Een roze bril
Niks zo onbetrouwbaar als het geheugen. Het is niet alleen een feit dat er mettertijd alsmaar meer gaten in de kaas komen, maar vooral: wat is het geheugen toch een vervormend, emotioneel, organisch werktuig. Al naargelang de stemming van het moment krijgen zogenaamd objectieve gebeurtenissen roze randjes of melancholisch-grijze sluiers, plots verschijnen er nieuwe personages in bestaande herinneringen, krijgen onbeduidende anecdotes een historisch verklarend karakter (“het was toen al overduidelijk…”) of worden ze met volle overtuiging op een ander tijdstip in de geschiedenis neergepoot..
Soms denk ik dat ik schrijf om gênante gebeurtenissen uit te wissen en te vervangen door een aanvaardbare, leefbare versie.
Elke herinnering zegt minstens evenveel over wie of wat het zich herinnert als over wie of wat herinnerd wordt.
Literair eerbetoon
Uitgangspunt van Kronkelpaden van het geheugen is het verhaal van Mischa, Hemmerechts’ vroegere buurmeisje dat als veertigjarige moeder van twee kinderen stierf aan leukemie. Was ze een verwende rijkeluisdochter (volgens Hemmerechts?), een sexy Kylie Minogue op de dansvloer (dixit haar jeugdvriendin) of een ambitieuze rechtenstudente (wishful thinking van haar vader Theo)? Meer dan een geplant zaadje, een aanleiding tot mijmeren, is Mischas verhaal echter niet.
Hemmerechts bewijst wél uitgebreid eer aan dierbare verlorenen zoals haar zoontjes die aan wiegendood stierven en haar overleden man Herman De Coninck. Het oeuvre van De Coninck wordt uitgebreid “herinnerd” en ook de citaten uit Hugo Claus’ Verdriet van België zijn talrijk. Zelfs Hemmerechts’ moeder Liliane Verhaeghe, wiens oorlogsherinneringen na onderzoek minder met de “waarheid” blijken overeen te stemmen dan gedacht, komt aan het woord. Maar waar gaat dit alles naartoe?
Haantjesgedrag
Hemmerechts weet vaak -eerder als feministe en mediafiguur dan als schrijfster- heftige reacties op te wekken en wordt om de haverklap om haar mening gevraagd in discussies over de meest uiteenlopende onderwerpen (van seks tot politiek), een mening die ze meestal ook kant-en-klaar heeft en waarmee ze al eens graag choqueert.
In Kronkelpaden laat ze zich van een meer cerebrale, afstandelijke kant zien. Haar stijl is soms zelfs kil en een tikje academisch, al vindt ze dat zelf wellicht een vies woord, getuige een passage waarin ze het heeft over een artikel dat ze schreef voor een cultuurfilosofisch tijdschrift en waarop ze kritiek kreeg van een (mannelijke) filosoof omdat ze het woord “kritisch” op een incorrecte manier zou hebben gebruikt:
Die gast was ziedend. Alsof dat woord van hem was. (…) Je merkt het wel vaker bij leden van het mannelijke geslacht: een zekere territoriumdrift ten opzichte van hun thema’s hun dada’s. En dan komt daar zo’n madammeke die peist dat ze zich zomaar op hun terrein kan wagen.
En daar zit ze weer eventjes op haar stokpaardje, de provocerende Hemmerechts die al in de jaren tachtig artikels schreef met titels als Heb je een fallus nodig om te schrijven?, de vurige feministe die in de rest van het boek is ondergesneeuwd door de intellectuele schrijfster en docente Engelse letterkunde.
Het is een vreemde tweespalt: dit boek is ontwapenend openhartig maar o zo rationeel, alsof emotionaliteit gelijkstaat aan zepigheid! Kronkelpaden is een lang uitgesponnen, intelligent, meanderend essay geworden dat uitblinkt in eerlijkheid en genuanceerdheid maar doet verlangen naar stoutere speldenprikken.
