De laatste stappen van de belangrijkste spelers – de twee Korea’s en de Verenigde Staten – leidden dinsdag tot een nieuwe oproep van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties (VN), Ban Ki-moon, om de rust te herstellen. Er zijn zorgen dat een verdwaalde granaat, van welke zijde dan ook, een keten gevaarlijke gebeurtenissen in gang kan zetten.

“Deze crisis is uit de hand gelopen”, zei de voormalige Zuid-Koreaanse minister van Buitenlandse Zaken tijdens een persconferentie in Andorra. “De rust moet weerkeren. Er is geen reden voor Noord-Korea om op ramkoers te liggen met de internationale gemeenschap. Nucleaire dreiging is geen spelletje.”

Ban reageerde in het bijzonder op de recente dreigingen van Pyongyang en de aankondiging dinsdag om het nucleaire complex in Yongbyon opnieuw in werking te stellen. Volgens Amerikaanse inlichtingendiensten is daar genoeg plutonium voor acht kernbommen. Twee daarvan zijn vermoedelijk gebruikt bij ondergrondse testen in 2006 en 2009.

Het complex heeft ook een geavanceerde uraniumverrijkingsinstallatie die een tweede brandstofbron kan zijn voor de bouw van bommen. De installatie werd zeven jaar geleden deels ontmanteld als onderdeel van een ontwapeningsdeal. Noord-Korea kreeg in ruil daarvoor hulp. De overeenkomst werd bereikt door het Zespartijenoverleg over Noord-Korea, waarbij beide Korea’s, de VS, China, Japan en Rusland zijn betrokken. Dat overleg ligt al lange tijd stil.

Sancties

Het Koraanse Centrale Nieuwsagentschap (KCNA) meldde dinsdag dat de activiteiten in Yongbyon per direct hervat worden. Er werd benadrukt dat het complex voor zowel het opwekken van elektriciteit als voor de productie van nucleaire wapens gebruikt kan worden, en dat die capaciteit benut zal worden “totdat de wereld kernwapenvrij is.”

De Verenigde Staten stuurden maandag een tweede torpedojager naar het Amerikaanse oorlogsschip USS John McCain dat zich bij Zuid-Korea bevindt. De torpedojager kan ballistische raketten neerhalen kort na de lancering. De stationering valt samen met de jaarlijkse Amerikaans-Zuid-Koreaanse militaire oefeningen. Deze oefeningen, onder de codenaam Foal Eagle, gooiden nog eens olie op het vuur met Noord-Korea dat al was opgelaaid nadat de VN-Veiligheidsraad Pyongyang vorig maand nieuwe economische en diplomatieke sancties had opgelegd.

De Veiligheidsraad, inclusief China, de trouwste bondgenoot van Noord-Korea en de belangrijkste leverancier van brandstof en voedsel voor het land, stemde unaniem voor de sancties als antwoord op de ondergrondse kernproef die Pyongyang op 12 februari hield. Het was de derde kernproef sinds 2006.

Sinds de goedkeuring van de sancties, die samenvielen met de start van ‘Foal Eagle’, beweert het Noord-Koreaanse regime onder leiding van de 29-jarige Kim Jong-un, de kleinzoon van de oprichter van Noord-Korea, dat Washington en Seoul een nucleaire aanval op Noord-Korea plannen.

Noord-Korea heeft onder meer de wapenstilstand die in 1953 een einde maakte aan de Koreaanse oorlog, opgeheven en ‘hot lines’ tussen Pyongyang en Seoul afgesneden. Ook dreigde het land met een “preventieve kernaanval” op Zuid-Korea, de Verenigde Staten en Amerikaanse bases in de Grote Oceaan.

Zelfverdediging

Terwijl de regering van de Amerikaanse president Barack Obama zegt geen specifieke aanwijzingen te hebben dat Noord-Korea daadwerkelijk de bedreigingen zal uitvoeren, bestaan er wel zorgen dat er per ongeluk vijandigheden kunnen uitbreken. Noord- en Zuid-Korea zijn allebei in hoge staat van paraatheid en de communicatie tussen de landen is verbroken.

“Een verdwaalde granaat van welke kant dan ook kan een reeks tragische gebeurtenissen in gang zetten”, zegt Alan Romberg, een voormalige Azië-expert van het ministerie van Buitenlandse Zaken en momenteel hoofd van de Oost-Aziëprogramma’s bij het Stimson Center. “Het hoeft niet te gaan om een doelgerichte oorlogsactie, maar op die manier kan een zeer gevaarlijke situatie ontstaan.”

Romberg zegt dat de aankondiging gisteren door Pyongyang niet noodzakelijk alleen maar slecht nieuws is. De verklaring lijkt duidelijk te maken dat Pyongyang vastbesloten is om een kernmacht te blijven en pas aan ontwapening wil denken als andere landen ook ontwapenen. Hij wijst in het bijzonder op een nieuwe wet die Noord-Korea maandag aannam over “consolidatie van de positie als kernmacht met als doel zelfverdediging.”

De wet verschaft een juridisch raamwerk voor de nucleaire strategie van Noord-Korea. In een van de bepalingen staat dat het belangrijkste doel van de Noord-Koreaanse kernwapens “afschrikking” is en dat ze alleen gebruikt kunnen worden om “een invasie of aanval van een vijandige kernmacht af te slaan en vergeldingsacties uit te voeren.” De wet geeft ook ruimte voor internationale non-proliferatie en ontwapening.

“Noord-Korea doet twee dingen tegelijk. Er worden stappen gezet om te laten zien dat ze het kernprogramma in stand houden, maar tegelijk doen ze dat op een min of meer ordelijke, wettige manier”, zegt Romberg.