De kleine kring van dominante politici

Zelfs de titel al, die het heeft over ‘“land” zonder stuurlui’, maakt duidelijk dat niet alle politici in één zak worden gestopt. Bedoeld zijn wel degelijk de nationale politici zoals niet mis te verstaan is aangegeven in de tweede paragraaf waar wordt gesproken over parlementen en ministers.
Dit land telt duizenden verkozen politici in gemeenteraden, provincieraden en diverse parlementen. Wel, verreweg de meesten zijn dus niet gevat. De opinie ‘land zonder stuurlui ‘ scheert allesbehalve alle politici over één kan, en is met andere woorden veel genuanceerder dan die reactie impliceert.

Meer nog. We weten hoe sterk de interne besluitvorming in onze politieke partijen democratisch gefnuikt is, en daarmee meteen ook in de parlementen. De besluitvorming is er – veelal zonder reële controle van gekozenen en partijleden – in handen van een uiterst beperkt aantal mensen. Om onduidelijke redenen spreken de media doorgaans van ‘toppolitici’, de weinigen die dag in dag uit de zendtijd en de kolommen vullen.

Het zijn in de allereerste plaats deze stuurlui die het schip van staat in de steek laten, overigens niet enkel nu, of recent, wel al vele jaren. Het zijn zij dus die er verantwoordelijk voor zijn dat het land zonder stuurlui zit.

Ze bedoelen het toch goed?

Tot verdediging van onze vele parlementariërs kan men uiteenlopende argumenten horen, zoals bijvoorbeeld: ze hebben toch goede intenties, ze zijn toch goed gemotiveerd. Wel, dat is juist. Het is mijn persoonlijke ervaring dat vele politici dikwijls ontzettend sterk gemotiveerd zijn en zwaar werken.

Maar geldt dit niet voor vele beroepsgroepen? Zo ervaar ik evenzeer dat de meeste medewerkers van de spoorwegen hard hun best doen. Zelfs heb ik nog nooit een postbode gehad waarvan ik niet tevreden was. En ik weet hoe gedreven vele van mijn collega’s journalisten zijn.

Er wordt echter niet verwacht dat journalisten dit telkens expliciet vermelden wanneer zij berichten over het feit dat de spoorwegen aan stiptheid verliezen, of dat de post organisatieproblemen kent, of dat de media de meest belangrijke maatschappelijke thema’s onvoldoende belichten, en de debatten erover heel onvolkomen voeren.

Wel, net zo met politici. Waarom zou in hun geval dan wel expliciet moeten vermeld dat velen van hen hard werken in elke bijdrage die vaststelt dat de politiek op één of ander terrein ondermaats presteert, of die tracht te analyseren waarom dat zo is?

Een individuele en collectieve verantwoordelijkheid

Er is wel degelijk een verschil.
Het is namelijk onredelijk om een kaartjesknipper of postbode verantwoordelijk te houden voor het falen van de bazen op het hoogste niveau.

Voor onze nationale politici liggen de zaken volledig anders. Zij zijn allemaal gekozenen van het volk. Zij hebben dus hun onontkoombare individuele en collectieve verantwoordelijkheid om het algemeen belang te waarborgen.

Niemand kan beweren dat hun job makkelijk is. Maar de verantwoordelijkheid moet wel genomen, het bestuurswerk moet wel gebeuren.
Hier geldt, en steeds meer naarmate de jaren van schuldig verzuim in zovele dossiers verstrijken – van energiebeleid tot groeiende ongelijkheid, van justitie tot de fiscus, van sociale woningen tot pensioenen: uw best doen is niet genoeg.

Ja, er mag gezegd dat vele politici mooie intenties hebben en goed zijn gemotiveerd.
Maar veel essentiëler is de vaststelling: zet ze samen, en het resultaat is veel te vaak niet naar behoren, of zelfs ronduit slecht. Er is geen valabel argument waarom politici als groep geen kritiek zouden mogen krijgen?

Geen oog voor politieke verschillen?

