In ‘Mijn leven als mashamuka, schetsen van Rwanda, Burundi en Congo’ uitgegeven in 2020 bij Uitgeverij Epo vzw, beschrijft Kris de hedendaagse geschiedenis in Centraal-Afrika. Hij balanceert deze uit met erg persoonlijke observaties en ontmoetingen. Het is dus een heel levendig boek over een regio waar het grootste conflict sinds de Tweede Wereldoorlog plaatsvond.

Kris Berwouts werkte van 2004-07 als verantwoordelijke voor de Afrika Unit van 11.11.11.. Daarna ging hij naar Eurac (overkoepelende coördinatie centrum van de Europese NGO’s actief in Centraal-Afrika) tot 2012. Sindsdien schrijft hij bij ‘African Arguments’ en MO*. Hij leeft van het schrijven van studies voor de DFID en de MONUSCO.

Al sinds 1975 speelt uitgeverij EPO een rol als gangmaker in het debat in België. EPO behoort niet tot een uitgeversgroep en kiest voor een onafhankelijke koers. Hun baseline luidt ‘voor wie niet alles slikt’.

De eerste 3 hoofdstukken gaan over de hedendaagse geschiedenis in Rwanda, Congo en Burundi uitgebreid met verhalen van de oude wijze man (Mushamuka) die er altijd bij was in nood.

Zo vertelt Berwouts het verhaal van de Rwandese burgeroorlog, hoe Kagame figuurlijk niets laat groeien onder de Baobab, omdat hij het verhaal van de overwinnaar laat institutionaliseren. Zelfs als de onafhankelijke diaspora zich komt moeien met het debat geraakt Berwouts verschillende keren ‘op de thé’ met Victoire Ingabire. Zij is de kandidate die het opneemt tegen Kagame, maar ze wordt veroordeeld tot 15 jaar gevangenisstraf (in tweede aanleg) omdat ze niet de geïnstitutionaliseerde lezing van de Rwandese genocide erkent, ze wordt enkele jaren later vrijgelaten. Ondertussen hielp Berwouts een campagnemedewerkster het land ontvluchten omdat zij na een betoging de veiligheidsdiensten kon ontlopen en hierdoor op de zwarte lijst stond.

In Congo wordt het verhaal verteld van de jongerenbeweging ‘La Lucha’. Zij strijden voor eerlijke thema’s zoals wegen, water en gezondheidszorg. De vertegenwoordigers worden over heel de wereld ontvangen, maar het voetvolk kampt steeds meer met mensenrechtenschendingen in Congo. Ook hier speelt Kris een gevoelige rol, waardoor hij de vinger op de pols kan houden.

In Burundi vertelt Berwouts over de burgeroorlog en dat het land zoals Rwanda in 2000 op het spoor van de vooruitgang geraakt na de interne conflicten. In Burundi gaat het voornamelijk over de vluchtelingenproblematiek en het verstikkende beleid van President Nkurunziza, die sterft van een hartaanval voor de verkiezingen. Hij had een religieus-politiek bestel opgericht.

Daarna komen er schetsen van die landen, ervaringen opgedaan gedurende zijn verblijf en weetjes over Congo die nog geen plaats kregen in het hoofdverhaal. Het lijkt dus dat het boek niet af is, maar natuurlijk is het moeilijk om van jaren werk een laagdrempelig en goed gestructureerd boek te maken.

Tegen het einde is er niet meer een lijn in het boek en lijkt het op een eindeloos overlopen van appendixen. Toch heeft dit zijn charmes omdat jonge mensen daar een passie kunnen ontwikkelen voor een educatieve cyclus.

In zekere zin is dat wel geluk in de eerste drie hoofdstukken. Hij schrijft mooie zinnen, korte zinnen en samengestelde zinnen. Dat zorgt voor een mooie afwisseling.

De persoonlijke ervaringen zijn altijd een beetje bij de haren gegrepen: expert gaat uit met jongeren, schrijver gaat een verjaardag vieren met ‘Lucha-leden’ in gevangenis en Muchamuka is verantwoordelijke voor een koppel tijdens hun huwelijk.

Epo heeft een goed werk geleverd met de uitgave van dit boek.