De Toekomstfabriek

De rol van het middenveld staat al een tijdje ter discussie. Volgens de ene is het middenveld te verzuild, volgens de andere zijn ze te eigenzinnig en bemoeizuchtig.

Zowat een jaar geleden beslisten een aantal Gentse middenveldorganisaties om zich te verenigen in een gezamenlijk project onder de naam De Toekomstfabriek. Op die manier wilden ze verenigd inzetten op de behoeften en de belangen van de bevolking, onder meer aan de hand van concrete acties.

De Toekomstfabriek streeft naar een betere toekomst en bestaat uit Victoria Deluxe, Samenlevingsopbouw Gent, ABVV, ACV/ACW Gent – Oost-Vlaanderen, LEFGent (Links Ecologisch Forum Gent), Masereelfonds Gent, Vrede vzw en Vooruit.

“Kunnen kunstenaars maatschappelijke verandering teweegbrengen?” Ja, Natuurlijk. Maar hoe?

Elk van de acht organisaties mocht een avond organiseren rond een centrale vraag of een centraal thema. Deze keer was het de beurt van Vooruit met het universele thema ‘kan kunst de wereld veranderen?’.

De avond werd mee georganiseerd door de Stadsresidenten, een groep jonge kunstenaars die de publieke ruimte als hun werkplaats beschouwen.  Michiel Vandevelde en Ewout D’hoore werden samen met Freek Vielen aan het woord gelaten over hun inspiratiebronnen en hun projecten.

Opvallend was de algemene consensus en het unanieme bevestigende antwoord op de vraag of kunstenaars maatschappelijke veranderingen kunnen teweeg brengen. De echte vraag waar de drie kunstenaars een antwoord op trachtten te vinden was hoe de kunste(en) die maatschappelijke verandering dan wel kan tweegbrengen.

Verbanden leggen

Het debat werd ingeleid met een tekst, voorgedragen door theatermaker Freek Vielen, waarin hij de verwarring die hij voelt ten opzichte van de wereld onder woorden poogde te brengen. Zijn stelling was dat kunst meestal niet rechtstreeks de wereld kan veranderen, maar wel niet voor de hand liggende verbanden kan leggen en zo mensen kan aanzetten tot nadenken.

Hij wees ook op het belang van mensen betrekken bij de kunst en verwees naar artiest Simon Allemeersch, die erin slaagde de buurtbewoners van de Rabottorens in Gent te betrekken bij een van zijn projecten en hen als coproducenten van zijn werk beschouwt.

De conclusie van Freek Vielen was dat dat niet alleen kunstenaars wereldverbeterend te werk moeten gaan maar dat iedereen verantwoordelijkheid moet dragen voor de samenleving. De groenteboer en de bankdirecteur moeten dus evengoed streven naar een betere wereld.

Bevoorrechte positie

Ewout D’hoore wees erop dat kunstenaars zich in een bevoorrechte positie bevinden omdat zij aan niemand gebonden zijn. Als voorbeeld bracht hij Renzo Martens aan, die in zijn documentaire Enjoy Poverty stelt dat armoede eigenlijk een van de belangrijkste exportproducten van Afrika is. Enerzijds kaart de kunstenaar een perverse situatie aan, maar tegelijkertijd is hij het onderwerp van kritiek omdat hij zich schuldig maakt aan wat hij aanklaagt door geld te verdienen aan zijn werk.

Michiel Vandevelde kiest het project Please love Austria van de in 2010 overleden Christoph Schlingensief als voorbeeld van geëngageerde kunst. Het project bestond uit een soort fictieve reality tv-studio in het centrum van Wenen waarin een aantal asielzoekers opgesloten zaten. Het publiek kon, naar analogie van Big Brother, de asielzoekers wegstemmen en ze zo het land uit laten sturen. Het project veroorzaakte heel wat controverse in Oostenrijk ten tijde van Jörg Haider, maar wakkerde ook het maatschappelijke debat aan. Michiel Vandevelde betreurt dat het daar helaas vaak bij blijft. Kunst doet mensen even nadenken, maar daarna gaan ze gewoon verder met hun leven.

Rond de tafel voor een betere wereld

Na het debat stelde Vandevelde zijn nieuwe project The Political Party voor, een nieuwe ‘politieke partij’ die zich vooral op het Europese niveau wil focussen omdat daar volgens hem de echte macht ligt. Ewout D’hoore speculeerde daarentegen rond het idee om de beurs te doen crashen aan de hand van een project met de toepasselijke naam ‘Crash’.

Concreet werden er acht projecten voorgesteld, waaronder Crash en The Political Party. De bezoekers werden uitgenodigd om mee aan tafel te zitten en samen met de bezielers van gedachten te wisselen. De bedoeling was om zo coproducties op te starten en op basis hiervan concrete actie te ondernemen.

‘De Crisisconferentie’ van het Masereelfonds moet een soort forum worden waar nagedacht wordt over een ander soort economie. 

Lucas de Man stelde ‘Traan’ voor, een plan om tranen op te hangen aan gebouwen in de stad, van waaruit het publiek de stad kan bekijken en nadenken over eenzaamheid. Op die manier wil hij van de stad een podium maken en de mensen betrekken bij kunst.

Samenlevingsopbouw stelde een uitwisselingsproject voor dat mensen uit verschillende sectoren laat kennis maken met andere werkomgevingen.

Victoria Deluxe presenteerde ‘Een ander land’, hun nieuwste project, waarin ze rondtrekken met geïnteresseerde burgers, op zoek naar innovatieve projecten die buiten het systeem staan en een alternatief willen bieden voor het bestaande systeem.

Er was ook nog tegenGAS, een organisatie die zo veel mogelijk mensen wil mobiliseren voor een betere wereld en tegen het absurde systeem van de GAS-boetes. Op 29 juni organiseert tegenGAS een nationale betoging in Brussel.

Rond elke tafel werd actief gebrainstormd rond de vraag hoe kunst, in het kader van elk specifiek project, kan ijveren voor een betere wereld. 

Een hoopvolle en hoopgevende avond die duidelijk maakte dat kunst de toekomst wel degelijk vorm kan geven, met de hulp en de steun van betrokken burgers en een sterk en verenigd middenveld.