Landbouwakkers beslaan ongeveer 40 procent van het volledige grondgebied van de EU, in sommige landen zoals Duitsland is dat zelfs meer dan de helft. De steeds meer industriële landbouw is een van de belangrijkste oorzaken van het verlies van biodiversiteit.
De EU heeft in verschillende internationale akkoorden beloofd om een verschuiving te bewerkstelligen naar duurzame landbouw, om de biodiversiteit te beschermen en de strijd tegen de klimaatverandering op te voeren.
Het EU-landbouwbudget (Common Agricultural Policy CAP) is een van de belangrijkste middelen daarvoor en omvat 40 procent van de totale begroting. “Het hervormingsvoorstel dat de Europese Commissie heeft gedaan voor het CAP-beleid na 2020, toont heel weinig van die intentie”, stelt een analyse door een groep Duitse onderzoeksinstellingen en universiteiten.
Stap achteruit
Na een uitgebreide analyse van 450 studies komt de groep tot een verrassende conclusie: het voorgestelde Europese landbouwbeleid na 2020 is een zware stap achteruit tegenover het huidige beleid, stelt Guy Pe’er, ecoloog aan het Helmholtz Centre for Environmental Research. “We vonden niet veel meer dan woorden op dat vlak.”
Volgens de onderzoekers heeft het Europese landbouwbeleid het potentieel om minstens negen van de zeventien voorgestelde duurzame ontwikkelingsdoelstellingen ten goede te komen, maar draagt het plan in zijn huidige vorm amper bij tot twee van deze doelstellingen.
De onderzoekers hebben ook kritiek op de plannen om een aantal CAP-instrumenten te behouden die erg controversieel zijn. Een belangrijk voorbeeld daarvan zijn de “Directe Betalingen” onder zogenaamde “Pijler 1” van het CAP-beleid: ongeveer 40 miljard euro wordt uitgekeerd aan boeren op basis van de oppervlakte die ze bewerken. Het gevolg is dat bijna een derde van dit budget naar grote landbouwmultinationals gaat, slechts 1,8 procent van alle boeren die recht hebben op deze subsidie.
“Deze compensatiebetalingen, ooit in 1992 ingevoerd als tijdelijke oplossing, hebben geen wetenschappelijke onderbouw”, stelt landbouweconoom Sebastian Lakner van de universiteit van Göttingen. Volgens de onderzoekers hebben deze directe betalingen nauwelijks voordelen voor de ecologische of maatschappelijke doelstellingen.
Vergroening verwaterd
Deze kritiek is niet nieuw en werd ook al geuit in 2010 tijdens de zogenaamde “vergroening” van de directe betalingen. Die aanzet tot vergroening verwaterde toen aanzienlijk na politieke lobbying en bleek uiteindelijk ineffectief.
Toch stelt de Europese Commissie voor om deze directe betalingen in hun huidige vorm te behouden en zelfs uit te breiden, zogenaamd onder een “groene architectuur”, met ecologische criteria. Dien stelt dat 40 procent van het budget “klimaatvriendelijk” moet zijn. De berekening van deze criteria laat echter te wensen over, zegt de analyse en terwijl de uitstoot van broeikasgassen uit de landbouw blijft stijgen, biedt de commissie geen echt instrument om die aan te pakken.
“Pijler 2” van het CAP biedt wel betere middelen om het verlies aan biodiversiteit en de klimaatverandering te bestrijden, zeggen de onderzoekers, maar hoewel deze pijler amper een tiende is van het budget van Pijler 1, wil de Europese Commissie er nog 28 procent op besparen in de komende jaren.
Oppermachtige lobby
Volgens de onderzoekers is de belangrijkste oorzaak van de ecologische tekortkomingen de onevenwichtige machtsverdeling van het hervormingsproces. Machtige lobbygroepen kunnen de kansen op hervorming zwaar beïnvloeden en hun eigen belangen doordrukken, terwijl belangrijke stemmen uit de maatschappij en de wetenschap geen enkele kans krijgen.
“Het ontbreekt de EU duidelijk aan politieke wil om tegemoet te komen aan de vraag van de bevolking naar duurzame landbouw en om de duurzame doelstellingen te implementeren die ze mee heeft goedgekeurd”. “De belangen van lobbygroepen hebben het duidelijk gewonnen van zowel het maatschappelijk belang als de veelheid aan wetenschappelijke bewijzen.”
Uit een Europese studie blijkt dat 92 procent van de burgers en zelfs 64 procent van de boeren pleit voor een landbouwbeleid met respect voor milieu en klimaat. Volgens de onderzoeksgroep kan dat op termijn enkel door een einde te maken aan het systeem van de directe betalingen.
“Er is voldoende wetenschappelijk bewijs van wat werkt en wat niet op het vlak van milieu”, stellen de onderzoekers. “De Europese Commissie moet het geld van de belastingbetaler efficiënt gebruiken om sociale doelstellingen te bereiken, zoals het behoud van diversiteit en duurzame landbouw.”
