Op 2 juni raakten drie Syrische raketten het Libanese grondgebied in het Bekaa-district. Diezelfde dag zijn in Libanon volgens Libanese veiligheidsbronnen gevechten uitgebroken tussen de sjiitische beweging Hizbollah en Syrische rebellen.

Raketaanvallen uit Syrië hebben de voorbije weken al enkele Libanese slachtoffers gemaakt. Syrische rebellen hebben verklaard verantwoordelijk te zijn voor de recente raketaanvallen, die een reactie zouden zijn op de toegenomen inmenging van Hizbollah in het Syrische conflict.

Volgens een verklaring van Hizbollah-voorzitter Hassan Nasrallah zou de inmenging van zijn partij dan weer noodzakelijk zijn om Libanon te verdedigen tegen fundamentalistische rebellen in Syrië. In een toespraak beschreef Nasrallah hen niet alleen als een gevaar voor Hizbollah zelf, maar ook voor de hele Libanese bevolking.

Officieel distantieert de Libanese regering zich van het conflict in Syrië, in een poging om Libanon niet bij de burgeroorlog te betrekken. In realiteit blijkt dat een onmogelijke opgave te zijn: voor een aantal Libanese groeperingen, niet het minst voor Hizbollah, staat er te veel op het spel.

Libanese strijders in Syrië

Hizbollah schaart zich al sinds het begin van de crisis achter het Syrische regime van president al-Assad, maar in mei 2013 verkondigde voorzitter Nasrallah voor het eerst openlijk dat de partij strijders naar Syrië stuurt om mee te vechten tegen de rebellen.

Dit is een belangrijke kentering in het officiële standpunt van Hizbollah, met mogelijk verregaande gevolgen voor de veiligheidssituatie in Libanon.

Vooral in de strategisch gelegen Syrische stad Qusair, dicht bij de Libanese grens, zijn Hizbollah-strijders actief bij de oorlog betrokken. Qusair was in handen van Syrische rebellen, maar is intussen het strijdtoneel geworden van bloedige gevechten tussen beide partijen. Duizenden inwoners hebben de stad al verlaten om aan de vuurgevechten te ontsnappen.

Nasrallah stelt dat zijn partij genoopt is om in Syrië mee te vechten omdat de ‘takfiris’ die er tegen het regime strijden een gevaar vormen voor de hele Libanese bevolking (takfiris zijn moslims die zich aan zeer strikte geloofsregels houden en die iedereen die ervan afwijkt als ongelovige beschouwen).

Geopolitieke context van de Syrische crisis

De betrokkenheid van Hizbollah hangt echter ook samen met de geopolitieke context waarin de Syrische crisis zich afspeelt. De regio is namelijk verdeeld tussen een pro-Amerikaans, ‘gematigd’ kamp met Saoedi-Arabië als koploper en een pro-Iraanse ‘As van Verzet’ waarin Iran, Syrië en Hizbollah de hoofdrolspelers zijn.

Hizbollah rekent op de steun van Syrië en Iran, waardoor de val van het Syrische regime voor deze partij een politieke ramp zou kunnen betekenen. Er staat dan ook veel op het spel voor Hizbollah, wat haar directe betrokkenheid bij de Syrische crisis verklaart.

Daarnaast vreest de partij dat het antiregimesentiment dat bij de vele Syrische vluchtelingen in Libanon leeft, zich tegen haar zou kunnen keren.

Intussen vechten ook soennitische Libanese salafisten mee aan de kant van de Syrische rebellen. Zo riep de salafistische imam Ahmad al-Assir in april zijn geloofsgenoten op om de rebellen in Qusair te gaan versterken. Hij richtte hiervoor de ‘Vrije Verzetsbrigades’ op, die intussen volgens een verklaring van al-Assir al actief meevechten in Syrië.

De directe betrokkenheid van zowel Hizbollah als Libanese salafisten in Syrië is een onrustwekkende ontwikkeling die Libanon in de burgeroorlog dreigt mee te sleuren.

Libanon is namelijk niet zozeer als staat betrokken, het zijn veeleer afzonderlijke en rivaliserende Libanese groeperingen die zich in het conflict mengen. Volgens een rapport van de International Crisis Group (ICG) is er een reëel gevaar dat deze Libanese strijders het gevecht naar hun thuisland zullen meenemen.

Voorvallen zoals de raketaanvallen uit Syrië tonen aan dat het geweld nu al met regelmaat de grens naar Libanon oversteekt.

