fos-medewerkster Machteld Dhondt is op dit moment in Zuid-Afrika, een land waar de gevolgen van de apartheid nog elke dag voelbaar zijn. Haar impressies.
“17 jaar geleden heeft Zuid-Afrika het juk van de apartheid van zich afgeworpen. Toch zie en voel ik nog steeds heel veel apartheden. In een stad als Kaapstad, kan je je in Europa wanen: nette straten, groene richtingaanwijzers, treinen, felle verlichting ’s avonds, mooie en luxueuze huizen, prachtige gebouwen. Maar als je iets verder kijkt, zie je bijvoorbeeld Khayelitsha: een krottenwijk die nog veel erger is dan diegene die ik in Latijns-Amerika gezien heb. De townships van het apartheidsregime zijn nog steeds overvol.
En dan hebben we het nog niet over de landarbeiders. Op zo’n 45 km buiten Kaapstad vind je Stellenbosch, een stadje van ongeveer 60.000 inwoners. Daar is het hoofdkwartier van Women on Farms Project (WFP) gevestigd. Deze feministische organisatie, partner van fos, trekt zich het lot aan van vrouwen die op de “farms” wonen en werken. Deze grote landbouwbedrijven van blanke boeren telen groenten of fruit voor de export of voor de wijnproductie. De grootte van de bedrijven varieert. Vandaag waren we bijvoorbeeld op de boerderij “Die Eike”. De landarbeidsters die midden op het bedrijf wonen, vertelden dat ze ongeveer twee uur stappen om buiten het domein van de eigenaar te zijn. Dat komt ongeveer overeen met 400 vierkante kilometer. Ze wonen dus zeer geïsoleerd. De eigenaar laat de arbeiders niet toe om hun eigen groenten te kweken op een klein lapje grond. Hij is ook eigenaar van de kruidenierswinkel en apotheek op zijn domein.
Hoe landarbeiders dan leven? De vaste werknemers kunnen/moeten wonen in kleine huizen die de eigenaar op zijn terrein heeft staan. In een huis van ongeveer 6 op 4 meter wonen vaak 8 tot 10 personen. Ze mogen er niets aan veranderen of verbouwen. Een landarbeider verdient bruto ongeveer 370 Rand per week (€ 35). Daar houdt de werkgever het verbruik van water en elektriciteit af. Na het afhouden van sociale zekerheid, blijft er ongeveer 250 Rand of € 22 over. Dat is veel te weinig om van te leven. En dat uit zich dan ook in de erbarmelijke situaties waarin mensen leven.
Lage lonen, slechte woningen, sociaal isolement, slecht behandeld worden door de werkgever en de grote kloof met diens welstand… Het zorgt voor heel wat problemen en spanningen in de gezinnen van de landarbeiders. Het alcoholgebruik ligt heel hoog, vooral bij mannen, maar ook in een aantal gevallen bij vrouwen. Gezinsgeweld komt héél veel voor, evenals verkrachtingen, incest en tienerzwangerschappen. Vooral bij de vrouwen voel je echt dat zij “gehavend” zijn. Een doffe blik in hun ogen, een uiterlijk dat hen minstens 10 jaar ouder doet lijken dan hun werkelijke leeftijd, een levensverhaal met veel ontgoochelingen.
Voor de mensen van WFP ook maar iets kunnen doen in de gemeenschap, moeten zij eerst met de vrouwen individueel aan de slag. Ze begeleiden hen op hun weg naar een geestelijke heling. Dit proces is voor iedereen anders. Maar voor elk van de vrouwen is het heel belangrijk geweest. Ze hebben geleerd voor zichzelf op te komen, hun gevoelens uit te drukken, ‘neen’ te zeggen als ze iets niet willen. Het heeft hun zelfbeeld opgekrikt.
Met de vrouwen die zo een proces doorlopen hebben, gaat WFP een stap verder. Ze worden opgeleid tot gemeenschapspromotoren: ze zijn het aanspreekpunt in hun gemeenschap over hiv/aids, vrouwenrechten, kindermishandeling en andere problemen. Het opleiden van lokale gezondheidsteams gebeurt ook door WFP. Bovendien komen ze ook op voor betere arbeidsomstandigheden en sociale zekerheid.
Er zijn bijna geen andere organisaties die het opnemen voor de landarbeidsters. Het werk van WFP is dus van onschatbare waarde. Ze doen dit met een team van 15 mensen, waarvan de meesten zelf op een boerderij zijn opgegroeid. In het midden van deze zware problematiek doet het enorm deugd om mensen te zien heropleven als ze het over deze organisatie hebben en over hun eigen inzet en engagement ervoor. Respect, voor jezelf opkomen en levenskwaliteit: deze termen hebben dankzij WFP een betekenis gekregen voor deze vrouwen.”
