Hoe komen mensen er toe om brand te stichten in een opvangplaats voor mensen die hun land ontvluchten omdat het politiek, economisch en menselijk niet langer gastvrij is? Dit is een onmenselijke daad! We kunnen proberen de individuele motieven te begrijpen. Maar toch maakt deze brand in Bilzen duidelijk deel uit van een toename van racisme als sociaal fenomeen. Wij menen daarom dat het tijd is om de verantwoordelijken voor dergelijke daden aan de kaak te stellen.

Ongecompliceerd en groeiend racisme

Velen van ons waren geschokt door deze criminele daad die het centrum voor toekomstige asielzoekers in Bilzen trof. Onze verbazing was nog groter toen we kennis kregen van de opmerkingen van een deel van de publieke opinie. De wens om migranten te vermoorden is een ernstige, niet te verdedigen mening.

Moeten we verbaasd zijn als het nieuws dat iedereen bereikt vol racistische feiten zit? Denk bijvoorbeeld aan de negatieve beledigingen in voetbalstadions, hakenkruisen in de straten van Ganshoren en op een minimarkt in Brugge, de racistische en homofobe beledigingen die een brandweerman in opleiding heeft ondervonden …

Deze daden moeten niet als een geïsoleerd fenomeen gezien worden, maar als onderdeel van een meer mondiale realiteit: ongecompliceerd en groeiend racisme. Het vuur, het applaus en de opmerkingen die daarop volgden waren dus niet het resultaat van “onevenwichtige” mensen, maar het resultaat van deze voortdurende trivialisering van racistische uitlatingen. Laten we onszelf niet voor de gek houden: door passief of onverschillig te blijven tegenover de verspreiding van haat in al zijn vormen, aanvaarden we de facto dat we onze samenleving naar het ergste zien evolueren.

Tussen angst en anders zijn

Dit is een ernstig moment. Naast de hierboven genoemde feiten moeten andere indicatoren alle burgers waarschuwen. België is het Europese land met de grootste discriminatie op de arbeidsmarkt (2). Ook de sociaal-professionele integratie van mensen van buitenlandse afkomst en migranten is rampzalig (3). En wanneer zij een baan vinden, wordt die meestal gedegradeerd tot de meest achtergestelde banen op de arbeidsmarkt.

Migrantenvrouwen lijden nog meer onder deze situatie, ondanks de vereisten van gender-mainstreaming of het Verdrag van Istanboel. In een land waar secularisme en nationalisme de nieuwe voorwendselen zijn voor vervreemding en uitsluiting, wordt bij politiecontroles of huiszoekingen veel gebruik gemaakt van etnische profilering. Migranten of mensen van buitenlandse afkomst, zelfs van de derde generatie, en zelfs burgers die hen in huis opvingen, hebben eronder geleden.

Het geweld van de politie is een groeiende trend, zoals blijkt uit de recente dood van de jonge Mehdi, de dood van de kleine Mawda die in 2018 door politievuur om het leven kwam, geweld tegen de Moad en recente klachten over geweld tijdens gedwongen repatriëringen. Het lijkt alsof we de lessen niet getrokken hebben uit de dood van Kenza Isnasni’s ouders (Ahmed en Habiba), of Semira Adamu.

Hoe is het zover kunnen komen? Is het gewoon de “angst voor het onbekende”? Nee. We kunnen onze ogen niet sluiten voor de tragische gevolgen van bepaalde politieke en mediadiscussies die deze angsten hebben aangewakkerd. We hebben vooral racisme in al zijn vormen gelegitimeerd, en in het bijzonder anti-migranten racisme, islamo-fobie, roma-fobie, negro-fobie (4) en antisemitisme. Politici moeten ophouden op deze manier met vuur te spelen.

We zijn getuige van een echt proces van ‘het anders zijn’ tegenover migranten en hun nakomelingen. Dit proces is een sociologisch en psycho-sociologisch mechanisme dat bestaat uit het creëren van verschillende en hiërarchische groepen binnen een samenleving, wat in het slechtste geval leidt tot een ontmenselijking van het anders-zijn.

