In het rapport Pushed to the edge: Violence and abuse against refugees and migrants along Balkan Route wordt aangetoond hoe de Europese overheden een oogje dichtknijpen voor het gewelddadig optreden van de Kroatische politie, en zelfs hun activiteiten financieren. Op die manier dragen ze bij aan een groeiende humanitaire crisis aan de buitengrens van de Europese Unie. Grenscontroles zijn blijkbaar belangrijker dan de naleving van het internationaal recht.

“Om te begrijpen waar de prioriteiten van de Europese regeringen liggen, hoef je de geldstroom maar te volgen. Hun financiële bijdrage aan humanitaire hulp verdwijnt in het niets bij de middelen die ze besteden aan grensbeveiliging. Zo wordt er geld vrijgemaakt voor de uitrusting van de Kroatische grenspolitie en zelfs voor de salarissen van de agenten,” aldus Massimo Moratti, directeur Research van het Europese kantoor van Amnesty International.

“Ondertussen worden mensen die oorlog en vervolging ontvluchten door de Kroatische politie geslagen en beroofd en met geweld teruggedrongen naar Bosnië-Herzegovina, een juridisch niemandsland waar ze zijn overgeleverd aan de grillen van een falend asielsysteem.”

Momenteel zitten ongeveer 5.500 vrouwen, mannen en kinderen vast in twee kleine Bosnische steden in de buurt van de Kroatische grens, Bihac en Velika Kladusa, waar ze leven in voormalige fabrieken zonder basisvoorzieningen. Bosnië-Herzegovina kan hen geen adequate bescherming en levensstandaard bieden en de geïmproviseerde kampen zijn onhygiënisch, er is geen warm water noch medische zorg of voldoende voedsel.

Een Afghaanse moeder vertelde Amnesty International: “We hebben niet genoeg eten om het hele gezin te voeden, vooral de kinderen niet. Ze hebben altijd honger.”

Voor asielzoekers is het bijzonder moeilijk om hun asielaanvraag in Bosnië-Herzegovina te laten behandelen wegens bureaucratische problemen, ontoereikende juridische bijstand en beperkte administratieve capaciteit. De meeste vluchtelingen proberen door te reizen naar andere Europese landen.

Die reis is niet gemakkelijk. Nadat ze de EU eerder zijn binnengekomen via Griekenland en Bulgarije waar ze geconfronteerd werden met een falend asielsysteem, verlaten deze mensen de EU om hun reis via de Balkan voort te zetten. Om Slovenië of Italië te bereiken, waar de Schengenzone start waar vrijheid van beweging geldt, moeten ze hun weg vinden door de dichte wouden van Kroatië, wilde rivieren en, op sommige plaatsen, mijnenvelden.

In de eerste tien maanden van 2018 verdronken ten minste 12 mensen in de Westelijke Balkan, de meesten toen ze probeerden de grens van Kroatië met Slovenië over te steken. Tientallen anderen stierven op andere manieren. Een jonge vrouw uit Afghanistan vertelde Amnesty International hoe een vrouw met wie ze reisde, nadat ze in een bos in Kroatië een beer hadden gezien, een miskraam kreeg. “Ze werd zo bang dat ze vroegtijdig beviel van een doodgeboren baby. Ze was zes maanden zwanger.”

Degenen die de reis ondernemen, worden vaak het slachtoffer van gedwongen pushbacks en collectieve uitzettingen – vaak met geweld en intimidatie – aan de grens tussen Kroatië en Bosnië-Herzegovina, zonder dat hun asielaanvragen worden behandeld.

Bijna iedereen in de kampen in Bihac en Velika Kladusa was vanuit Kroatië of Slovenië teruggestuurd naar Bosnië-Herzegovina en bijna een derde van de getuigen was gewelddadig behandeld door de Kroatische politie. Velen beschreven hoe ze werden geslagen, hoe hun documenten werden vernietigd en hun bezittingen gestolen in wat een systematisch en opzettelijk beleid van de Kroatische autoriteiten lijkt te zijn teneinde toekomstige pogingen om het land binnen te komen, te ontmoedigen.

Een jongeman uit Gaza vertelde Amnesty International wat er gebeurde toen hij met negen anderen werd opgepakt door de politie. “Ze hebben ons naar de grens met Bosnië gebracht. Daar lieten ze ons een voor een uit de auto stappen en begonnen ons met wapenstokken te slaan.”

Hij vertelde hoe ze vervolgens in het gezicht werden gespoten met wat hij dacht dat pepperspray was: “Ik kon niets zien. Mijn ogen brandden. Toen bevalen ze ons om te vertrekken en nooit meer terug te keren naar Kroatië.”

Sami uit Algerije vertelde Amnesty International hoe hij en een groep andere mannen één voor één werden meegenomen en in een kring werden gezet van gemaskerde politieagenten die hen met wapenstokken en een honkbalknuppel sloegen. “Toen namen ze ons geld en onze telefoons af en zeiden ons naar Bosnië te gaan,” zei hij.

Een andere man beschreef hoe de Kroatische politie hun schoenen, warme kleding en slaapzakken afnam en hen dwong kilometerslang blootsvoets door steenkoude rivieren en beekjes naar de Bosnische grens te lopen. Dergelijke uitzettingen vonden meestal ‘s nachts plaats en in afgelegen gebieden buiten de reguliere grensovergangen.

Degenen die in Italië en Slovenië worden opgepakt, zijn vaak het slachtoffer van opeenvolgende pushbacks. Ze worden voor korte tijd overgedragen aan de Kroatische politie en die stuurt hen vervolgens terug naar kampen in Bosnië-Herzegovina zonder dat hun asielaanvragen behandeld worden.

Nu er meer en meer kritiek komt op het gewelddadig politieoptreden aan de grens, zijn de Kroatische autoriteiten weigerachtig om publiek toezicht op hun migratiebeleid toe te laten. Pogingen van Kroatische openbare instellingen om toezicht te houden aan de grens worden tegengewerkt en organisaties die zich inzetten voor migranten- en vluchtelingenrechten worden geviseerd door de autoriteiten.

Ngo-vrijwilligers zijn lastig gevallen, urenlang door de politie vastgehouden zonder formele aanklacht en bedreigd met strafrechtelijke vervolging. Het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft zelfs enkele ngo’s ervan beschuldigd mensen te helpen op onrechtmatige wijze Kroatië binnen te komen. Dit heeft een afschrikwekkend effect gehad op degenen die vluchtelingen trachten te helpen.

Ondanks deze afschuwelijke praktijken aan haar grenzen blijft de Europese Unie aanzienlijke middelen toekennen aan Kroatië om infrastructuur voor grensbeveiliging te ontwikkelen. De EU weigert eveneens de gebreken van het Europese asielstelsel grondig aan te pakken waardoor mensen genoodzaakt blijven om deze hachelijke reizen te ondernemen.

“Naarmate de temperatuur stijgt en de sneeuw smelt, zal het aantal mensen dat door Kroatië probeert te reizen, toenemen. Maar aangezien Bosnië-Herzegovina slecht uitgerust is om om te gaan met een toenemend aantal mensen dat bescherming zoekt, moet actie worden ondernomen om een humanitaire crisis aan de buitengrens van de EU te voorkomen,” aldus Massimo Moratti.

“Europese leiders kunnen niet langer ontkennen mede verantwoordelijkheid te zijn voor de voortdurende collectieve uitzettingen en het gewelddadig terugsturen van migranten en asielzoekers langs de Balkanroute. Hun vastberadenheid om de EU-grenzen te versterken heeft een hoge humanitaire kost.”