pro-russische rebellen oost-Oekraïne
Pro-Russische rebellen in de buurt van Donetsk. Foto: Mstyslav Chernov, Wikimedia Commons / CC BY-SA 4.0
Analyse -

Krijgen we na de Syriëstrijders straks ook terugkerende Oekraïnestrijders?

Zowel aan Russische als aan Oekraïense zijde zijn buitenlandse strijders actief. De VS ngo SITE, die activiteiten van extremistische organisaties volgt, waarschuwt voor de gevolgen daarvan. Net zoals Syrië de perfecte voedingsbodem vormde voor gevaarlijke terreurgroepen, is het mogelijk dat er in Oekraïne een soortgelijke situatie aan het ontstaan is.

vrijdag 1 april 2022 12:53
Spread the love

 

“In elke oorlog wordt iedereen die voorzichtig is, die naar de argumenten van beide partijen luistert alvorens een standpunt te vormen, of die officiële informatie in twijfel trekt, onmiddellijk beschouwd als medeplichtig aan de vijand”, aldus historica Anne Morelli.

Daar doet DeWereldMorgen niet aan mee. Wij veroordelen heel sterk de militaire invasie van Rusland in Oekraïne. Het is een criminele agressie die ingaat tegen het internationaal recht. Maar wij hoeden ons voor zwart-wit versies. De geopolitieke situatie is buitengewoon complex. Wij willen aspecten naar voor brengen die in de mainstream media worden verzwegen of onderbelicht, om alzo het debat meer genuanceerd te kunnen voeren. (n.v.d.r.)

 

Fundamentele kwestie uit beeld

“Moest ik mijn vrouw en job hier niet hebben, stond ik al in Oekraïne te vechten”, vertelde Andy Peelman aan Het Laatste Nieuws. Het werd opgepikt door de Instagram-pagina ‘How can I make this about me’ die ironisch opmerkte dat Poetin hier door het oog van de naald kroop.

Andy is niet de enige die zich geroepen voelt. In Nederland kon je in de populaire pers het avontuur van Harry volgen. “Zijn dochtertje wordt dinsdag 3, woensdag gaat Harry naar Oekraïne om te vechten”, was de titel in het Algemeen Dagblad op 13 maart.

Twee dagen later verscheen reeds het vervolg. “Harry niet meer welkom in vreemdelingenlegioen, maar gaat toch naar Oekraïne: ‘Heb baan al opgezegd’”, titelde het Algemeen Dagblad op 15 maart. Nog eens 3 dagen later zat het avontuur er reeds op. “Harry (36) keert halsoverkop terug van ‘louche’ legioen uit Oekraïne: ‘Ik was kansloos geweest’”, klonk het op 18 maart.

De antihelden komen nogal sullig over. Daarmee verdwijnt een meer fundamentele kwestie naar de achtergrond:

De verhalen van Andy en Harry worden eerder gebracht als entertainment dan omwille van de grote nieuwswaarde. In eerste instantie springt vooral in het oog dat onze antihelden nogal sullig overkomen. Daarmee verdwijnt een meer fundamentele kwestie naar de achtergrond: wat moeten we denken van het feit dat Belgen en Nederlanders naar Oekraïne trekken om daar de wapens op te nemen?

In het verleden zagen we reeds hoe mensen die naar Syrië trokken na hun terugkomst terroristische aanslagen pleegden. Bestaat dat risico ook in Oekraïne? En is het met dat in het achterhoofd wel een goed idee om deze mensen zonder veel kritische vragen te interviewen?

Rechts-extremisme en de staat

Kapitalistische staten hebben vaak een ambivalente houding ten opzichte van rechts-extremisme. Dat is zeker ook het geval in Rusland, waar Poetin het beleid van ‘beheerst nationalisme’ invoerde. Enerzijds tracht men extremistische organisaties onder controle te houden en zijn er wetten die extremisme bekampen. Anderzijds worden ze strategisch ingezet in de strijd tegen progressieve krachten.

Een recente studie toont aan hoe Poetin de neonazistische beweging ‘Russkii Obraz’ inzette om democraten en activisten te intimideren.

Het is geen toeval dat rechts-extremistische organisaties vaak aansturen op oorlog en er goed in gedijen. Oorlog zorgt bij uitstek voor verrechtsing. Er wordt weinig tot geen interne tegenspraak geduld en er moet veel zogenaamd vuil werk worden opgeknapt.

Kapitalistische staten hebben vaak een ambivalente houding ten opzichte van rechts-extremisme.

