Een oude dame met een grote zwarte bril die de helft van haar gezicht bedekt, staat te draaien en te keren bij aardappelhandel Henk Kruythoff om uiteindelijk zonder iets te kopen verder te schuifelen. Een marktkramer met shirt van Manchester United roept: “Drie horloges voor tien euro”, en een jonge gast met veel gel in zijn haar, verkoper van origineel Surinaams schepijs, roept niets, want is zijn lief aan het kussen.

Het is zaterdagochtend en de Nederlandse verkiezingen staan voor de deur, maar het Rotterdamse Afrikanerplein, op een paar honderd meter van de Erasmusbrug en De Kuip, het stadion van Feijenoord, laat het niet aan zijn hart komen.

Op de markt is het van hetzelfde vrolijk gewriemel en gekrioel in alle talen van de wereld als op andere dagen. We banen ons een weg door de mensenzee en klampen hier en daar iemand aan. Maar als verkiezingen de hoogmis van de democratie zijn, dan is Rotterdam-Zuid toch geen devoot koor. Linda moet niet van postjespakkers weten, Larbi mag niet stemmen, en een Spaanse furie verklaart dat ze niet kiest wegens zelf al door Jehova uitverkoren.

De marktgangers die wel honderduit praten hebben het over hun werk, hun uitkering, hun ziekteverzekering, hun pensioen. Het zijn toevallig de thema’s van de SP (Socialistische Partij), die hier prominent op de markt rondloopt.

De wonderboy van Europees links

Die SP is de wonderboy van West-Europees links. Van maoïstisch schoffie uit Oss tot grote jongen in Den Haag: vorige maand voorspelden peilers zelfs even dat de partij de verkiezingen zou winnen. “De SP groeit omdat de mensen heel goed beseffen dat het straks gaat om de vraag: liberaal of sociaal”, meent Tweede Kamerlid Sadet Karabulut, zesde op de SP-lijst en hier op de markt verkiezingsflyers en sponzen in de vorm van een tomaat distribuerend.

“Een halt aan het beleid dat miljarden in de banken blijft pompen, een betere verdeling van de rijkdom, de marktwerking uit de gezondheidszorg, de huurprijzen omlaag: iedereen weet waar wij voor staan.”

Liberaal of sociaal: je hoeft geen doctoraat politicologie te hebben om te zien welke richting de vloot van Piet Hein op dit moment uitvaart. Nederland lijkt steeds meer op Duitsland. Er kwam een verhoging van het eigen risico in de zorg, een optrekking van de pensioenleeftijd boven de 65 en de BTW ging omhoog naar 21 procent.

En daarnet, tussen de fetakaas en olijven en noten in allerlei soorten en maten, vertelde een vrachtwagenchauffeur met bijna dertig jaar dienst ons nog wat zijn baas vanaf 2014 maar moet doen om hem te ontslaan: zes maanden loon uitbetalen. In de vorm van opleidingskosten. Daarmee mag onze vriend zich dan herscholen tot bakker of krantenboer. Hij kan ook uitzendarbeider worden, Oranje is de kampioen van de uitzendsector.

De SP heeft het debat weer naar links geduwd. De extreemrechtse Geert Wilders (PVV), vorige verkiezingen nog dé man, zit nu aan de tafelrand. “Wilders heeft concessies gedaan, beloftes gebroken en de zaak verkloot”, zegt Karabulut, terwijl ze een reporter van L’Humanité teken doet dat hij even moet wachten. “Maar bovenal is het crisis, het gaat helemaal niet om de islam, het thema van de PVV. Nu, vergis je niet, hij zal zijn stemmen nog wel halen. Uitgeteld is Wilders niet.”

En ze voegt er aan toe dat haar partij en de PVV geen communicerende vaten zijn. “Wij zijn blij met elke stem, ook als die van kiezers van Wilders komt. Maar electoraal zit de concurrentie wellicht vooral bij de PvdA.”

De klassieke sociaal-democratie staat wat verderop in de septemberzon te puffen. In de peilingen heeft de PvdA de SP voorbijgestoken. Tot opluchting van velen, ook van Seyit Yeyden, de PvdA-districtsburgemeester van Feijenoord die ballonnen uitdeelt bijna even rood als de blos op zijn kaken. Hij vindt de SP sociaal sterk, maar economisch zwak.

“Je moet ze wel eerst verdienen”, zegt hij, terwijl hij met duim en wijsvinger het universele gebaar maakt. “En er kan maar zoveel buitengaan als er binnenkomt”. Zijn relaas over creatief bestuur, keuzes maken en die uitleggen aan de bevolking klinkt wat vermoeiend. Maar we begrijpen waar hij naar toe wil: de PvdA is een ervaren herder, de SP een jonge zotte hond.

