Arno liet recent in een publiciteitsadvertentie voor een nieuwe auto weten dat hij zelf geen vierwieler heeft. “It’s breaking my heart”, aldus de rockzanger. De stelling bevestigt de goddelijke status van de auto en het overheersende waanidee dat leven zonder een ernstige sociale handicap is. Leven zonder eigen auto is wel degelijk mogelijk. Ikzelf (55) heb er nooit één gehad en moet beroepshalve toch wel elke dag ergens in Vlaams-Brabant of daarbuiten zijn. Niemand in het drukke gezin – vijf kinderen! – dat ik bijna 15 jaar aangevoerd heb heeft er ooit een probleem over gemaakt.
Sinds mijn ex enkele jaren terug samenwoonde met iemand die wel een auto had is het echter veel moeilijk om mijn twee jongste kinderen te overtuigen om ergens naartoe te trekken met de fiets, de bus, te voet. Het doet denken aan wat er gebeurt met een baby als je die voor het eerst iets gesuikerd te eten of te drinken geeft.
Eerst iets over het maatschappelijke kostenplaatje van King Car. “Ca fait moins peur de mourir a plusieurs”, zingt Arno. Op 17 augustus 1896 in Londen stierf Bridget Driscoll als eerste in een auto-ongeval. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie vallen er jaarlijks wereldwijd 1,2 miljoen doden en 20 a 50 miljoen gewonden in het verkeer. 46 procent van de verkeersdoden zijn zwakke weggebruikers zoals voetgangers en fietsers. Het verkeer zorgt ook voor lawaaioverlast. Recent onderzoek uit Duitsland wees uit dat 2 procent van alle hartaanvallen vermeden kan worden als het geluidsniveau in woongebieden onder 65 dB(A) blijft. Thans woont echter 20 procent in wijken waar dat niet het geval is. Ook de stress achter het stuur zorgt voor hartproblemen. Luchtvervuiling afkomstig van verkeer is jaarlijks verantwoordelijk voor ruim 100.000 vroegtijdige overlijdens in West-Europa en 1.750 in Vlaanderen. Het fijn stof, voor één derde afkomstig van dieselwagens, kost de Vlaming 3 gezonde levensjaren. De autoverslaving zorgt er ook voor dat mensen veel minder bewegen.
Vervoer neemt bovendien 1/4e van de broeikasgassen voor zijn rekening die wereldwijd worden uitgestoten. Voor Maestro Auto werden bovendien enorme oppervlakten gebetonneerd. Het wegennet was in 2006 in ons land 152.256 km lang. De kosten voor aanleg, onderhoud, politiebewaking en dergelijke zijn enorm. Het prijskaartje van de files in Vlaanderen wordt voor 2008 geraamd op 61 miljoen euro. Er komt evenwel nog geen einde aan de groei van het Belgische wagenpark. Op 1 augustus 2008 bestond dat uit 6,4 miljoen voertuigen, 120.000 meer dan het jaar voordien (+1,9 procent). In vergelijking met 1977 is er sprake van een bijna-verdubbeling. Op 1/8/2008 reed in ons land één auto per 2,08 inwoners rond, in 1977 was dat nog maar één per 3,55. De gemiddelde uitgaven voor de aankoop van voertuigen stegen in ons land in de periode 1978-2005 van 471,15 tot 1.681,07 euro (+234,9 procent) per huishouden.
Leven zonder eigen auto is best mogelijk. Ik wed met iedereen dat ik zonder gebruik te maken van een auto in een niet zoveel langere tijdspanne dan met de auto overal in Vlaams-Brabant kan geraken en dit tegen een veel lagere kostprijs. Om je te verplaatsen zonder eigen auto heb je de keuze tussen een heel gamma van transportmiddelen, waaruit je naargelang de aard van de verplaatsing de juiste keuze moet maken. Laten we even een opsomming maken. Je kan te voet gaan, rolschaatsen of skeeleren, de fiets, moto, trein, bus of tram nemen, je fiets op de trein zetten, de taxi nemen, met de auto van een vriend of collega meerijden of – aan te raden bij mooi weer – “autostop” doen. Dit veronderstelt natuurlijk dat je op bereikbare afstand gaat wonen van een trein- of bushalte of. Ook op verlof gaan met je hele gezin is best mogelijk zonder auto als je voor een locatie kiest die goed bereikbaar is met het openbaar vervoer. Voor mensen met een rijbewijs is er de mogelijkheid van autodelen.
Is je verplaatsen zonder auto in alle omstandigheden mogelijk? Natuurlijk niet. Als je heel laat ergens in “een place of nowhere” uitgaat en er is geen openbaar vervoer of hotel in de buurt moet je natuurlijk rekenen op een of ander gemotoriseerd tuig om weg te geraken, zij het een taxi, een auto van vrienden, de scooter… Ook voor het doen van grote boodschappen is een taxi soms aangewezen. De prijs die je zal moeten betalen voor hotel, taxi, autodelen… schrikt misschien in eerste instantie af, maar zal op jaarbasis vanzelfsprekend veel goedkoper uitvallen dan het hebben van een eigen auto. Je kan zonder eigen auto niet altijd alles, maar er blijven op elk moment steeds vele boeiende alternatieven over die je wel kan doen.
Naar schatting 1 op 5 van de Belgische huishoudens bezit geen eigen auto. Hun leven loopt natuurlijk des te lekkerder naarmate de overheid in een goed openbaar vervoer voorziet, veilige fiets- en voetpaden aanlegt, taxi’s en bij uitzondering ook hotels niet te duur uitvallen en je vrienden en vriendinnen hebt waarop je af en toe beroep kan doen voor een ritje met de auto. Filosoof Ivan Illich kwam al in de jaren ’70 tot de verrassende conclusie dat als je alle tijd optelt die een auto vereist en deelt door het aantal kilometer dat er effectief gereden wordt je uitkomt op een gemiddelde snelheid van … 8 km per uur. Bij de berekening van het aantal uren telt men zowel het aantal dat men achter het stuur doorbrengt als de gepresteerde arbeidsuren waarmee auto, benzine, banden, tolgeld, verzekeringen, belastingen, bekeuringen… betaald worden.
Luc Vanheerentals
Freelance journalist
