Laat dat duidelijk zijn.

Foto: Hoeilander.be, Flickr / CC BY-NC-SA 2.0