Politieke verantwoordelijkheid

Zowel de individuele als politieke verantwoordelijkheid zijn bespreekbaar, maar we kunnen ze niet op gelijke voet stellen. In dit opzicht moet de laatste affiche van het Vlaams Belang, die suggereert dat de verantwoordelijken voor pedofiele aanrandingen buitenlanders zijn, ons waarschuwen. Uit onderzoek blijkt heel duidelijk dat de meerderheid van de verkrachtingen plaatsvindt in de directe omgeving van het kind. Wat is dan het doel van het VB, zo niet om racistische vooroordelen tegen migranten en hun nakomelingen als zondebokken te besluipen.

Nog zorgwekkender is dat Vlaams extreemrechts geen monopolie heeft op racistische praktijken. Tijdens de vorige regeringsperiode, waarin Theo Francken (N-VA) de functie van staatssecretaris voor Asiel en Migratie bekleedde en Jan Jambon die van minister van Binnenlandse Zaken, was de opsporing van migranten een alledaags verschijnsel.

Door migranten tot tweederangs mensen te maken, door ze als tweederangs burgers te noemen, door ze als zondebokken te gebruiken, schept de politieke klasse een scheiding in de samenleving tussen degenen die rechten hebben, en de anderen, de overtollige of “wegwerp“-mensen. Wanneer de grondrechten van sommige mensen in een samenleving worden geschonden, is het de hele samenleving die door elkaar wordt geschud.

Een sfeer die zich steeds meer ingang vindt

België is niet het enige land dat getroffen wordt door deze opkomst van extreemrechts. In heel Europa nemen racistische, extremistische en anti-migrantenbewegingen steeds meer deel aan de macht, wat leidt tot een normalisering van racistische daden en woorden.

Hongarije stond toe dat er dodelijke munitie (5) werd afgevuurd op migranten die zijn grens oversteken en heeft een “anti-migrantenbarrière” opgetrokken aan zijn grens (6). Italië weigert regelmatig om schepen met migranten toe te laten. Dit was ook het geval voor Frankrijk met de Aquarius, en elders met de Ocean Viking (7). In Duitsland was de stad Chemnitz in augustus 2018 het trefpunt voor duizenden mensen die vijandig stonden tegenover migranten, die zelfs zo ver gingen dat ze op mensen jaagden op straat.

Omdat we allemaal afstammelingen zijn van mensen die, vrij of gedwongen door noodzaak (oorlog, vervolging, vernietiging, armoede), op een dag hun woonplaats hebben moeten verlaten; omdat niemand van ons ervoor gekozen heeft om geboren te worden in het land waar hij/zij geboren is, zijn we allen een deel van een gemeenschappelijke mensheid. “Ieder mens is een mensheid op zich”: het is die collectieve toestand, die we ons door deze tekst, door deze actie, en waar we u door deze tekst, door deze actie, graag aan willen herinneren.

Wij roepen daarom de verschillende progressieve en democratische krachten, maar ook de burgers uit alle lagen van de bevolking, op om zich te verzetten tegen deze zorgwekkende toename van racisme en vreemdelingenhaat in al zijn vormen. Het is niet alleen tijd voor commentaar of zelfs aanklacht in de strikte zin van het woord. Ook de verdediging van de individuele rechten voor iedereen, het actieve verzet tegen structureel geweld tegen migranten zijn nodig.

 

Sarah Degée is hoogleraar psycho-pedagogiek en antiracistische en feministische activist.
Martine Demillequand is onderwijsmedewerker aan de UCLouvain en hoogleraar Frans.
Benjamin Hannesse is voorzitter van Clap Culture ASBL.
Eva M. Jiménez Lamas is feministische antiracistische vakbondsleider.
Guillaume Lohest is onderzoeker in de voortgezette opleiding.(1)

Dit artikel is eerder gepubliceerd op La Libre Belgique.