Hebben we dan onvoldoende oog voor ideologische verschillen wanneer we vaststellen dat het land zonder stuurlui zit? Inzake BHV en, meer algemeen, de institutionele vormgeving van het land, waar zitten die verschillende partijvisies dan? Ja, dat er een extreemnationalistische optie is, zoveel is duidelijk. Misschien moeten we hier alvast meegeven dat wanneer Vlaanderen werkelijk die koers fundamenteel zou varen, de uitkomst van het conflict tegengesteld zal zijn aan wat de extreemnationalisten beweren te verdedigen: Vlaanderen zal in dat geval eindigen met minder Vlaamse grond. Of socialisten, liberalen, christendemocraten, ecologisten hun specifieke ideologische visies zouden hebben inzake BHV? Dan moeten die nog ontwikkeld worden, en misschien zou dat wel nuttig zijn.

‘Waren er maar meer politieke verschillen’

Zelfs waar de burgers zeker verschillen tussen partijen zouden mogen verwachten, zijn die zelfs met een vergrootglas vaak moeilijk te vinden. De jongste decennia hebben zowat alle partijen meegeregeerd. Heeft dat ooit een echt verschil gemaakt als het om het verpatsen gaat van onze energiebelangen en –inkomsten? Is Electrabel ooit ernstig iets in de weg gelegd? Heeft ook maar één van onze partijen ernstig (denk)werk gemaakt van de mogelijkheid om in de financiële crisis een rol weg te leggen voor nieuwe overheidsbanken? Wie stelt voor om de hospitalisatieverzekering weg te trekken van privéverzekeraars en opnieuw exclusief onder te brengen in ons systeem van wederzijds verzekerde gezondheidszorg, met andere woorden bij de mutualiteiten? En ga zo maar door.

Echt waar, samenleving en politiek zouden er wel bij varen indien er wat meer politieke verschillen – en dus duidelijke keuzes – zouden zijn. Maar wat niet is, kan de journalistiek niet zichtbaar maken.

Laten we elkaar niet misverstaan: we zijn pro-politiek

Als wij bij DeWereldMorgen.be spreken van ‘een land zonder stuurlui’, dan is het omdat wij er sterk van overtuigd zijn dat het land goede en stevig gelegitimeerde stuurlui nodig heeft om de sociale, ecologische en democratische koers te varen die nodig is.

Als wij kritiek formuleren op het reilen en zeilen van de politiek, dan is dat dus niet omdat we anti-politiek zijn. Neen, dan is het omdat we pro-politiek zijn. We vinden politiek echt veel te belangrijk om er negatief over te zijn.

Maar het gaat ons natuurlijk wel om de maatschappelijke processen en conflicten en hoe daarmee wordt omgegaan, om het gevoerde beleid, of de afwezigheid daarvan, niet om de politieke dag-tot-dag spelletjes en de politique politicienne.
Daarom is het onze plicht om te zeggen dat het land zonder stuurlui zit.

Schuldig verzuim is geen optie

Dit moet gezegd. Want als we ons niet voorbereiden op een moeilijke toekomst – en het is mee en vooral aan de politici, die daarvoor verkozen zijn, om daarin het voortouw te nemen – dan riskeren we in wel heel troebel maatschappelijk water te komen. Zoiets verzwijgen is pas slechte journalistiek. Erger, het zou schuldig verzuim zijn indien we niet vertellen waar het op staat.

De vergelijking met het slechte functioneren van de journalistiek gaat hier deels op. De journalisten van DeWereldMorgen.be aanvaarden trouwens volop de gefundeerde kritiek op de werking van de massamedia. Meer, we hebben die zelf geformuleerd, al vele jaren lang. En nog meer, net daarom zijn we met DeWereldMorgen.be gestart.

Dirk Barrez

De auteur schreef onder andere Het land van de 1000 schandalen. Een kwarteeuw Belgische affaires en Van eiland tot wereld. Appèl voor een menselijke samenleving.

Binnenkort – essentiëler nog is de analyse dat dit land al vele jaren slechte en onmachtige stuurlui heeft. Dat mag u verwachten in een volgende bijdrage