Emile Roemer en The Texas Chainsaw Massacre

‘s Middags slenteren we terug de Maas over, naar de andere kant van de stad, naar het Rotterdam van buildings en beton. Een helikopter cirkelt als een krijsende ijzeren vogel rond de Erasmusbrug, het zijn Wereldhavendagen. Die trekken meer volk dan het verkiezingsdebat met zeven Tweede Kamerkandidaten op het Stadspodium aan de Laurenskerk.

Een D’66’er met een hoog voorhoofd stelt voor de huurprijzen op te trekken omdat het dan tenminste interessant is om sociale woningen te bouwen. Een man morst bier. Presentator Prem Radhakishun houdt er de moed in en kondigt aan dat er na het debat nog gelegenheid tot speeddaten met de kandidaten is. Er is hoop en al veertig man komen opdagen.

We doen ons beklag tegen Leo de Kleijn, fractieleider van de SP in de Rotterdamse gemeenteraad en negentiende op de lijst voor de Tweede Kamer. “De politiek is momenteel gewoon niet populair”, riposteert hij.

“Veel mensen hebben het gevoel dat het toch niks uitmaakt, of ze nu door een hond of door een kat gebeten worden. Ze hebben wel in de gaten dat de economische crisis en de bezuinigingen hen raken of zullen raken. Maar het vertrouwen in oplossingen, in de mogelijkheid van een uitweg, is klein.” Dat de SP wel mensen begeestert komt volgens De Kleijn omdat zijn partij als ‘anders dan de rest’ wordt gepercipieerd.

Toch besliste de laatste weken, zo blijkt uit de peilingen, nogal wat volk dat vorige maand nog voor SP wilde stemmen dat straks niet te doen. De Kleijn vertelt over het linkse gezicht dat de PvdA zich de laatste tijd weer aanmat. Maar ook over de voorzitter van de patroonsorganisatie, die het SP-programma ‘gru-we-lijk’ noemde, het cravattentijdschrift Quote dat SP-leider Emile Roemer met een kettingzaag afbeeldde, en de dagelijkse tackles van De Telegraaf – met beide voeten vooruit.

Een mens vraagt zich af waar die verbetenheid vandaan komt. Een van de kernpunten van Roemer is begot een sociaal pact om er met werkgevers en werknemers, allemaal samen, de schouders onder te zetten. Dat zo’n alliantie nu niet bepaald op klassenstrijd rijmt, merken we op.

De SP-kandidaat rolt op zijn gemak een sigaret en kopt vervolgens als een volleerde spits de voorzet binnen. “Eigenlijk hebben wij een sociaal-democratisch programma”, steekt hij van wal. “Je kan in de huidige context zeggen: een links sociaal-democratisch programma, omdat het ook duidelijk stelling neemt tegen de neoliberale politiek van Europa. Maar als je het vergelijkt met het programma van oud-PvdA-premier Joop den Uyl in de jaren zeventig dan is dat van de SP vandaag een stuk rechtser.”

Hij ziet onze verbazing en lacht. “Al die aanvallen op de SP bevestigen het beeld dat je anno 2012 met een sociaal-democratisch programma flink wat angst bij de burgerij kan wekken.” 

Het haar van Samsom

Bij een pitaman aan het station eten we voor de prijs van een pakje tabak een vegetarische roti. We installeren ons op een paar meter van een tafel met vier man, en horen dat de PvdA volgens de laatste peilingen op 35 zetels komt. Waarmee de partij van Samsom voor het eerst de VVD van premier Mark Rutte bij beent.

In de Volkskrant lezen we: “Wat is het geheim van Diederik Samsom? Begin bij zijn partijgenoten niet over zijn donshaar, zijn stropdas of zijn stem – die tijdens zijn publieke optredens toch zeker een paar tonen is gezakt. Dat helpt misschien allemaal een beetje, zeggen ze, maar je wint er geen verkiezingen mee.”

Thomas Blommaert

Thomas Blommaert is assistent-uitgever bij uitgeverij EPO en auteur van ‘Ik was nog nooit in Zelzate geweest’, over de neergang in dat fabrieksdorp van de (Vlaamse) SP.A en de opgang van de (Belgische) PVDA.

Lees morgen een interview met SP-Tweede Kamerkandidaat en SP-fractievoorzitter in de Rotterdamse gemeenteraad Leo de Kleijn.