 

Notes:

(1) Deze verklaring is door meer dan 150 personen ondertekend.

Ondertekenaars

Sarah Degée, professeure de psychopédagogie et militante antiraciste et féministe

Martine Demillequand : collaboratrice pédagogique à l’UCLouvain et professeure de français

Benjamin Hannesse, président de Clap Culture asbl

Eva M Jiménez Lamas, syndicaliste féministe antiraciste

Guillaume Lohest, chargé d’études en éducation permanente

en

Altamura Franco, conseiller au CPAS de Soumagne

Amara Anas, militant JOC

Amouche Dora, citoyenne

Angenot Jeanne-Marie, professeure de théâtre en humanités artistiques

ANTIFASCIST ACTION BELGIUM

Aydogan Sema, citoyenne

Azzouzi Layla, militante antiraciste et féministe

Bathoum Rachid, formateur-chercheur Espace Sémaphore

Berhin-Lenselaer, prépensionnée, journaliste associative

Belleflamme Sébastien, professeur de religion, chroniqueur, collaborateur pédagogique à l’ISCP (Liège)

Bossut Nicolas, secrétaire général de BePax

Boucif Mourad, cinéaste

Bouwen Denis, syndicaliste ACV-CSC et journaliste

Bovy Carole, employée et citoyenne du monde

Devalckeneer Cloé, co-présidente d’écolo j.

Belot Aurore, citoyenne

Benhssain Achraf, militant pour l’accueil des migrants

Benyaich Karima, citoyenne

Blanjean, Paul, président des Equipes populaires

Blésin Laurence, syndicaliste et formatrice en éducation permanente

Bogaerts Kelly, professeure de français

Brouyaux Antoinette, citoyenne

Burnotte Joseph, animateur CEPAG

Bott Ambre, médecin

Butera Teresa, citoyenne, présidente du Casi UO

Cardinal Valérie, Groupe Montois de Soutien aux Sans-Papiers

Caudron Françoise, citoyenne et animatrice en éducation permanente

Chatelle Nathalie, psychologue et citoyenne

Chakri-Robert Annick, responsable de l’ASBL Entraide Saint-Vincent-de-Paul Fontaine l’Evêque

Collectif Contre l’Islamophobie en Belgique ASBL

Collectif féministe Kahina

Comité des Travailleurs.ses Migrants.tes avec et sans papiers de la CSC Bruxelles

Coppens Hélène, citoyenne

Cornejo Montero Pia, citoyenne

Crabbé Christine, citoyenne et psychologue

Crespo Carlos, président du MRAX

Croegaert Clara, professeure de français

Daoulette Jessy, citoyenne militante antispéciste, féministe et antiraciste

Da Camara Gomez Sophie, citoyenne

Dayez, Jean-Baptiste, psychologue social et militant

de Géradon-Visart Brigitte, citoyenne engagée

Debelle Raymond, citoyen

Defyn Jo, secrétaire d’un groupe local Amnesty International

Degaute Julie, professeure de français et membre du collectif « Et ta mère » de Vie Féminine

Delaunois Françoise, citoyenne

Delhaye Jérôme, citoyen

Denies Anne-Catherine, citoyenne

Delobel Jeanne, citoyenne

Dendoncker Nicolas, académique et citoyen

Deru Pascaline, citoyen belge et du monde

Deutsch Xavier, romancier

Devaux Lise, citoyenne

Devries Morgane, sociologue

Dispaux Béatrice, tutrice MENA et militante

Donni William, militant associatif et politique, membre du Mouvement Demain

Driessens Hélène, citoyenne

Duck Lionel, médecin oncologue

Dufays Jean-Louis, professeur à l’UCLouvain

Dufour Maëlle, artiste

Dumont Diego, plateforme Hesbaye terre d’accueil

Dupriez Patrick

Dupuis Pierre, citoyen

Dupuis Marie-Françoise, cheffe d’entreprise

Duthoit Amandine, animatrice d’éducation à la citoyenneté et à la solidarité internationale

