Nieuws, Afrika, Cultuur, Afrikaanse film, Benin, La Calebasse, Voodoo, Mensenoffers, Oplichtingssysteem, Jean-Paul Amoussou, Polygamie -

‘La Calebasse’, een geslaagde Beninse tragikomische film

Eind juli 2011 verscheen in Benin de geslaagde tragikomische film van cineast en grappenmaker Jean-Paul Amoussou. 'La Calebasse' vertelt het verhaal van Assé, die al zijn geld kwijtspeelt in een obscuur spaarsysteem en het probeert terug te krijgen via een occulte offerpraktijk.

maandag 5 september 2011 14:35
Spread the love

In augustus 2010 brak er in het West-Afrikaanse Benin een fameus oplichtingsschandaal los. Meer dan honderdduizend mensen hadden hun geld geïnvesteerd in een lucratief spaarsysteem van de NGO ICC Services.

Ze zagen echter al gauw hun geld in rook opgaan. Dit oplichtingsschandaal neemt de Beninse cineast Jean-Paul Amoussou als uitgangspunt voor zijn nieuwste film, ‘La Calebasse’. Tegelijkertijd formuleert hij een speelse kritiek op polygamie en occultisme.

Worstelingen met polygamie

Assé baat een kleine doe-het-zelf-zaak uit in de grootste stad van Benin, Cotonou. Hij is getrouwd met twee vrouwen en ze hebben samen drie kinderen. Op een dag besluit hij zijn kapitaal te investeren in een lucratief spaarsysteem. Assé, die nu denkt snel rijk te worden, beslist vervolgens om een derde vrouw te huwen.

Dat Assé een derde vrouw in huis wil nemen, zorgt natuurlijk voor de nodige spanningen bij zijn twee vrouwen. Tegelijkertijd houdt één van Assés ooms een pleidooi tegen polygamie.

Benin blijft dan wel een patriarchale samenleving, maar de scènes over polygamie bevestigen wel het groeiende vraagstuk hieromtrent – vooral dan aan vrouwelijke zijde.

Bekering

Maar Assé houdt geen rekening met het verzet van zijn twee vrouwen en slaat de raad van zijn oom in de wind. Een derde huwelijk betekent voor Assé niets anders dan een verhoging van zijn sociale status. In de jonge Samira meent hij zijn derde toekomstige echtgenote te ontmoeten. Hij besluit al snel om bij haar ouders om haar hand te vragen.

Maar Assé is een christelijke Fon en Samira een moslima van een Dendi-familie. Het grote leeftijdsverschil en het etnische verschil zorgen weliswaar voor geen problemen, maar Assé moet zich wel bekeren. Als hij maar begint met “prier le allahu akbar”,  dan hoeft hij zelfs geen bruidschat te betalen. Tot grote vreugde van Samira’s familie vormt een bekering tot de islam voor Assé geen probleem.

Voodoo en mensenoffers

Het vooruitzicht op rijkdom en een huwelijk met een derde vrouw valt echter snel in duigen. Op een gegeven moment komt Assé te weten dat al zijn geld in rook is opgegaan.

Assé, de wanhoop nabij, besluit zijn probleem voor te leggen bij Adadji, een rijke Yoruba-moslim. Adadji stelt hem voor zijn geld terug te winnen via een occulte offerpraktijk. Hij kan namelijk één van zijn kinderen offeren.

In plaats daarvan zullen de goed gestemde goden een kalebas vol met geld geven. Eén van de vrouwen van Assé komt dit echter te weten en besluit Adadji om te kopen met een huwelijk en de rollen tijdens de offerpraktijk om te keren.

Deze occulte wending in de film berust tragisch genoeg op een lugubere realiteit in Benin. Maar Amousso steekt er overduidelijk de draak mee, net om het krachtig te kunnen bekritiseren.

In Benin worden dergelijke praktijken immers gezien als iets barbaars. Maar spijtig genoeg suggereert de Nederlandse journaliste Marnel Breure in haar boek Het land van Legba (2006) dat Beninse moeders het offeren van kinderen als iets doodnormaal schijnen te ervaren. Ze suggereert althans een verband tussen de hoge kindersterfte en kinderoffers.

Maar zoals reeds gezegd, wordt het offeren van kinderen in Benin als iets barbaars gezien. Waarom zouden mensen in Benin het offeren van kinderen immers als iets doodnormaal ervaren? Het is toch algemeen bekend dat het hebben van kinderen voor Afrikanen van ontzettend groot belang is. In Benin luidt een Fon-gezegde dan ook dat “de rijkdom van een huwelijk uit kinderen bestaat en niet uit werelds succes” ( Akwé bá w? m? dè ?; vì bá w? m? dè).

Mensen verliezen ook uit het oog dat lugubere mensenoffers niets te maken hebben met voodoo. Normaal gezien worden dieren geofferd. Het misbruik van voodoo moet veeleer tegen de neoliberale achtergrond van de groeiende kloof tussen arm en rijk in Benin geplaatst worden.

Aangezien bijgeloof in Benin een pertinent gegeven is en occulte praktijken het aura van bepaalde machtposities blijken te versterken, maken misdadigers en spirituele oplichters dan ook handig misbruik van de traditionele religies, het christendom en de islam.

Wellicht schuilt er achter deze morbide offerpraktijken een lucratieve organenhandel, kindslavernij of seksindustrie. Wie zal het zeggen, maar het geld moet wel van ergens komen.

Bijgeloof en spirituele oplichterij zijn tenslotte geen typisch Afrikaans gegeven. Je komt het overal ter wereld tegen. In Benin leidt het alleen af en toe tot morbide, criminele praktijken.

Een realistische komedie

Jean-Paul Amoussou is één van de bekendste cineasten in Benin en naar eigen zeggen bestaat zijn droom erin om via het maken van films “het culturele kolonialisme te overwinnen omdat Afrika voldoende matuur is om te weten wat filmkunst is.” Zijn nieuwste film is daar zonder enige twijfel het beste bewijs van. ‘La Calebasse’ is meer dan een geslaagde tragikomedie. 

Voor wie een beetje vertrouwd is met het dagelijkse leven in Benin komt deze film heel realistisch over en zullen verschillende scènes stevig op de lachspieren werken. Amoussou heeft zowel samengewerkt met professionele acteurs als met amateurs.

De meeste acteurs in de bijrol spelen als het ware zichzelf. Niettemin krijgen we professioneel filmwerk voorgeschoteld en zetten de professionele hoofdrolspelers stuk voor stuk prachtige acteerprestaties neer.

De dvd-versie is in Cotonou overal op straat verkrijgbaar en zal in december voorgesteld worden op het Filmfestival van Marrakech in Marokko.

De kans dat deze film ooit de Europese filmzalen zal bereiken, is echter gering. Dat is natuurlijk een gemiste kans. Het is immers altijd verstandiger om via een Beninse film een luchtige inleiding te krijgen in de complexiteit van het dagelijkse leven in het voor het Westen vaak tot verbeelding sprekende Benin.

Bronnen:

– Marnel Breure, Het land van Legba (voodoo in Afrika), uitg. Augustus (2006)

– biographie de Jean Paul Amoussou, http://www.africultures.com/php/index.php?nav=personne&no=19198

– Ficop Benin 2008, Quelques proverbes de la sagesse Fon, Association Do Masse, (2008)

take down
the paywall
steun ons nu!