Op 3 juni 2014 kregen 11 landarbeiders uit de West-Kaap en hun vakbond CSAAWU het verscheurende vonnis te horen: hun zaak van onrechtmatig ontslag werd verworpen door de arbeidsrechtbank. De rechter sprak zich niet uit over de grond van de zaak – de zeer gerechtvaardigde eis tot betere arbeidsvoorwaarden en levensomstandigheden – maar oordeelde op basis van technische elementen dat hij niet bevoegd is om de zaak te behandelen. Hierdoor werd de zaak verworpen en worden alle juridische kosten op de werknemers en hun vakbond verhaald. 

Een slag in het gezicht van de landarbeiders, die al anderhalf jaar werkloos zijn en ook hun huisvesting – ze wonen in huisjes op de boerderijen – dreigen te verliezen bij uitzetting. 

De zaak van deze landarbeiders begon tijdens de historische stakingsgolf eind 2012- begin 2013, toen landarbeiders in de West-Kaap voor het eerst in de Zuid-Afrikaanse geschiedenis in staking gingen. Begin januari werd aan deze groep stakende landarbeiders de toegang tot hun boerderij ontzegd en werden ze voor de keuze gesteld: een verklaring ondertekenen dat ze afstand zouden doen van hun vakbond en de staking of hun job verliezen. De landarbeiders kozen ervoor om hun strijd voor een waardig loon van R150 per dag (11 euro) verder te zetten, waarop ze eind januari werden ontslagen. 

Anderhalf jaar na hun ontslag hoopten de landarbeiders in de rechtbank gerechtigheid te vinden. Ze hoopten weer wat zekerheid te krijgen, weer eten op tafel te kunnen zetten, hun kinderen weer naar school te kunnen sturen.

De rechtbank besliste er anders over, en verwees op basis van technische details hun zaak naar de prullenmand.

Deze ervaring is een voorbeeld van een rechtssysteem, ontoegankelijk voor de arbeidersklasse. Het proces duurt al meer dan 18 maanden en zal mogelijk nog veel langer aanslepen. Het kostte tot nog toe 120.000 Rand (+/- 8300€). Hoe verwacht men dat een gewone werknemer of een werkloze toegang krijgt tot dit juridisch proces en ondertussen zijn familie onderhoudt?

De landarbeidersvakbond CSAAWU was niet in staat om juridische raadgevers te betalen, maar koos er toch voor om het onrechtmatige ontslag van deze groep landarbeiders bij de arbeidsrechtbank aan te klagen. Deze keuze kan hen echter duur komen te staan en kan de ondergang van de vakbond betekenen, gezien zij voor alle kosten, ook van de tegenpartij, zullen moeten opdraaien. Toch geven ze niet op! 

Trevor Christians, algemeen secretaris van CSAAWU, zei het volgende tijdens een vergadering met FOS: “Na het einde van de stakingen is alle aandacht voor de landarbeiders verdwenen en trekt niemand zich hun lot nog aan. CSAAWU zet de strijd voor een waardig loon en waardig leven verder, samen met haar leden.” De vakbond is momenteel nog in beraad over eventuele verdere juridische stappen.

Lien Bauwens