Natalie Goldring, onderzoeker aan het Center for Security Studies aan de Universiteit in Georgetown, vermoedt dat de conferentie in maart de laatste kans is om binnen het kader van de VN een wapenhandelverdrag te sluiten.

“Als deze conferentie flopt, zullen de voorstanders van dit verdrag buiten de VN op zoek gaan naar steun, zoals dat het geval was voor het landmijnverdrag”, stelt Goldring. Ze volgt de onderhandelingen sinds het begin van de jaren 1990.

Voor haar is de lakmoesproef of het verdrag zal helpen om sterke internationale standaarden vast te leggen voor de wapenhandel. Als het de internationale mensenrechten ten goede komt, wordt het een succes en zal het levens redden, meent ze. “Maar een zwak verdrag kan de bestaande regels ondermijnen. In dat geval hebben we dus beter geen wapenhandelverdrag.”

Mensenrechten

De 193 leden van de Algemene Vergadering van de VN zetten vorige week overtuigend het licht op groen voor een conferentie over het verdrag van 18 tot 28 maart 2013. De zes grote wapenexporterende landen – China, Frankrijk, Duitsland, Rusland, Groot-Brittannië en de VS – stemden voor de resolutie.

Op de conferentie moeten de lidstaten een verdrag goedkeuren dat de wereldwijde wapenhandel aan banden legt. De kladtekst circuleert sinds juli van dit jaar.

Voor Brian Wood van Amnesty International is de conferentie het sluitstuk van een campagne die zijn organisatie samen met andere zeventien jaar lang heeft gevoerd. Volgens hem is de eerste doelstelling van een wapenhandelverdrag mensen helpen beschermen tegen gewapende repressie, geweld en conflicten over de hele wereld.

“We weten dat sceptici mensenrechten zoveel mogelijk uit de finale tekst willen houden, maar Amnesty International en partners zullen druk blijven zetten om een zo sterk mogelijk verdrag te hebben dat de mensenrechten beschermt”, verzekert Wood.

NRA is tegen

In juli, na een maand onderhandelen, waren de VN-lidstaten dicht bij een akkoord. Maar op de laatste dag van de conferentie deinsde de Amerikaanse delegatie terug en verklaarde dat er onvoldoende tijd overbleef om een akkoord te bereiken op een herziene tekst.

De Amerikaanse wapenlobby is alvast tegen het verdrag omdat ze gelooft dat het een rem zal zetten op het wapenbezit in de VS.

De Amerikaanse National Rifle Association NRA, een van de grootste lobbygroepen, kant zich al vele jaren tegen de inspanningen van de VN om het wapengeweld in te perken. Ze kon het Actieprogramma voor kleine en lichte wapens uit 2001 echter niet tegenhouden. “Volgens mij zullen ze ook dit wapenhandelverdrag niet kunnen verhinderen”, analyseert Goldring. “NRA’s verklaringen over het verdrag lijken bedoeld om de eigen achterban te mobiliseren. De tactiek kan ook doeltreffend zijn voor fondsenwerving. Maar er is geen feitelijke basis voor haar beweringen.”

Veto

“Het politieke klimaat in de VS is erg veranderend sinds de presidentsverkiezingen in november. Ik hoop dat Obama’s herverkiezing ertoe zal leiden dat de Amerikaanse delegatie voor een sterk verdrag gaat bij de volgende conferentie.”

De nadruk op consensus blijft het grootste struikelblok voor een akkoord in maart. Hierdoor kunnen landen een veto uitspreken over het toekomstige verdrag. Goldring denkt hierbij aan de VS, maar ook aan Iran, Pakistan, Cuba, en Egypte.