Echadi Nadia, enseignante, militante pour les droits de tous les enfants, responsable de l’asbl les Maxi-liens

Eeckman Marie-Luce, bibliothécaire à la retraire

El Abbadi Khalissa, militante antiraciste et féministe

El Asad Myriam Naome, citoyenne anti-raciste, anti-xénophobe et anti-fasciste

El Hendouz Mohamed, militant des droits humains

El Ghorfi Sarah, militante

Engel Vincent, écrivain, professeur à l’UCLouvain et à l’IECCHS

Essaidi Tami, directrice d’une association bruxelloise de cohésion sociale

Fiasse Christian, professeur de français et responsable de la cellule Amnesty dans son lycée

Fontaine Marie, citoyenne féministe engagée

Forges Pauline, militante féministe

Gabriel Céline, intervenante sociale

Gély Raphaël, professeur de philosophie à l’Université Saint-Louis – Bruxelles

Gilbert Sylvie, citoyenne

Gillard Anne, citoyenne

Gille Charles, citoyen antifasciste

Guilleaume Caroline, enseignante et citoyenne

Goffinet Isabelle, animatrice en éducation permanente

Gonzalez Carlota, enseignante

Gustin Marie, animatrice socio-culturelle

Gelen Seyma, enseignant et féministe décoloniale

Gille Charles, citoyen antifasciste

Hadine Breyer Nourdi Nadine, citoyenne

Hakoum Yahia, doctorant à SciencesPo Paris

Hackens Benoit, professeur à l’UCLouvain

Hammouti Hafida, enseignante

Hermia Jipé, citoyen

Isnasni Kenza, citoyenne belge et fill des parents Ahmed et Habiba assassiné par un militant d’extrême-droite en 2002 à Schaerbeek

Jadot Fiona, étudiante

Jadot Vincent, citoyen

Kestelyn Catherine, hébergeuse de réfugiés, militante FGTB

Lagasse Stéphane, citoyen planétaire

Lambert Arthur, co-président d’écolo j

Launoy Sylvain, citoyen

Laurent Frank, citoyen

Lecesne Stéphanie, formatrice

Lecocq Catherine, Nederlandse Lerares

Lenoir Marie-Claude, citoyenne

Letor Thomas, étudiant et artiste

Leunen Patricia, logopède bénévole au CNCD 11 11 11 et auprès des migrants

Limbourg Roux, étudiant

Liteanu Ségolène, étudiante en écologie sociale

Loiseau Valérie, professeure et psychanalyste

Louyest Geneviève, militante

Löwenthal VI Xavier, éditeur et auteur

Lukamba Leslie, militante antiraciste et féministe décoloniale

Manço Altay, directeur scientifique de l’Institut de Recherche Formation Action sur les Migrations (IRFAM)

M’buli Nicha, juriste au MRAX

Mabille Betel, militante afroféministe

Macq Christelle, citoyenne

Malcourant Tess, enseignante et citoyenne

Martinez Ledezma Deyanira, citoyenne

Martinez Carmen, citoyenne

Maskens Fabienne, citoyenne anti-fasciste

Massai France, sénatrice

Mayné Fanny, citoyenne et travailleuse dans les arts de la scène

Melin Estelle, citoyenne

Meo Maco, chargée de projets en éducation permanente

Mohammad Shahin, conseillère communale et militante

Morciaux Hélène, assistante sociale en CPAS

Moreau Marie, citoyenne et travailleuse sociale

Moussa Nassera, consultante et militante antiraciste et féministe

Moutquin Simon, député fédéral

Mouvement contre le Racisme, l’Antisémitisme et la Xénophobie (MRAX)

Moyson Stéphane, citoyen

Mulowa Aurélie, militante féministe décoloniale

Nagant Thomas, travailleur et militant associatif

Nice Françoise, journaliste

Nicolas Yvan, citoyen du monde

Noël Ghislaine, citoyenne

Ouahib Myriam, citoyenne

Pascoet Julie, militante antiraciste et féministe

Pottié Aurore, psychologue et militante

Peltier Benjamin

Peltier Marie, historienne

Peltier Matthieu, professeur de philosophie à l’EPHEC et chroniqueur radio à La Première