Zwakke staat

De Libanese staat is intussen te zwak om de veiligheid van zijn burgers te kunnen garanderen. De macht ligt in Libanon namelijk vooral bij de grotendeels sektarische politieke partijen. Tegelijkertijd zijn het diezelfde partijen die de staat controleren en dus verantwoordelijk zijn voor het onvermogen van de staat om voor zijn bevolking in te staan.

De Libanese politieke partijen zijn bovendien verdeeld tussen de 8 maart-beweging en de 14 maart-beweging, twee rivaliserende blokken die ook over de burgeroorlog in hun buurland sterk tegengestelde standpunten innemen. De 8 maart-beweging schaart zich achter het Syrische regime, terwijl de 14 maart-beweging datzelfde regime liever ziet vallen.

De politieke situatie in Libanon is door de sterke verdeeldheid die er heerst, nooit echt stabiel te noemen, maar staat nu onder toegenomen druk. De parlementsverkiezingen die voor juni gepland waren, zijn voor minstens 16 maanden uitgesteld als gevolg van een politieke impasse.

De beslissing om de verkiezingen uit te stellen, kreeg uit verschillende hoeken kritiek vanwege het ondemocratische karakter ervan. Volgens Nabih Berri, de voorzitter van het parlement, was de maatregel noodzakelijk wegens de veiligheidssituatie in Libanon.

Syrische vluchtelingenstroom

Niet alleen de betrokkenheid van gewapende strijders ondermijnt de stabiliteit in Libanon, ook de grote toestroom van Syrische vluchtelingen veroorzaakt meer en meer problemen. Op 9 mei 2013 stond de teller al op zo’n 463.000 Syrische vluchtelingen in Libanon.

Volgens UNHCR, het vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties, leven veel Syrische vluchtelingen in Libanon in mensonwaardige omstandigheden. Het agentschap beschikt naar eigen zeggen niet over het nodige budget om aan alle vluchtelingen voldoende hulp te verschaffen.

De vluchtelingenstroom veroorzaakt, naast problemen zoals stijgende huizenprijzen en een toenemende criminaliteit, ook maatschappelijke en politieke spanningen.

Het merendeel van de Syrische vluchtelingen zijn soennieten die tegen het regime van president al-Assad gekant zijn, wat onder meer onrust veroorzaakt bij Hizbollah.

Daarnaast heeft de toestroom van overwegend soennitische Syriërs ook een invloed op de sektarische verhoudingen in Libanon. Dat leidt tot spanningen, omdat in Libanon een confessioneel politiek systeem geldt waarbij de verdeling van de politieke macht op een sektarische leest geschoeid is. Vooral de christenen maken zich zorgen over de demografische veranderingen als gevolg van de vluchtelingenstroom.

De meeste Syrische vluchtelingen komen in overwegend soennitische gebieden in Libanon terecht, maar ook daar leidt hun aanwezigheid steeds vaker tot onrust. Veel Libanezen vrezen namelijk voor hun veiligheid, terwijl Syrische vluchtelingen klagen over de onrespectvolle behandeling en uitbuiting waarmee ze in Libanon te maken krijgen.

In haar rapport roept de ICG de donorgemeenschap op om 1 miljard dollar te voorzien voor de opvang van vluchtelingen in Libanon. Dat bedrag zou nodig zijn om de vluchtelingencrisis het hoofd te kunnen bieden. Daarnaast raadt het rapport de golfstaten, de VS en de EU aan hun visumregels te versoepelen om de druk op Libanon als opvangland voor vluchtelingen te verminderen.

Een nieuwe Libanese burgeroorlog?

Libanon is altijd al zeer gevoelig geweest voor regionale invloeden en in het bijzonder voor gebeurtenissen in buurland Syrië. Dat de Syrische burgeroorlog ook in Libanon voor onrustwekkende problemen zorgt, komt dus niet als een verrassing.

Een herhaling van de bloedige Libanese burgeroorlog die in de jaren zeventig en tachtig talloze levens verwoestte, zou voor de Libanese bevolking een ware nachtmerrie zijn. De beslissing van de EU om het wapenembargo tegen de Syrische oppositie op te heffen, is in die context dan ook des te meer onverantwoordelijk te noemen.

Door wapenleveringen mogelijk te maken, draagt de EU namelijk niet alleen bij tot een verdere escalatie van het geweld in Syrië zelf, maar zet ze ook de toekomst van Libanon op het spel.