Soms gaat een mens aan zichzelf twijfelen. In een artikel
van Lieven Desmet (De Morgen 18/12/15 p.4) staat: “Dat we langer moeten werken,
dat weet iedereen met gezond verstand intussen wel.” Het is een gedachtegang
die je wel meer hoort uit de mond van opiniemakers. Blijkbaar is er dan iets
mis met het verstand van vele stakers, want wij willen niet langer werken zodat
een toplaag haar rijkdom kan blijven onttrekken aan de samenleving.
Er is natuurlijk nog een andere mogelijkheid. Misschien wordt de idee van langer werken
gewoon uitentreuren herhaald waardoor op de duur zelfs mensen met gezond
verstand het napraten. Dat een meerderheid van opiniemakers langer werken de
logica zelve vinden, maakt het nochtans niet sowieso waar. Meer zelfs,
argumenten op basis van ‘iedereen met gezond verstand’ nodigen uit tot
kritische argwaan.
Het woordje ‘iedereen’ suggereert dat een grote groep mensen
zo denkt, namelijk de grootst mogelijke groep binnen de verzameling van mensen
met een gezond verstand. Het lijkt volgens de auteur om een meerderheid te
gaan. Dat kan best zo zijn, maar een meerderheid aanhalen is helemaal geen
geldige waarheidsclaim. Alsof de meerderheid altijd gelijk heeft. De aangehaalde ‘iedereen’ is volgens de
auteur bovendien geen gewone meerderheid, nee, het is de volledige groep van
diegenen met gezond verstand. Iemand die niet akkoord gaat, heeft blijkbaar per
definitie geen gezond verstand. Daarmee speelt hij duidelijk op de man, is het
niet rechtstreeks dan op zijn minst onrechtstreeks. Door de tegenstanders van
langer werken verstandelijk uit te schakelen ontduik je natuurlijk in de eerste
plaats de plicht om zelf overtuigende bewijzen te leveren.
Wanneer mensen een idee poneren als de meest absolute
evidentie, tonen ze vaak de grenzen tot waar ze willen redeneren. Dat een
betwiste regeringsmaatregel, die in geen enkel partijprogramma stond,
plotseling de evidentie zelve is, toont de limieten die een liberale
economische visie oplegt aan het denken. En waar het denken botst tegen de limieten van
de markt neigt het tot zelfbekrachtigende herhaling, tot mantra’s die dienen
als poortwachters om de grenzen te bewaken. Mantra’s over vergrijzing, langer
werken, schulden, ‘er is geen alternatief’ en dies meer. Het reciteren van teksten
mag sommige geesten dan in hogere sferen brengen, met gezond verstand heeft het
echter weinig te maken.
P.S.: Voor een verzameling verstandige argumenten tegen langer
werken verwijs ik graag naar de brochure van de PVDA.