Pirlot Philippe, citoyen

Puissant Hamel, animateur – formateur

Questiaux Mathilde, citoyenne

Remacle Odile, enseignante

Remy Lionel, anthropologue

Renoir Milady, voisine solidaire de la lutte des sans-papiers de Belgique

Rodriguez Ana Isabel, militante pour les droits des étrangers et des femmes

Roegiers Hugo, collaborateur politique

Roger Roland, citoyen et formateur en insertion sociale

Rosa-Rosso Nadine, enseignante et militante antiraciste

Roucourt Geoffrey, militant LGBTQI+ et anti-discriminations

Ruppol Brigitte, infirmière en soins palliatifs, psychothérapeute et citoyenne

Saïdi Dounia, étudiante

Seddouk Sofia, chargée de projet en promotion à la santé

Segers Marc, citoyen du monde

Sénéchal Cataline, chargée de mission en éducation permanente

Simon Isabelle, citoyenne du monde

Sinnaeve Caroline, professeure de français

Snakkers Nathalie, infirmière, militante antiraciste et hébergeuse

Stasse Marianne, hébergeuse d’exilés

Stradiot Alain, citoyen

Swiri Aurélie, professeure de français

Szoc Edgar, BePax

Tahar Farida, députée et militante antiraciste

Talbi Khalid, syndicale et employé de banque

Thirifays Pauline, enseignante

Tobbeche Yasmina, féministe antifasciste

Van Assche Nathalie, syndicaliste et assistante sociale

Van Derton, gestionnaire d’une maison médicale

Van Heer Nagant, citoyenne

Van Miegroet Anne, citoyenne et enseignante

van Ypersele de Strihou Jean-Pascal, professeur UCLouvain

Vander Borght Jean-Luc, enseignant

Vander Ghinst Gilles, politologue et spécialiste des relations internationales

Vannerom Olivier, ingénieur et président de l’asbl Cours en plus

Verhaeren Dominique, Collectif wallon citoyen d’aide aux migrants

Vieslet Marie-Eve, assistante sociale

Vincent Juliette, militante antifasciste et anti-discriminations

Visart Michel, journaliste et citoyen engagé

Volgaire Kristen, directrice – marchés publics et affaires juridiques

Waldschmidt Bernard, citoyen

Wansart Viviane, comédienne, soignante et étudiante en sciences politiques

Weerts Jacques, citoyen

Weyts Thomas, Stand Up tegen racisme en fascisme, Membre de la, plate-forme contre le racisme et le fascisme en Flandre

Yzerbyt Vincent, professeur de psychologie sociale à l’UCLouvain

Zalleski Mallorie, citoyenne

Zamora Samantha, conseillère communale à Woluwe-Saint-Lambert

Zicot Christian, militant anti-fasciste

Zihla Dominique, animatrice

 

(2) Pacquay (Maxime), “België, de slechtste Europese leerling voor de integratie van migranten op de arbeidsmarkt”, RTBF, 29 mei 2019.

(3) Lafleur, M. & Marfouk, A. (2017). “Waarom immigratie? 21 Belgen stellen zich vragen over internationale migratie in de 21ste eeuw”. Louvain-la-Neuve: Academia.

(4) Ibid.

(5) “Huffington Post” met AFP, “Hongarije: leger toegestaan om migranten neer te schieten, nieuwe provocatie ondertekend Vicktor Orban”. Op de website huffingtonpost.fr, 21 september 2015.

(6) Epstein (Marc), “Barrière anti-migrants: un nouveau mur en Europe”, op de website lexpress.fr, 29 augustus 2017.

(7) “Le Figaro” met AFP, “SOS Méditerranée is opnieuw op zoek naar een veilige haven voor 104 migranten”, op lefigaro.fr, 21 oktober 2019.