Aan deze twee zinnetjes hangt Patrick De Witte (nvdr: hoofdredacteur P-magazine) zijn repliek ‘Is ‘babe’ dan zo vrouwonvriendelijk?’ (De Standaard, 22 augustus) op.

Als een man die deze ‘onschuldige’ foto’s wel blijkt te smaken (“mooi meisje. Veel te jong voor mij, maar toch: mooi”), kwam De Wittes reactie ons voor alsof hij eigenlijk vooral gezegd wil hebben: vergelijk ons gezonde Belgische mannen niet met de mannen uit DIE documentaire.

Daarmee wil de hoofdredacteur de interessante vraag ontwijken of het fenomeen van de ‘bikinibabes’ niet ‘part and parcel’ zijn van eenzelfde seksistische logica. Het wikken en wegen over ‘echt’ en ‘onschuldig’ seksisme maakt wederom duidelijk hoe diep seksisme in onze samenleving ingebakken zit.

Met de term ‘bikinibabe’ valt het volgens De Witte bijvoorbeeld best mee. Het is afgeleid van het koosnaampje ‘baby’ uit liefdesliedjes en bovendien, zegt hij, krijgt P-Magazine wekelijks mails binnen van meisjes die zichzelf aanbieden voor een ‘babe-shoot’. Hij komt zo vrolijk aanzetten met hét neoliberale argument waarachter we ons graag verstoppen: keuzevrijheid. Dat deze meisjes “ervoor kiezen om in het openbaar, op een festival, in badpak rond te lopen” is duidelijk.

Als u de media erop naslaat, zal u zien dat het prachtweer en de ontspannen sfeer ook massa’s jongens ertoe bewoog het t-shirt thuis te laten. Naar een rubriek over de Pukkelpop 2012 speedo-bink konden we echter fluiten. Deze courante asymmetrie daargelaten, moeten we ons afvragen of het oké is om foto’s van schaars geklede medemensen – vrouwen over het algemeen – op het internet te gooien.

Terugfluiten

Jonge vrouwen in bikini afbeelden zonder hun toestemming kan niet. Dat zeggen wij niet, dat stellen de regels van de journalistieke beroepsethiek. De journalist moet zichzelf en het doel van zijn handelen bekend maken; stelt hij zijn gesprekspartner niet op de hoogte, dan zorgt hij ervoor dat de betrokkene niet identificeerbaar is (Code van de raad voor de journalistiek, Art. 17).

Nu kun je zo’n afspraken tussen journalistenverenigingen, uitgeversfederaties en grote mediahuizen nog naast je neerleggen, wetgeving laat zich minder omzeilen. Het portretrecht stelt dat personen niet zonder hun toestemming afgebeeld mogen worden. Wel moeten ze soms gedogen dat ze herkenbaar zijn bij publicatie van een foto van een openbare manifestatie. Op voorwaarde dat het recht op privacy niet geschonden wordt en de foto geen ongewilde associatie oproept.

En dan gaat dat ook om associaties als ‘enjoy de batterij babes’ bijvoorbeeld. De wetgever heeft die regel ingesteld. Dat zegt dus ook iets over waar we als samenleving aan hechten.

Maar De Witte lijkt te redeneren dat  de gefotografeerde bikinimeiden daartoe ongetwijfeld tóch toestemming zouden verlenen. Velen ongetwijfeld wél – geflatteerd, of gewoon slecht voorbereid op zo’n vraag. Betekent dit dat er in dit geval maatschappelijk niets aan de hand is, zoals De Witte meent? Het Vrouwen Overleg Komitee (VOK) denkt van wel.

Wat betekent het wanneer een jonge vrouw zich voor een ‘babe shoot’ aandient bij een mannenblad? Hoewel de omvang van geseksualiseerde beelden van vrouwenlichamen in de media de laatste decennia enorm toenam, werd er weinig onderzoek gedaan naar de effecten hiervan op de beleving van de vrouwen in kwestie.

Aanwijzingen hiertoe zijn te vinden in mijn masterscriptie. Ik onderzocht hoe vrouwen die in de jaren 1980 voor de Nederlandse Playboy poseerden, hierop terugblikken. Hieruit bleek dat de meesten er niet bij stilstonden hoe deze beslissing hen zou blijven achtervolgen.

Hoewel zij aangaven dat zij er als jonge vrouw zelf voor kozen om te poseren, was het niet aangenaam om hier later, in andere contexten mee geconfronteerd te worden. Wanneer zij het circuleren van deze foto’s niet konden controleren, zeker wanneer het om foto’s ging die zij zelf té vonden, beleefden zij dit negatief. Door de aard van het internet valt het verspreiden van beeldmateriaal vandaag echter niet meer te controleren.

I got you, babe

Natuurlijk zijn de foto’s van de zogenaamde bikinibabes van een andere aard dan Playboy. Maar dat we zo in de ban zijn van vrouwen in bikini en hen anders bekijken dan een man met ontbloot bovenlijf, zegt iets over seksisme vandaag.

Over hoe in ons vrije Westen vrouwenlijven altijd en overal blootgesteld worden aan oordelen. Het is een niet-aflatende keuring, door mannen en vrouwen vrij rücksichtslos bedreven overigens. Dat legt ongeschreven, maar bindende ‘spelregels’ op aan vrouwen. Speel je het spel mee, dan word je erop gepakt; doe je dat niet, dan ben je ook gezien.

Je moet ziende blind zijn om naast de impact daarvan te kijken. Dit culturele gebruik is typisch voor een maatschappij die dit scannen van vrouwen op hun seksuele aantrekkelijkheid en punten ter verbetering in de hand werkt. Jij kunt beter en bevalliger, luidt de commerciële mantra: je BBB, je huid en haar, je body mass …

Een evolutie die ook steeds jongere meisjes in haar greep heeft en stilaan ook mannen als wingewest ontdekt. Het VOK hoopt dat het debat daarover eens ten gronde gevoerd wordt.

We geloven allemaal graag van onszelf dat we vrij van seksistische en etnische reflexen zijn. En wij geloven best dat De Wittes dochter en haar vriendinnen het woord babe verre van beledigend vinden. Maar of dat bewijst dat dit land anno 2012 vrij is van seksisme? En dat in zo’n post-seksistische samenleving ongevraagd bikinifoto’s op het internet kunnen worden gegooid?

Marjolein Van Bavel en Nathalie De Bleeckere

Marjolein Van Bavel is masterstudente geschiedenis aan de Universiteit Antwerpen en lid van het Vrouwen Overleg Komitee (VOK) en Nathalie De Bleeckere is bestuurslid van het Vrouwen Overleg Komitee.