Rusland schakelt voor dat vuile werk de Wagner Group in. Dat is een groep van militaire huurlingen, opgericht door Dimitri Oetkin. Volgens Times gebruikte Oetkin de naam Wagner als schuilnaam tijdens zijn dienst in het Russische leger omdat hij een groot bewonderaar was van het Derde Rijk en de nazi’s de muziek van Wagner veelvuldig ten gehore brachten bij evenementen.

“De grootste rekruteringsgolf sinds ISIS”

Het verhaal van Poetin dat het zijn doel is om Oekraïne de denazificeren is natuurlijk zuiver propaganda. Met zijn oorlog creëert hij net de perfecte voedingsbodem voor rechts-extremistische organisaties om te groeien, ook in Oekraïne. Ook daar mobiliseert de neonazistische Azov-brigade rechts-extremisten vanuit heel de wereld die de oorlog gebruiken als een soort trainingskamp. Zij winnen nu ook aan aanzien omwille van hun militaire onverzettelijkheid.

Met zijn oorlog creëert Poetin de perfecte voedingsbodem voor rechts-extremistische organisaties om te groeien in Oekraïne.

Rita Katz is terreurexperte en uitvoerend bestuurder van SITE, een Amerikaanse ngo die online activiteiten van extremistische organisaties. In The Washington Post spreekt ze van de grootste rekruteringsgolf sinds ISIS en waarschuwt ze dat rechts-extremisten de oorlog gebruiken voor hun eigen doeleinden.

Sommigen zien het voornamelijk als nuttige militaire training en geven op extremistische fora zelfs aan dat het een kans is om extra Joden dood te schieten wanneer men ze tegenkomt. Anderen zien het als een kans om wit nationalisme te promoten en zien in Oekraïne meer potentieel voor een extreemrechtse staatsgreep dan in hun eigen landen.

Accelerationisme

Slovak, die volgens SITE online één van de meest invloedrijke neonazi’s is, kondigde aan dat hij naar Oekraïne vertrok met de volgende boodschap: “Deze oorlog zal de fysieke en morele zwakte van ons volk wegbranden, zodat uit de as een sterke natie kan verrijzen. Het is onze taak ervoor te zorgen dat de omstandigheden lang genoeg verschrikkelijk blijven om deze transformatie te laten gebeuren.”

“Deze oorlog zal de fysieke en morele zwakte van ons volk wegbranden, zodat uit de as een sterke natie kan verrijzen.”

Een bron van inspiratie is voor hem de Taliban. “De Afghanen”, schrijft hij verder, “deden dit meer dan jaar lang en nu hebben ze hun lot in eigen handen.”

Het accelerationisme[1] van Slovak is niet zomaar een gek randfenomeen, er gaat een reëel gevaar van uit. In 2019 pleegde een aanhanger van deze visie een aanslag in Christchurch met 49 doden als gevolg, waarna in Californië gelijkaardige aanslagen werden gepland.

Een gevaar voor de veiligheid wereldwijd

De vergelijking met Syriëstrijders is met andere woorden niet zo ver gezocht. “Net zoals het Syrische conflict de perfecte voedingsbodem vormde voor groepen zoals Al Qaida en Islamitische Staat, is het mogelijk dat er in Oekraïne een soortgelijke situatie aan het ontstaan is”, schrijft ook Katz.

“Extremisten die in Oekraïne geraken kunnen met nieuwe wapens en gevechtstraining terugkeren – of in Oekraïne blijven en hun landgenoten verder online beïnvloeden.”

De vergelijking met Syriëstrijders is niet zo ver gezocht.

Het kan niet genoeg herhaald worden: de aanwezigheid van rechts-extremisten in Oekraïne kan op geen enkele manier gebruikt worden als legitimatie voor de Russische inval. Niet alleen zijn zulke groeperingen net zo goed aanwezig aan Russische zijde. De oorlog doet het extremisme net toenemen.

De logica van ‘de vijand van mijn vijand is mijn vriend’, waarbij men naties als homogene entiteiten ziet, is wind in de zeilen van het rechts-extremisme. De-escalatie is daarom niet alleen in het belang van de Oekraïense bevolking, maar nodig voor de veiligheid wereldwijd.

 

Lees ook: Neonazi’s in Oekraïne: de vijand van je vijand is niet je vriend

 

Note:

[1] Accelerationisme is een reeks ideeën in de kritische en sociale theorie die voorstellen dat sociale processen, zoals economische groei en technologische verandering, drastisch moeten worden geïntensiveerd om verdere radicale sociale verandering teweeg te brengen, aangeduid als ‘acceleratie’.

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!